Trybunał w Senacie

Andrzej Rzepliński| ETS| Lech Kaczyński| Prokurator Generalny| RPO| Senat| Trybunał Konstytucyjny

Trybunał w Senacie
Foto: Kancelaria Senatu RP

26 lipca prezes Trybunału Konstytucyjnego prof. Andrzej Rzepliński przedstawił w Senacie „Informację o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2011 roku”, zatwierdzoną wcześniej przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału, a następnie zaprezentowaną na publicznym posiedzeniu Zgromadzenia 4 kwietnia 2012 r. (z całym dokumentem, liczącym 146 stron można zapoznać się w internetowym serwisie Senatu senat.gov.pl).

W swoim wystąpieniu prezes A. Rzepliński przedstawił, m. n., statystyki:

W 2011 r. Trybunał wydał 114 orzeczeń, w tym 59 wyroków rozstrzygających w sprawach hierarchicznej zgodności prawa. W większości, tj. w 34 wyrokach Trybunał orzekł o zgodności z Konstytucją zakwestionowanych przepisów. O hierarchicznej niezgodności przynajmniej jednego przepisu rozstrzygnął natomiast w 25 wyrokach. Proporcje wyroków orzekających także o zgodności z wzorcami kontroli do wyroków orzekających o niezgodności prezentują się podobnie jak w latach poprzednich.

Większość wyroków jest efektem rozpoznania pytań prawnych sądów (22 wyroki) oraz skarg konstytucyjnych (17 wyroków, w tym 3 bez przeprowadzenia rozprawy). Podobnie jak w poprzednich latach, znaczące wyroki zapadły z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich (9 wyroków) oraz posłów na Sejm (4 wyroki). W wyniku rozpoznania spraw podmiotów o ograniczonej legitymacji wnioskowej (takich jak związki zawodowe, organy samorządu terytorialnego) Trybunał wydał pięć wyroków, dwa natomiast z wniosku Prezydenta RP złożonego przed podpisaniem ustawy.

W 17 sprawach sędziowie złożyli zdania odrębne. Ujawnienie poglądów sędziów w rozpoznawanych sprawach dobrze służy adresatom rozstrzygnięcia i samemu Trybunałowi. W pracy nad wyrokiem dążymy do konsensu. Jednakże przy różnicy poglądów na istotę problemu konstytucyjnego, sędziowie reprezentujący w danej sprawie większość uzyskują w toczącej się debacie możliwość doprecyzowania i wzmocnienia swoich argumentów, co jest zawsze z korzyścią dla wyroku, a sędzia, którego pogląd nie uzyskał większości - możliwość zaprezentowania opinii publicznej faktu, że Trybunał dokładnie rozważał różne racje, i że poglądy prezentowane w czasie rozprawy, jakkolwiek nie przeważyły, były co najmniej przedmiotem starannej debaty sędziów.
W 6 wyrokach Trybunał odroczył termin utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów, w tym w jednym przypadku na maksymalny dopuszczalny okres 18 miesięcy.

Dla spraw zakończonych wyrokiem średni czas rozpoznawania wyniósł 24 miesiące.

Prawie co druga rozpoznana przez Trybunał sprawa zakończyła się umorzeniem postępowania w całości (46%).

Warto zauważyć, że 12 spraw z wniosków posłów lub senatorów uległo umorzeniu z powodu zakończenia kadencji parlamentu.
Trybunał wydał ponadto 2 postanowienia sygnalizacyjne: jedno adresowane do Sejmu, drugie do Ministra Sprawiedliwości.
W 2011 r. do Trybunału wpłynęło w sumie 487 spraw, w tym 70 wniosków, 59 pytań prawnych sądów oraz 358 skarg konstytucyjnych.

Do merytorycznego rozpoznania prezes Trybunału przekazał łącznie 131 spraw, w tym 38 skarg konstytucyjnych oraz wniosków, które przeszły pozytywnie wstępną sędziowską kontrolę oraz 93 sprawy, które takiej kontroli nie podlegały.
Pytania prawne w większości przedłożyły Trybunałowi sądy powszechne (48), natomiast sądy administracyjne – 11 pytań.
Rzecznik Praw Obywatelskich złożył 14 wniosków, posłowie – 10, Prokurator Generalny – 7, senatorowie – 1. Prezydent RP wystąpił do Trybunału z dwoma wnioskami inicjując kontrole następczą oraz prewencyjną.

Na koniec 2011 r. w toku rozpoznawania merytorycznego pozostawało 161 spraw, co w zestawieniu z rokiem poprzednim oznacza stopniowe redukowanie orzeczniczych „zaległości”.

Wciąż  pokaźna część orzecznictwa Trybunału stanowi kontrola konstytucyjności wydanych w ciągu ostatnich 23 lat aktów normatywnych regulujących skutki komunizmu. W 2011 r. Trybunał dokonał, z wniosku RPO, kontroli aktu normatywnego wydanego jeszcze w okresie Polski Ludowej: dekretu o stanie wojennym.

Trybunał orzekł, że akt ten był od samego początku sprzeczny nie tylko z Paktem Praw Człowieka ONZ, którym Polska związała się w 1977 r. ale i z ówczesną konstytucją. A. Rzepliński przypomniał, że Trybunał rozstrzygnął, że dekret o stanie wojennym był prawnym aktem wojny wobec pokojowego i wolnościowego ruchu obywatelskiego. Uznając swoja kognicję Trybunał przyjął, że kontrola nieobowiązujących już aktów normatywnych – jest dopuszczalna, jeśli przepisy prawa represyjnego są nadal stosowane, bo jest konieczna dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw jednostki.

Prezes Trybunału podkreślił pozycję TK w nie tylko w Polsce, ale także w Unii Europejskiej, w której uważnie śledzi się jego orzecznictwo, w szcz3ególności to, które tyczy się relacji między prawem krajowym a prawem unijnym.  Zapowiedział spotkanie sędziów TK z Trybunałem Sprawiedliwości UE w Luksemburgu.

A. Rzepliński, prezentując orzecznictwo i problemy konstytucyjne, zwłaszcza pewne słabości legislatury,  podkreślił wagę, jaką w Trybunale przykłada się do promocji zagadnień konstytucyjnych w społeczeństwie za pośrednictwem wydawnictw, wystaw oraz wykładów, które cyklicznie odbywają się w siedzibie Trybunału.

Po wystąpieniu senatorowie zadawali pytania, w szczególności dotyczące kwestii dyskontynuacji po nowych wyborach parlamentarnych, wycofania przez obecnego prezydenta wniosku złożonego przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a także kwestii szczegółowych, m. in. kwotowej waloryzacji rent i emerytur. „Jesteśmy po pierwszej naradzie w tej sprawie; myślę, że orzeczenie powinno zapaść na początku października tego roku" - powiedział A. Rzepliński.[pr]

Trybunał Konstytucyjny

Zawartość i treści prezentowane w serwisie Obserwator Konstytucyjny nie przedstawiają oficjalnego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego.