ETS o obowiązku informowania o podwyżkach cen energii elektrycznej i gazu

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroku wydanym 23 października w sprawach połączonych C-359/11 i C-400/11 orzekł, że odbiorcy zaopatrywani w energię elektryczną i gaz w ramach powszechnego obowiązku dostaw powinni, przed wejściem w życie każdej podwyżki cen, zostać poinformowani w odpowiednim terminie o jej przyczynach, warunkach i zakresie. Ponieważ rozpatrywane w rozpoznawanych sprawach uregulowania niemieckie nie ustanawiają takiego obowiązku poinformowania, są one niezgodne z dyrektywami „energia elektryczna” 2003/54 i „gaz” 2003/55.

Przed Bundesgerichtshof (niemieckim trybunałem federalnym) zawisły dwa spory pomiędzy odbiorcami energii elektrycznej i gazu a ich dostawcami, dotyczące kilku podwyżek cen wprowadzonych w latach 2005–2008. Odbiorcy, którzy są objęci powszechnym obowiązkiem dostaw (odbiorcy taryfowi)¹, twierdzą, że podwyżki te były zbyt wysokie i oparte na niezgodnych z prawem warunkach umów.

Uregulowania niemieckie obowiązujące w czasie właściwym dla okoliczności faktycznych wspomnianych sporów określały ogólne warunki umów zawieranych z odbiorcami i włączały je bezpośrednio do umów zawieranych z odbiorcami taryfowymi. Pozwalały one dostawcy na jednostronną zmianę cen energii elektrycznej i gazu bez wskazywania przyczyn, warunków i zakresu takiej zmiany, gwarantując jednak, że odbiorcy byli informowani o podwyżce taryf i że w danym przypadku mogli odstąpić od umowy.

W odpowiedzi na pytania Bundesgerichtshof Trybunał Sprawiedliwości orzekł w ogłoszonym dzisiaj wyroku, że dyrektywa „energia elektryczna” 2003/54² i dyrektywa „gaz” 2003/55³ sprzeciwiają się uregulowaniom krajowym (takim jak uregulowania niemieckie rozpatrywane w rozpoznawanych sprawach), które określają treść umów na dostawę energii elektrycznej i gazu zawartych z odbiorcami w ramach powszechnego  obowiązku dostaw⁴ i przewidują możliwość zmiany przez dostawców ceny tej dostawy, ale nie gwarantują, że odbiorcy zostaną poinformowani w odpowiednim terminie przed wejściem w życie tej zmiany o jej przyczynach, warunkach i zakresie

Trybunał stwierdził w szczególności, że te dwie dyrektywy zobowiązują państwa członkowskie do zapewnienia wysokiego stopnia ochrony konsumenta w odniesieniu do przejrzystości warunków umownych.

Trybunał orzekł, że oprócz prawa do odstąpienia od umowy (ustanowionego w dyrektywach na wypadek zmiany cen), odbiorcy powinni również mieć prawo do kwestionowania takiej zmiany.

Odbiorcy, którzy są objęci powszechnym obowiązkiem dostaw, aby móc w pełni i faktycznie korzystać z tych praw i z pełną świadomością podjąć decyzję o ewentualnym odstąpieniu od umowy lub o kwestionowaniu zmiany ceny dostawy, powinni być poinformowani w odpowiednim terminie przed wejściem w życie tej zmiany o jej przyczynach, warunkach i zakresie.

W odpowiedzi na wniosek o zminimalizowanie konsekwencji finansowych wyroku, Trybunał odmówił uwzględnienia tego wniosku, a tym samym ograniczenia skutków wyroku w czasie. W tym względzie Trybunał zauważył między innymi, że nie zostało wykazane, iż podważenie stosunków prawnych, które wywarły skutki w przeszłości, zakłóciłoby z mocą wsteczną funkcjonowanie całego sektora dostawy energii elektrycznej i gazu w Niemczech. Wykładnia dyrektyw 2003/54 i 2003/55 ma zatem zastosowanie do wszystkich zmian cen, jakie wprowadzono w okresie stosowania dyrektyw⁵.

¹ W takim przypadku dostawca, w ramach obowiązków ustanowionych w przepisach niemieckich, jest zobowiązany do
zawarcia, na warunkach przewidzianych w tych przepisach, umowy z odbiorcami, którzy złożyli wniosek o zapewnienie
dostaw i którzy mają prawo żądania zawarcia umowy na wspomnianych warunkach.
² Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku
wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE (Dz.U. L 176, s. 37, sprostowanie Dz.U. 2004, L 16,
s. 74). Dyrektywa z 2003 r. została uchylona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca
2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. L 211, s. 55).
³ Dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku
wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 98/30/WE (Dz.U. L 176, s. 57). Dyrektywa z 2003 r. została
uchylona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad
rynku wewnętrznego gazu ziemnego (Dz.U. L 211, s. 94).
⁴ Odnośnie do obowiązku poinformowania odbiorców specjalnych zob. wyrok Trybunału z dnia 21 marca 2013 r.
w sprawie C-92/11; RWE Vertrieb i komunikat prasowy nr 36/13. Zgodnie z tym wyrokiem zasadnicze znaczenie ma
kwestia, czy informacje na temat powodu i sposobu zmiany opłat z tytułu dostawy gazu zostały przekazane
konsumentowi w sposób przejrzysty przed zawarciem umowy. Wniosek ten nie dotyczy jednak umów zawieranych
z odbiorcami taryfowymi (czyli takimi, których dotyczą niniejsze sprawy). Umowy zawarte z odbiorcami, których
dotyczyła sprawa RWE Vertrieb (odbiorcy specjalni), podlegały nie tylko przepisom dyrektywy 2003/55, ale także
dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich
(Dz.U. L 95, s. 29). Tymczasem treść umów zawartych z odbiorcami taryfowymi jest określona bezwzględnie
obowiązującymi przepisami niemieckimi, tak że dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków umownych nie ma do nich
zastosowania.
⁵ Dyrektywy 2003/54 i 2003/55 weszły w życie dnia 4 sierpnia 2003 r., przy czym termin ich transpozycji do prawa krajowego upływał dnia 1 lipca 2004 r. Zostały one uchylone ze skutkiem od dnia 3 marca 2011 r. (zob. powyżej przypisy 2 i 3).
Trybunał Sprawiedliwości UE