HFPC o nierespektowaniu prawa własności w Azerbejdżanie

Baku - panorama starego miasta. Foto: U. Meniashvili, Wikimedia Commons

W ostatnich latach doszło do znaczącego obniżenia standardów ochrony praw człowieka w Azerbejdżanie. Przejawia się to nie tylko w ograniczaniu klasycznych praw politycznych, ale i w arbitralnych naruszeniach prawa własności. W ramach serii “Analizy i rekomendacje” HFPC publikuje opinię dotyczącą poszanowania prawa własności w Azerbejdżanie.

Najważniejszy problem z zakresu ochrony prawa własności w Azerbejdżanie stanowił proces wywłaszczania nieruchomości położonych w Baku na potrzeby rewitalizacji niektórych części stolicy Azerbejdżanu (2009-2012). Kolejna fala wywłaszczeń miała miejsce w związku z Igrzyskami Europejskimi w Baku zaplanowanymi na czerwiec 2015 r. Proces ten naruszał podstawowe gwarancje wynikające z art. 1 Protokołu dodatkowego do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Innymi istotnymi problemami z zakresu ochrony prawa własności było kwaterowanie osób przesiedlonych z terenu Górskiego Karabachu do lokali prywatnych, co uniemożliwiało właścicielom korzystanie z nich oraz blokowanie rachunków bankowych nieprzychylnych obecnym władzom organizacji pozarządowych i ich działaczy w toku motywowanych politycznie postępowań karnych.

“W ocenie HFPC mające charakter systemowy naruszenia prawa własności w Azerbejdżanie spowodowane są polityką władz, opartą na arbitralnych działaniach i odrzuceniu standardów rządów prawa zakładających wyważenie interesu publicznego i prywatnego” – czytamy w opinii.

Autorzy kończą prezentację rekomendacjami:

Społeczność międzynarodowa powinna stanowczo protestować przeciwko przypadkom naruszeń praw człowieka w Azerbejdżanie wynikających z arbitralnych działań obecnych władz. Wywieranie presji na rząd Azerbejdżanu, w celu nakłonienia go do przywrócenia standardów demokratycznych w tym kraju powinno stać się ważnym elementem polityki zagranicznej państw europejskich. Zbliżające się Igrzyska Europejskie 2015 r. stanowią doskonała okazję do wywierania międzynarodowej presji.


W odniesieniu do spraw wywłaszczeniowych związanych z realizacją inwestycji rewitalizacyjnych w Baku należy monitorować kolejne wyroki ETPC oraz sposób ich wykonania przez rząd Azerbejdżanu. Dużą rolę do odegrania mają tu krajowe i międzynarodowe organizacje pozarządowe specjalizujące się w ochronie praw człowieka.


W celu niedopuszczenia do powstawania podobnych naruszeń prawa własności w przyszłości, władze Azerbejdżanu powinny wprowadzić instrumenty ustawowe umożliwiające prowadzenie racjonalnej polityki planowania i zagospodarowania przestrzennego, uwzględniającej interesy właścicieli prywatnych oraz zasady demokratycznego dyskursu.

W kontekście zbliżających się imprez sportowych w Baku (Igrzyska Europejskie w 2015 r. oraz wyścig Grand Prix Formuły 1 w 2016 r.) należy przypominać na arenie międzynarodowej, że zostały zorganizowane kosztem praw tysięcy właścicieli pozbawionych swoich domów bez należytego odszkodowania przy pogwałceniu Karty Olimpijskiej. Europejski Komitet Olimpijski, jak również europejscy politycy, którzy odwiedzą Baku w związku z Igrzyskami powinni podnosić problemy związane z wywłaszczeniami przy okazji spotkań z władzami Azerbejdżanu.


Rada Europy, w szczególności Komitet Ministrów powinien przyjąć rezolucję dotyczącą braku poszanowania prawa własności przez Azerbejdżan oraz nakazać natychmiastowe zaprzestanie nielegalnego wyburzania budynków.

Organizacja  Narodów  Zjednoczonych  powinna  zwrócić  się do  władz Azerbejdżanu o zaproszenie Specjalnego Sprawozdawcy ds. odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz o jak najszybsze wdrożenie rekomendacji z maja 2012 r. Komitetu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych w odniesieniu do art. 11 Konwencji.

Unia Europejska powinna włączyć kwestie związane z prawem własności do bilateralnego dialogu prowadzonego z Azerbejdżanem i podkreślać problemy związane z wywłaszczeniami w ramach prac Partnerstwa Wschodniego. Poszanowanie prawa własności przez Azerbejdżan powinno być warunkiem dalszej współpracy pomiędzy UE i Azerbejdżanem.

W stosunku do naruszeń prawa własności związanych z blokowaniem rachunków bankowych  organizacji pozarządowych, należy nie tylko monitorować orzecznictwo ETPC i nadzorować jego wykonanie, ale i naciskać na rząd Azerbejdżanu, by zaniechał tych motywowanych politycznie praktyk i umożliwił swobodny rozwój społeczeństwa obywatelskiego w kraju. 

*dr Igor Zachariasz - Instytut Badań i Ekspertyz Samorządowych Uczelnia im. Łazarskiego,
Marcin Szwed - prawnik w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka

HFPC