Polacy ufają bankom
Wraz z pogłębiającą się integracją sektora finansowego Unii Europejskiej rośnie konieczność ustalenia jednolitych kryteriów, pozwalających porównywać poszczególne instytucje finansowe, a zwłaszcza banki. Jednym z zastosowanych niedawno narzędzi są tzw. stress testy, którym Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) oraz Europejski Bank Centralny poddały w 2014 roku europejskie banki.
Kompleksowe badania odporności na sytuację kryzysową (comprehensive assesment), przeprowadzone po raz pierwszy przez Europejski Bank Centralny, oparto na przeglądzie jakości aktywów według rygorystycznych kryteriów wycen (Assets Quality Review) oraz stress testach opartych na danych w ten sposób wyliczonych.
Stress testy, czyli testy odporności banków na sytuację kryzysową, to symulacje, których celem było zbadanie stabilności europejskiego sektora bankowego i zachowania się instytucji finansowych w sytuacji istotnego spowolnienia wzrostu gospodarczego, zaburzeń na rynkach finansowych oraz wzrostu kosztów finansowania. Celem badania była również identyfikacja banków, które będą wymagały dokapitalizowania oraz podjęcia wczesnych działań w razie pogorszenia sytuacji sektora bankowego.
Badanie EBA objęło 123 banki z krajów Unii Europejskiej oraz Norwegii, których udział w krajowych sektorach bankowych wynosi w sumie co najmniej 50%. Badania dokonano na podstawie danych ze skonsolidowanych sprawozdań finansowych na koniec 2013 r., wyłączając podmioty zależne, natomiast włączając inne banki z poszczególnych krajów UE.
Krajowe władze nadzorcze oraz Europejski Bank Centralny, jako jednolity nadzorca, mogły rozszerzyć to badanie na inne banki. EBC objął badaniem 130 największych banków ze strefy euro, reprezentujących 82% aktywów sektora. Grupa badanych przez EBC w ramach kompleksowego badania banków różni się od banków badanych w stress testach EBA. Jedynie 103 z banków badanych przez EBC zostało objętych badaniami EBA, zaś 27 banków strefy euro zbadanych zostało dodatkowo przez EBC. Stąd wynikające rozbieżności w opublikowanych wynikach testów obu instytucji.
Badanie stress testów oraz przeprowadzane równolegle badanie jakości aktywów AQR stanowiły swoisty bilans otwarcia dla Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego SSM (Single Supervisory Mechanism). EBC przejął bowiem nadzór nad bankami strefy euro w ramach unii bankowej 4 listopada 2014 roku.
W wyniku badania kompleksowego EBC 25 banków, głównie z południa Europy, nie zaliczyło testów, zaś braki kapitałowe oszacowano na poziomie 25 mld euro. W wyniku przeszacowania wartości aktywów o kolejne 37 mld euro całkowity wpływ testów EBC szacuje się na 62 mld euro. Dodatkowo, w wyniku przeglądu kredyty zagrożone w strefie euro wzrosłyby o 136 mld euro. W scenariuszu szokowym średni współczynnik kapitałowy CET 1 spadłby z 12,4 do 8,3%, czyli o 4 p.p.
Do badania EBA wybrano 6 polskich banków, zaś Urząd Komisji Nadzoru Finansowego dodatkowo przebadał na podstawie tych samych kryteriów 9 banków, będących podmiotami zależnymi dużych europejskich banków. W sumie w Polsce poddano badaniu
15 banków reprezentujących 72% aktywów sektora bankowego. Wyniki badania polskiego sektora bankowego potwierdzają dużą odporność banków na sytuacje niekorzystne i wstrząsy oraz fakt, że są one dobrze skapitalizowane i efektywne. W badaniu EBA polski sektor bankowy znalazł się na trzecim miejscu – po Luksemburgu i Szwecji – ze średnim poziomem współczynnika CET 1 na poziomie 12,25%. W badaniu kompleksowym EBC, przeprowadzanym przy współpracy z KNF, na 31.12.2013 roku jedynie dwóm bankom działającym w Polsce zabrakło nieznacznie do określonych w metodologii minimów. Do dnia ogłoszenia wyników badania oba banki uzupełniły niedobory funduszy wynikające z badania oraz podjęły działania służące dalszemu wzrostowi bazy kapitałowej.
Badanie oparto na dwóch scenariuszach – bazowym i szokowym – oraz podstawowych założeniach: w warunkach skrajnych najbardziej stabilny kapitał banku, kapitał podstawowy CET 1, nie może obniżyć się poniżej 5,5 proc. aktywów ważonych ryzykiem. To znacznie surowsze kryteria niż w 2011 roku, gdyż niektóre instrumenty zaliczane do funduszy Tier 1 nie mogą być zaliczone obecnie do CET 1. Najbardziej stabilne fundusze podstawowe CET 1 polskich banków na koniec czerwca 2014 r. stanowiły aż 92% funduszy własnych. Należy podkreślić, że polskie banki posiadające portfel walutowych kredytów hipotecznych pozytywnie przeszły również stress test w scenariuszu szokowym, zakładający m.in. deprecjację polskiej waluty o 25% oraz spadek cen nieruchomości o 14%.
Przeprowadzone w sposób jednolity dla wszystkich banków w Europie badanie pokazało pełną transparentność europejskiego sektora bankowego i powinno wpłynąć na wzrost zaufania na rynku finansowym.
Polski sektor bankowy wyszedł na tym tle bardzo korzystnie szczególnie dzięki bardzo wysokiej jakości funduszy własnych oraz aktywów i wysokim poziomom współczynników kapitałowych, znacznie przekraczających minimalne wymogi wynikające z rozporządzenia CRR (Capital Requirements Regulation – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych). Rozporządzenie CRR jest prawnie wiążące w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE od 1 stycznia 2014 roku.
Artykuł ukazał się w nr 5-6/2015 miesięcznika "Nowe Życie Gospodarcze" w cyklu "Korepetycje z ekonomii", wspieranym przez Narodowy Bank Polski
*Autorka jest doradczynią Zarządu ZBP
Zawartość i treści prezentowane w serwisie Obserwator Konstytucyjny nie przedstawiają oficjalnego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego.