TK: rozporządzenie MZ o ograniczeniu wykonywania zawodu fizyka medycznego jest niezgodne z konstytucją

Pracownia radiologiczna w SPZOZ Hrubieszów. Foto: spzozhrubieszow.pl

30 lipca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ograniczenia wykonywania zawodu fizyka medycznego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

I. § 9 ust. 12 pkt 2, ust. 16 pkt 2, ust. 18 i 20 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej są niezgodne z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze konstytucji.

II. § 9 ust. 12 pkt 2 i ust. 16 pkt 2 rozporządzenia powołanego w części I tracą moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Zakwestionowane przepisy rozporządzenia uprawniają osoby wykonujące zawód fizyka medycznego do wykonywania testów eksploatacyjnych urządzeń radiologicznych, a zarazem uzależniają skorzystanie z tego prawa od uzyskania przez nich certyfikatu Krajowego Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia wydawanego w procedurze zrębowo unormowanej w rozporządzeniu, a nieprzewidzianej w ustawie. Regulują zatem samoistnie materię, odnośnie do której ustawodawca nie udzielił Ministrowi Zdrowia kompetencji normodawczej.

Trybunał Konstytucyjny przypomniał swoje dotychczasowe orzecznictwo, zgodnie z którym rozporządzenie jest aktem wykonawczym wobec ustawy upoważniającej i w pełni jej podporządkowanym. W związku z tym musi być ono oparte na szczegółowym upoważnieniu ustawowym i mieścić się w jego granicach. Nie jest zatem konstytucyjnie dopuszczalne - w świetle art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze konstytucji - uregulowanie w rozporządzeniu takich spraw, co do których ustawodawca nie upoważnił wyraźnie prawodawcy delegowanego, nawet jeśli wydawałoby się to z jakichś względów celowe.

Prawo atomowe nie określa, kto jest uprawniony do przeprowadzania kontroli fizycznych parametrów urządzeń radiologicznych, czy też jakie ma mieć kwalifikacje. Nie przewiduje ono wśród ustawowych zadań Krajowego Centrum certyfikowania fizyków medycznych potwierdzających uprawnienia do kontroli urządzeń radiologicznych, a tym bardziej - kompetencji normodawczej w zakresie ustalenia zasad wydawania takich certyfikatów. W ustawie upoważniającej - na co zresztą zwraca uwagę sam Minister Zdrowia - nie ma żadnego przepisu, który chociażby pośrednio odnosił się do materii unormowanej w § 9 ust. 12 pkt 2, ust. 16, ust. 18 i 20 rozporządzenia. Skoro Minister Zdrowia uregulował w rozporządzeniu sprawy pominięte w ustawie, to rozporządzenie przestało mieć charakter wykonawczy względem ustawy upoważniającej, a stało się aktem samoistnym. Jest to niedopuszczalne w świetle art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze konstytucji.

Mając na uwadze orzeczenie o niezgodności z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze konstytucji, Trybunał Konstytucyjny - z uwagi na ekonomię procesową - postanowił umorzyć postępowanie w zakresie badania zaskarżonych przepisów rozporządzenia z pozostałymi wzorcami kontroli z uwagi na zbędność wydania wyroku.

Trybunał postanowił o odroczeniu utraty mocy obowiązującej § 9 ust. 12 pkt 2 i ust. 16 pkt 2 rozporządzenia na okres 12 miesięcy. Oznacza to, że w okresie odroczenia przepisy te pozostają w dalszym ciągu częścią systemu prawa i mogą być stosowane przez organy władzy publicznej, chociaż ich dalsze stosowanie uwzględniać musi obalenie domniemania ich konstytucyjności. Rozstrzygnięcie takie było konieczne z uwagi na zapewnienie możliwości dalszego wykonywania kontroli fizycznych parametrów urządzeń radiologicznych przez fizyków medycznych (np. utrzymanie w mocy w okresie odroczenia obecnych certyfikatów). Natychmiastowa utrata mocy obowiązującej § 9 ust. 12 pkt 2 i ust. 16 pkt 2 rozporządzenia mogłaby bowiem negatywnie wpływać na terminowość oraz skuteczność wykonywania kontroli urządzeń radiologicznych co byłoby niekorzystne przede wszystkim dla pacjentów. Ponadto Trybunał Konstytucyjny uwzględnił ciążący na Rzeczypospolitej Polskiej obowiązek wykonywania zobowiązań międzynarodowych wynikających z jej członkostwa w Unii Europejskiej.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Zubik.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Zespół Prasy i Informacji TK