14 sierpnia rząd powinien zająć stanowisko w sprawie poselskiego projektu ustawy o samorządzie gminnym. Celem projektu jest zapewnienie dostępu do pomocy prawnej osobom najuboższym.

Konieczność zmian wynika z braku takiej regulacji w polskim systemie prawnym. Do tej pory nie pojawiły się żadne regulacje, które umożliwiałyby osobom fizycznym o niskim statusie materialnym dostęp do nieodpłatnej pomocy prawnej na etapie przedsądowym, a także w postępowaniu przed organami administracji publicznej. W ciągu ostatnich 10 lat powstało kilka projektów ustaw, ale żaden nie doczekał się uchwalenia.

Etap przedsądowy

W projektowanych założeniach przyjęto, że nieodpłatna pomoc prawna udzielana będzie osobom niezamożnym
(najuboższym) i będzie obejmować swoim zakresem pomoc prawną na etapie przedsądowym w postaci m.in. porad prawnych, opinii, a także w razie potrzeby  sporządzanie pism procesowych do sądu, organu administracji publicznej lub do innego podmiotu (tzw. podstawowa pomoc prawna).

Wyłączeniu ulegają natomiast kwestie zastępstwa prawnego i procesowego stron, co wiązałoby się z utrudnieniami logistycznymi oraz zbyt dużymi nakładami finansowymi. Pomoc prawna  będzie udzielana zatem tylko w formie podstawowej.

Wniosek o pełnomocnika z urzędu

Osoby potrzebujące zastępstwa procesowego bądź prawnego będą informowane o możliwości skorzystania z takiej pomocy poprzez złożenie sądowi wniosku o przyznanie  pełnomocnika z urzędu.

Istotą pomocy prawnej z urzędu jest to, iż zapewniana jest o¬na osobom, które z powodu niskich dochodów nie mogą ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego, a korzystanie z usług profesjonalisty jest konieczne do obrony ich praw. Sąd przyzna pomoc prawną z urzędu wówczas, gdy uzna, że udział profesjonalnego pełnomocnika jest w sprawie
niezbędny. Dzieje się tak w sprawach wyjątkowo skomplikowanych, gdy osoba nie mająca wykształcenia prawniczego może nie poradzić sobie w obronie swoich praw. Przyznanie adwokata lub radcy prawnego z urzędu nie jest jednak automatyczne, sąd musi dojść do przekonania, że udział pełnomocnika jest konieczny.

Listę podmiotów uprawnionych do korzystania z  pomocy społecznej można oprzeć na katalogu podmiotowym zawartym w ustawie o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r.( Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.)

Kryteria udzielanie pomocy

Okoliczności uzasadniające udzielanie pomocy prawnej w tym wypadku będą adekwatne do tych, które muszą zostać spełnione przy udzielaniu pomocy społecznej czyli: ubóstwo, sieroctwo, bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, przemoc w rodzinie, potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietności, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, brak umiejętności przystosowania do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm i narkomania, zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe, klęski żywiołowe lub ekologiczne.

Kontrola co trzy lata

Aby otrzymać pomoc, projekt zakłada, że należy poddać się weryfikacji kryteriów dochodowych, która jest uaktualniana co 3 lata,  a  także współdziałać z pracownikiem socjalnym w celu rozwiązywania ich trudnej sytuacji życiowej. Dodatkowo osoby te, są  obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń. W celu weryfikacji danych osoby wnioskującej o udzielenie pomocy społecznej (przede wszystkim przy weryfikacji stanu majątkowego takich osób) przeprowadza się wywiad środowiskowy.

Zakres zakładanej w projekcie pomocy prawnej został pozostawiony do decyzji każdej z gmin. W najprostszym
założeniu pomoc prawna może być świadczona przez radcę prawnego bądź adwokata zatrudnionego w siedzibie urzędu gminy (np. na zasadach pełnienia dyżuru w wyznaczonych terminach).

Opinie Instytutu Spraw Publicznych

Zdaniem organizacji pozarządowych, takich jak Instytut Spraw Publicznych i fundacja Helsińska organizacja pomocy prawnej dla najuboższych jest zadaniem koniecznym. Zdaniem dr Jarosława Zbieranka kierownika Programu Prawa i Instytucji Demokratycznych w Instytucie Spraw Publicznych w Warszawie system pomocy prawnej powinien charakteryzować się kilkoma cechami. Powinien być powszechny, przy czym informacja prawna (abstrakcyjna) powinna być dostępna do szerokiego spectrum obywateli bez  kryteriów i ograniczeń, natomiast przydzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej (pozasądowej), obejmować powinno kryteria dochodowe i majątkowe.
lex.pl