Wracają publiczne wysłuchania obywatelskie

Auditorium Maximum Uniwersytetu Warszawskiego. Foto: A. Grycuk, Wikimedia Commons

Pierwsze wysłuchanie publiczne poza parlamentem odbyło się w 2006 roku, gdy marszałek Sejmu odmówił przeprowadzenia wysłuchania w sprawie zmian w ordynacji wyborczej do samorządów. Czas obecny, okazuje się, zmusza społeczeństwo obywatelskie do powrotu do tej formy wyrażania opinii, których większość parlamentarna nie chce usłyszeć. Na internetowych stronach wysluchanieobywatelskie.pl czytamy:

Dlaczego organizujemy obywatelskie wysłuchanie publiczne?

Zapowiadane przez rząd zmiany w oświacie właśnie się rozpoczęły. Pierwsza poważna nowelizacja ustawy o systemie oświaty została przyjęta przez Parlament. Niestety, podczas prac nad nią, nie skorzystano z formalnych sposobów zasięgnięcia opinii różnorodnych środowisk. Nie umożliwiono ekspertom, naukowcom, nauczycielom i pedagogom, a także zwykłym obywatelom (rodzicom i uczniom) zabrania głosu w tak ważnej dla naszego kraju sprawie. I to pomimo, że różne podmioty apelowały do parlamentarzystów o konsultacje i zorganizowanie wysłuchania publicznego.

Mimo braku konsultacji i ekspresowego tempa procedowania nowelizacji ustawy w parlamencie, wiele instytucji zajmujących się kwestiami oświaty w Polsce przygotowało swoje stanowiska. Dziś, chcemy stworzyć przestrzeń, by zarówno te, jak i inne opinie pochodzące od zainteresowanych osób i instytucji, zaistniały publicznie. Chcemy stworzyć szansę, by zostały one zaprezentowanie i usłyszane, przez rządzących i przez szeroką opinię publiczną. Przez wszystkich, którym zależy na rozwoju naszych dzieci i podnoszeniu jakości polskiej edukacji.

9 stycznia 2016 roku organizujemy Obywatelskie wysłuchanie publiczne w sprawie przyjętej ustawy o oświacie. To, że ustawa przeszła już niemal całą ścieżkę legislacyjną (pisząc te słowa, nie wiemy, czy Prezydent ustawę podpisał), nie oznacza, że prezentowanie opinii na jej temat nie ma już sensu. Organizując wysłuchanie chcemy pokazać, że da się stworzyć neutralną przestrzeń do przedstawienia różnorodności stanowisk. Że można umożliwić wszystkim zainteresowanym stronom: instytucjom i obywatelom - zarówno tym, którzy są za, jak i tym, którzy są przeciw zawartym w nowelizacji rozwiązaniom - zabranie głosu w sprawie, która nas wszystkich dotyczy.

Kardynalną zasada wysłuchania publicznego jest danie idealnie równych szanse wypowiedzi zarówno zwolennikom jak i przeciwnikom proponowanych rozwiązań. Wszystkie zebrane w jego trakcie opinie zostaną spisane i przekazane parlamentarzystom, przedstawicielom rządu i udostępnione opinii publicznej. Mamy nadzieję, że zgłoszone podczas wysłuchania opinie będą ważnym głosem w zapowiadanych przez rząd kolejnych zmianach w polskiej oświacie.

Organizatorami obywatelskiego wysłuchania są instytucje spoza rządu i spoza polityki, rozumianej jako ugrupowania partyjne. To, co nas łączy, to troska o jakość polskiej edukacji i o jakość polskiej debaty publicznej: o rzetelność argumentacji i otwarty, partycypacyjny charakter dyskusji. Wierzymy, że właśnie w taki sposób powinny się kształtować ważne rozstrzygnięcia dotyczące polityk publicznych i stanowionego w Polsce prawa.

Organizując Obywatelskie wysłuchanie publiczne w tej konkretnej sprawie chcemy też przekonywać decydentów do przyjęcia i stosowania tej formuły rozmowy ze społeczeństwem. Jeśli jednak nie będą tego czynić, wierzymy, że będą to robić sami obywatele i tworzone przez nich organizacje i instytucje. Ci obywatele, którzy wierzą, że mają prawo zgłaszać opinie w sprawach ich dotyczących i domagać się wysłuchania od tych, którzy w demokratycznych wyborach zdobyli mandat, by rządzić.

Czym jest Obywatelskie wysłuchanie publiczne?### br br ###

Wysłuchanie publiczne jest jedną z metod prowadzenia konsultacji publicznych dotyczących ważnych rozstrzygnięć w sferze polityk publicznych. W trakcie wysłuchania instytucje i osoby zainteresowane przedmiotem konsultacji wygłaszają swoje stanowiska względem propozycji poddawanej konsultacjom. Najczęściej organizatorem wysłuchania jest instytucja proponująca dane rozwiązanie (np. władze wykonawcze) lub instytucja odpowiedzialna za jego uchwalenie (zgodnie z Regulaminami Sejmu i Senatu mogą je organizować obydwie Izby Parlamentu).

Istotą wysłuchania jest dopuszczenie do wyrażenia swojej opinii wszystkich (osób i instytucji), którzy same uznają, że mają do przekazania istotne argumenty w danej sprawie. Przymiotnik publiczne oznacza, że mogą w tym przedsięwzięciu brać udział (jako mówcy i słuchacze) wszyscy, którzy wyrażą takie życzenie i którzy zaakceptują reguły zawarte w regulaminie wysłuchania. Wysłuchanie czyni proces konsultacji bardziej otwartym i partycypacyjnym. Wysłuchanie zapobiegać ma sytuacji, w której ważne argumenty dotyczące spraw publicznych pojawiają się jedynie w gronie decydentów lub wskazanych przez nich środowisk politycznych lub eksperckich.

Wysłuchanie - jak sama nazwa wskazuje - jest to jedna z rzadkich sytuacji, w których decydenci świadomie przyjmują rolę słuchaczy, a nie mówców. Ważne jest też to, że istotą wysłuchania nie jest bynajmniej polemika czy budowanie konsensusu między uczestnikami. Uczestnicy mają ściśle określony czas wypowiedzi a ich kolejność jest losowana. Idzie o to, aby możliwe skutecznie wyrównać szanse na przedstawienie swojego poglądu wszystkim uczestnikom. Czasem są to poglądy sprzyjające proponowanemu rozwiązaniu, czasem mu przeciwne, czasem wyrażone solidnymi argumentami i poparte materiałem empirycznym, a czasem są to wystąpienia emocjonalne, osobiste świadectwa i anegdotyczne dowody. Wszystkie one mają prawo się pojawić dopóki nie przekroczą zawartych w regulaminie reguł.

Obywatelskie wysłuchanie publiczne, które odbędzie się na Uniwersytecie Warszawskim czyni zadość wszystkim kanonicznym regułom wysłuchania publicznego (będzie przebiegać zgodnie z zapisami Regulaminu) i może być traktowane jako wzór dla kolejnych przedsięwzięć tego rodzaju, które, jak wierzymy, będą jednak prowadzone przez Rząd i Parlament. Tym, co stanowi różnicę w stosunku do klasycznego wysłuchania publicznego (i stąd nazywamy je obywatelskim) jest to, że … nie jest ono organizowane przez instytucje, które w klasycznym modelu powinny je prowadzić. Z niezrozumiałych powodów tym razem zaniechały one tego i właśnie dlatego (i ze względu na wagę sprawy) zdecydowaliśmy je zorganizować samodzielnie zapraszając na nie przedstawicieli Sejmu, Senatu, Rządu i Kancelarii Prezydenta RP.

wysluchanieobywatelskie.pl