ETS: bank z siedzibą w Gibraltarze musi przestrzegać przepisów o praniu pieniędzy

Gibraltar. Foto: Wikipedia.org

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 25 kwietnia orzekł, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu hiszpańskiemu, które nakazuje instytucjom kredytowym działającym w Hiszpanii bez posiadania tam siedziby, by przekazywały bezpośrednio organom hiszpańskim informacje niezbędne w celu zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. W braku skutecznego mechanizmu gwarantującego pełną i skuteczną współpracę między państwami członkowskimi umożliwiającą skuteczne zwalczanie tych przestępstw, takie uregulowanie jest środkiem proporcjonalnym.

Dyrektywa o przeciwdziałaniu korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu¹ nakłada określone obowiązki informacyjne, między innymi na instytucje kredytowe. W tym celu wymaga ona, by każde państwo członkowskie ustanowiło centralną jednostkę analityki finansowej (FIU), której zadaniem jest żądanie, analizowanie i przekazywanie właściwym organom informacji o ewentualnych przypadkach prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.² Dyrektywa stanowi, że informacje te są przekazywane FIU państwa członkowskiego, na którego terytorium mieści się instytucja.

Uregulowanie hiszpańskie nakłada na instytucje kredytowe działające w Hiszpanii, niezależnie od umiejscowienia ich zakładu, obowiązek informowania hiszpańskiej FIU o przekraczających 30000 EUR obrotach na rachunkach przy przelewach z lub do rajów podatkowych oraz terytoriów odmawiających współpracy, w tym Gibraltaru.

Jyske, będąca jednostką zależną duńskiego banku NS Jyske Bank, jest instytucją kredytową z siedzibą w Gibraltarze, która prowadziła działalność w Hiszpanii na zasadzie swobodnego świadczenia usług, to jest bez posiadania tam żadnego zakładu.

W styczniu 2007 r. hiszpańska FIU zażądała od Jyske określonych informacji. Uważała bowiem, na podstawie szeregu poszlak, że istniało bardzo wysokie prawdopodobieństwo wykorzystywania Jyske do operacji prania pieniędzy w ramach jej działalności w Hiszpanii. Wykorzystywany w tym celu mechanizm miał polegać na utworzeniu w Gibraltarze struktury korporacyjnej mającej na celu uniemożliwienie poznania tożsamości rzeczywistego właściciela nieruchomości zakupionych w Hiszpanii, w szczególności na Costa del Sol, jaki również pochodzenia przeznaczonych na ten cel funduszy. W czerwcu 2007 r. Jyske przekazała część żądanych informacji, odmówiła jednak – powołując się na przepisy dotyczące tajemnicy bankowej obowiązujące w Gibraltarze – przekazania danych dotyczących tożsamości swoich klientów, jak również kopii związanych z podejrzanymi operacjami przeprowadzonymi w Hiszpanii. W tym stanie rzeczy Consejo de Ministros (rada ministrów, Hiszpania), uznawszy, że Jyske nie dopełniła ciążących na niej zgodnie z prawem hiszpańskim obowiązków udzielania informacji – wydała w stosunku do niej dwa pouczenia publiczne oraz nałożyła na nią kary finansowe o łącznej wysokości 1 700 000 EUR.

Jyske uważa, że na mocy dyrektywy podlega obowiązkowi przekazywania informacji tylko wobec FIU  Gibraltaru  i  wobec tego uregulowanie  hiszpańskie  jest  niezgodne  z dyrektywą.  Bank  wystąpił zatem do Tribunal Supremo (sąd najwyższy, Hiszpania), który postanowił zwrócić się ze stosownym pytaniem do Trybunału Sprawiedliwości.

W dzisiejszym wyroku Trybunał orzekł, że dyrektywa nie zakazuje wprost możliwości wymagania, by instytucje kredytowe prowadzące działalność w Hiszpanii na zasadach swobodnego świadczenia usług przekazywały informacje wymagane w związku ze zwalczaniem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu bezpośrednio hiszpańskiej FIU. Wobec tego dyrektywa, co do zasady, nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu hiszpańskiemu, w zakresie w jakim zmierza ono do zwiększenia – z poszanowaniem prawa Unii – skuteczności walki z tego rodzaju przestępczością. I tak, nie może ono zagrozić ustanowionym w dyrektywie zasadom dotyczącym obowiązków zgłaszania informacji przez podlegające im podmioty, ani zaszkodzić skuteczności istniejących form współpracy i wymiany informacji między FIU.

Następnie Trybunał zbadał zgodność uregulowania hiszpańskiego ze swobodnym świadczeniem usług. Trybunał stwierdził, że stanowi ono ograniczenie tej swobody, ponieważ powoduje utrudnienia i dodatkowe koszty. Ponadto uregulowanie to może nakładać się na kontrole już przeprowadzane w państwie członkowskim, w którym mieści się dana instytucja, zniechęcając ją w ten sposób do tego rodzaju działalności.

Takie ograniczenie swobodnego świadczenia usług może być uzasadnione nadrzędnym względem interesu ogólnego, takim jak zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Tak więc sąd krajowy powinien ustalić, czy sporne uregulowanie jest odpowiednie dla zagwarantowania realizacji tego celu, w szczególności czy pozwala Hiszpanii na nadzorowanie i skuteczne wstrzymywanie podejrzanych transakcji finansowych przeprowadzanych przez instytucje kredytowe świadczące usługi na terytorium krajowym, a w razie potrzeby – na ściganie i karanie osób odpowiedzialnych. W tej kwestii Trybunał wskazał, że takie uregulowanie pozwala Hiszpanii na nadzorowanie wszystkich transakcji finansowych przeprowadzanych na jej terytorium przez instytucje finansowe, niezależnie od tego, na jaki sposób świadczenia usług się one zdecydowały, co każe je postrzegać jako środek pozwalający na osiągnięcie zamierzonego celu w sposób skuteczny i spójny.

Sąd krajowy powinien następnie ustalić, czy uregulowanie jest stosowane w sposób niedyskryminujący oraz czy jest proporcjonalne, to znaczy odpowiednie do zapewnienia realizacji zamierzonego celu bez wykraczania poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia. I tak uregulowanie byłoby nieproporcjonalne, gdyby ustanowiony mechanizm współpracy między FIU poszczególnych państw członkowskich pozwalał już hiszpańskiej FIU uzyskać wymagane informacje za pośrednictwem FIU państwa członkowskiego, w którym mieści się instytucja kredytowa. W tej kwestii Trybunał zauważył, że mechanizm współpracy między FIU wykazuje pewne luki. W szczególności istnieją istotne odstępstwa od ciążącego na wezwanej FIU obowiązku przekazania wzywającej FIU żądanych informacji. I tak FIU może odmówić udzielenia informacji, których ujawnienie mogłoby przynieść szkodę prowadzonemu w państwie członkowskim dochodzeniu lub miałoby skutki wyraźnie niewspółmierne do prawnie uzasadnionego interesu osoby lub zainteresowanego państwa członkowskiego, lub wreszcie skutkowałoby naruszeniem podstawowych zasad prawa krajowego.³ Zresztą w dziedzinie zwalczania prania pieniędzy reakcja władz musi być możliwie najszybsza, a nie został przewidziany termin przekazania informacji ani sankcji w przypadku nieuzasadnionej odmowy ze strony wezwanej FIU przekazania informacji objętych wnioskiem. Ponadto korzystanie z mechanizmu współpracy wiąże się ze szczególnymi trudnościami, gdy dotyczy działalności prowadzonej w ramach swobodnego świadczenia usług. Zatem wobec braku – w okresie, w którym miały miejsce okoliczności sprawy – skutecznego mechanizmu gwarantującego pełną i całkowitą współpracę między FIU i umożliwiającego równie skuteczne zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, uregulowanie to stanowi środek proporcjonalny.

¹ Dyrektywa   2005/60/WE  Parlamentu  Europejskiego  i  Rady  z  dnia  26  października  2005  r.  w  sprawie  przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (Dz.U. L 309, s. 15).

² Zjednoczone Królestwo zostało upoważnione do wyznaczenia również FIU w Gibraltarze.
³   Decyzja   Rady   2000/642/WSiSW   z   dnia   17   października   2000   r.   dotyczącą   zasad   współpracy   pomiędzy   jednostkami analityki finansowej państw członkowskich w odniesieniu do wymiany informacji (Dz.U. L 271, s. 4).

ETS