Rosja: Komitet Praw Człowieka jest zaniepokojony…

Zatrzymanie prof. Wassiliewa na pl. Bołotnym, luty 2014. Foto: M. Kirosirow, Wikipedia Commons

Komitet Praw Człowieka – instytucja traktatowa, powołana do kontroli przestrzegania Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 - opublikował 2 kwietnia siódmy okresowy raport o stanie praw człowieka w Federacji Rosyjskiej. Miażdżący dla prawodawstwa i praktyki rosyjskiego państwa dokument ilustruje niski poziom ochrony obywateli, wymienia liczne przypadki łamania podstawowych praw człowieka. Obserwator Konstytucyjny przedstawia fragmenty tego dokumentu:

Ukraina

Komitet jest zaniepokojony doniesieniami o poważnym pogwałceniu Paktu w regionie Donbasu Ukrainy przez siły, na które Państwo - Strona [Federacja Rosyjska] wydaje się mieć znaczny wpływ, … jest także zaniepokojony doniesieniami, że zarzuty o poważnych naruszeniach Paktu popełnione podczas konfliktu zbrojnego w regionie Osetii Południowej w Gruzji w 2008 roku nie zostały w pełni zbadane (art. 2).
Komitet, … zwraca się do Państwa-Strony w celu zapewnienia stosowania Porozumienia w odniesieniu do czynów popełnionych przez grupy zbrojne z samozwańczej "Donieckiej Republiki Ludowej", "Ługańskiej Republiki Ludowej" i „Osetii Południowej”.

Czeczenia

Komitet wyraża zaniepokojenie ograniczonym postępem w ściganiu poważnych przestępstw… i ciągłym naruszeniem praw człowieka, w tym bezprawnymi i pozasądowymi zabójstwami, porwaniami, torturami w tajnych więzieniach, popełnionymi przez funkcjonariuszy państwowych w czasie operacji bezpieczeństwa i walki z terroryzmem w Federalnym Obszarze Północnego Kaukazu, a także ciągłą praktyką zbiorowego karania krewnych i podejrzanych zwolenników rzekomych terrorystów, w tym niszczeniem ich domów i wysiedleniami z Czeczenii.

Rasizm i ksenofobia

Komitet wyraża zaniepokojenie
- przejawami islamofobii i antysemityzmu jak również innymi aktami rasistowskimi i ksenofobicznymi, w tym o podłożu rasowym, takimi jak ataki „patroli kozackich” na osoby niebędące pochodzenia słowiańskiego, w tym na imigrantów - pracowników z Azji Środkowej, Kaukazu, Afryki i osoby pochodzenia romskiego;

- obroną funkcjonowania grup ekstremistycznych, takich jak ultra-nacjonalistyczne, rasistowskie i neonazistowskich skinheadów;

- używaniem języka dyskryminującego wobec mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych lub innych, i ksenofobicznej i rasistowskiej retoryki w dyskursie politycznym, w szczególności w trakcie kampanii wyborczych oraz w mediach.

Profilowanie rasowe

Komitet jest zaniepokojony doniesieniami o profilowaniu rasowym przez funkcjonariuszy organów ścigania względem Romów, osób pochodzących z Kaukazu, Azji Środkowej i Afryki, które wydają się być dotknięte nieproporcjonalnie częstymi kontrolami tożsamości, konfiskatą dokumentów tożsamości, wymuszaniem łapówek, molestowaniem, aresztowaniami, zatrzymaniami, przemocą fizyczną i werbalną.

Dyskryminacja ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową

Komitet jest zaniepokojony:
(a) doniesieniami o dyskryminacji, mowie nienawiści, przemocy wobec lesbijek, gejów, biseksualistów i transseksualistów (LGBT) oraz osób i działaczy [zwalczających] naruszenie ich praw do wolności słowa i zgromadzeń;

(b) brakiem wyraźnej ochrony przed dyskryminacją ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową w prawodawstwie antydyskryminacyjnym;

(c) nieprzestrzeganiem przepisów antydyskrymincyjnych

(d) dekretem podpisanym przez premiera Miedwiediewa 29 grudnia 2014, w którym dodano do listy schorzeń stanowiących przeciwwskazanie dla uzyskania prawa jazdy m. in. tożsamość transseksualną a także biseksualizm i transwestytyzm.

Równość płci

Komitet pozostaje zaniepokojony ciągłym niedoreprezentowaniem kobiet na stanowiskach decyzyjnych w życiu politycznym i publicznym, w tym w Dumie Państwowej, w Radzie Federacji i w organach wykonawczych.

Przemoc w rodzinie

Komitet jest zaniepokojony wzrostem o 20 procent od 2010 roku liczby zgłoszonych przypadków przemocy wobec kobiet i dzieci; powolnym postępem w przyjmowaniu projektu federalnej ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zauważa również brak należytej staranności funkcjonariuszy organów ścigania w rejestracji i badaniu przypadków przemocy domowej oraz, że usługi wsparcia dla ofiar, w tym wielu psychologicznych i edukacyjnych, ośrodków i schronisk, są niewystarczające.

Środki zwalczania terroryzmu

Komitet wyraża ubolewanie z powodu braku jasności co do tego, że ustawa federalna z 2006 w sprawie przeciwdziałania terroryzmowi nie zawiera szczegółowych przepisów o obowiązku władz przestrzegania i ochrony praw człowieka w kontekście działań antyterrorystycznych i że upoważnia [władze] do stosowania tymczasowych ograniczeń praw i wolności.

Tortury i poniżające traktowanie

Komitet jest zaniepokojony doniesieniami, że tortury i złe traktowanie są nadal szeroko praktykowane,[…] z niepokojem zauważa, że ostatnio pan Zaur Dadajew [i inne osoby] podejrzany o zamach na lidera opozycji Borysa Niemcowa przyznał się do zabójstwa pod wpływem tortur.

Azyl i wydalenia

Komitet jest zaniepokojony, że dostęp do procedur azylowych przez ubiegających się o azyl, którzy mogą potrzebować ochrony międzynarodowej, jest wciąż problematyczny. Jest również zaniepokojony brakiem konkretnego zabezpieczenia prawnego przed wydaleniem osoby do innego państwa, gdy istnieją poważne podstawy, by sądzić, że będzie ona narażona na realne ryzyko, w tym na tortury.

Osoby zażywające narkotyki

Komitet, zwracając uwagę na prawny zakaz zażywania opioidów i brak terapii substytucyjnej, wyraża zaniepokojenie zarzutami, że policja czasem celowo aresztuje narkomanów cierpiących na objawy odstawienia w celu wymuszenia zeznań lub zmuszenia ich do współpracy z policją. Komitet zauważa, że ból fizyczny i psychiczny i cierpienie związane z zespołem abstynencyjnym można uznać za tortury.

Niezależność sądów

Komitet jest zaniepokojony praktyką wyboru, powoływania, promocji i odwoływania sędziów, który wydaje się być obszarem ingerencji [administracji], niewłaściwej [dyspozycyjności] prezesów sądów w procedurze mianowania oraz rolą komisji prezydenckiej w procesie wyboru i powołania.

Komitet jest również zaniepokojony systemem dyscyplinarnym dla sędziów, w tym doniesieniami wskazującymi na szybkie tempo odwoływania sędziów, a także zarzutami, że postępowanie dyscyplinarne może być spowodowane treścią wyroków, takich jak uniewinnienia.

Komitet jest jeszcze bardziej zaniepokojony niskim wskaźnikiem uniewinnień.

Jest również zaniepokojony doniesieniami o braku niezależności i bezstronności adwokatów z urzędu.

Molestowanie, przemoc i zabójstwa prawników, dziennikarzy, obrońców praw człowieka i polityków opozycji

Komitet wyraża zaniepokojenie doniesieniami o molestowaniu, groźbach śmierci, zastraszaniu, przemocy fizycznej i zabijaniu prawników, dziennikarzy, obrońców praw człowieka i polityków opozycji, a zwłaszcza osób pracujących na Północnym Kaukazie, w związku z ich działalnością zawodową; Komitet zwraca uwagę na zwłokę w wyjaśnianiu takich przypadków, w tym w odniesieniu do zabójstw dziennikarzy Chadżhimurada Kamałowa (2011) i Ahmednabiego Ahmednabiewa (2013) i działaczki obrony praw człowieka - Natalii Estemirowej (2009).

Wolność słowa

Komitet jest zaniepokojony szeregiem wydarzeń, które tworzą osobno i wspólnie istotne ograniczenie wolności słowa i wyrażania odrębnych opinii politycznych, w tym:

(A) ponowna kryminalizacja zniesławienia w 2011 roku;

(B) Ustawa nr 190 z listopada 2012 rozszerzyła definicję zdrady obejmując nią świadczenia jakiejkolwiek finansowej, materialnej, technicznej, doradczej pomocy obcym państwom, organizacjom międzynarodowym lub zagranicznym [..] - jako zagrażające bezpieczeństwu państwa;

(C) Ustawa nr 136 ("Ustawa o Bluźnierstwie") z czerwca 2013 roku, a postępowanie sądowe przeciw członkom zespołu Pussy Riot za chuligaństwo na podstawie artykułu 213 kodeksu karnego;

(D) Ustawa federalna nr 398 upoważniająca prokuratorów do wydania w nagłych wypadkach, bez decyzji sądu, nakazu zablokowania każdej strony internetowej zawierającej, między innymi, apele o udział w "wydarzeniach publicznych, które mogą zakłócić porządek publiczny”, czy [pod pretekstem] „ekstremizmu” lub "działania terrorystycznych”, która jest też wykorzystywana do blokowania stron z aktualnościami (grani.ru i kasparov.ru); [dotyczy to również]  blogu lidera opozycji Aleksieja Nawalnego;

(E) prawo kryminalizujące, między innymi, krytykę roli ZSRR w II wojnie światowej, podpisane przez prezydenta w dniu 5 maja 2014;

(F) ustawa regulująca działalność blogów internetowych, podpisana przez Prezydenta w dniu 5 maja 2014 roku, wymaga od blogerów, mających ponad 3000 odsłon dziennie, spełnienia uciążliwych ograniczeń prawnych i obowiązków.

Zwalczanie ekstremizmu

Komitet wyraża zaniepokojenie, że w federalnej ustawie o zwalczaniu działalności ekstremistycznej definicja "działalności ekstremistycznej" jest niejasna i otwarta i nie wymaga żadnych dowodów przemocy lub nienawiści. W ustawie nie ma jasnych i precyzyjnych kryteriów, w jaki sposób materiały mogą być sklasyfikowane jako ekstremistyczne oraz że nie są zgodne z prawem. Komitet wyraża zaniepokojenie licznymi doniesieniami, że prawo jest coraz bardziej wykorzystywane do ograniczenia wolności słowa, w tym wobec dysydentów politycznych i przeciw wolności wyznania, przeciwko m.in. Świadkom Jehowy.

Komitet jest również zaniepokojony negatywnym wpływem nowelizacji kodeksu karnego (art 280,1) wprowadzającej przestępstwo publicznych zaproszeń do działań zmierzających do naruszenia integralności terytorialnej państwa. W lipcu 2014 prawo to zostało zastosowane przeciwko redaktorowi naczelnemu gazety krymskich Tatarów "Avdet".

Zgromadzenia pokojowe

Komitet wyraża zaniepokojenie spójnymi doniesieniami o arbitralnych ograniczeniach w korzystaniu z wolności pokojowych zgromadzeń, w tym brutalnym i nieuzasadnionym rozproszeniu demonstrantów przez funkcjonariuszy organów ścigania, arbitralnych zatrzymaniach i nałożeniu surowych grzywien i kar więzienia za wyrażanie poglądów politycznych. Komitet zauważa, ze szczególny niepokój budzą zarzuty użycia przemocy wobec funkcjonariuszy organów ścigania stawiane demonstrantom z placu Bołotnaja w Moskwie 6 maja 2012 i kary pozbawienia wolności do 4,5 lat oraz długie tymczasowe aresztowanie przekraczające w niektórych przypadkach rok, jak również przetrzymywanie niektórych protestujących podczas spontanicznych 1300 spotkań po ogłoszeniu wyroku w sprawie Bołotnaja w lutym 2014 r.

Komitet jest jeszcze bardziej zaniepokojony silnym efektem odstraszającym spowodowanym przez ograniczenia wolności zgromadzeń wprowadzone w nowelizacji Federalnej Ustawy Nr 65-FZ z dnia 8 czerwca 2012, która nakłada wysokie kary administracyjne na organizatorów zgromadzeń, którzy byli wcześniej skazani za podobne wykroczenia administracyjne.

Podobnie Komitet jest zaniepokojony zestawem dodatkowych ograniczeń z lipca 2014 r i zaostrzeniem kar za łamanie przepisów dotyczących organizacji imprez publicznych, wprowadzeniem administracyjnej kary pozbawienia wolności do 5 lat lub grzywną w wysokości do 1 mln rubli za udział w nielegalnym zgromadzeniu publicznym.

Wolność zrzeszania się

Komitet jest zaniepokojony zmianami wprowadzonymi w 2012 roku do ustawy federalnej nr 121-FZ o organizacjach niekomercyjnych, potwierdzonej przez Sąd Konstytucyjny Federacji Rosyjskiej w kwietniu 2014 r, które zmuszają organizacje niekomercyjne (NGO) uzyskujące obce finansowanie i angażujące się w "działania polityczne", aby zarejestrowały się jako "agenci zagraniczni", co ma także niekorzystny wpływ na wolność słowa, zgromadzeń i zrzeszania się. Komitet zauważa z niepokojem, że definicja "działalności politycznej" w ustawie jest bardzo szeroko interpretowana i pozwala władzom zarejestrować przymusowo organizacje pozarządowe jako "agentów zagranicznych", bez ich zgody lub decyzji sądu. Organizacje te prowadzą działalność związaną z życiem publicznym, w tym w zakresie obrony praw człowieka i ochrony środowiska. Komitet jest zaniepokojony skomplikowaną procedurą usuwania z rejestru "obcego agenta" i wyraża żal, że zmiany doprowadziły do ograniczeń w działalności organizacji pozarządowych oraz do zawieszenia działalności lub dobrowolnego zamknięcia niektórych organizacji pozarządowych.

Komitet jest jeszcze bardziej zaniepokojony nowym projekcie ustawy, który przeszedł w pierwszym czytaniu w dniu 20 stycznia 2015 r, o zakazie "niepożądanych" zagranicznych firm lub organizacji lub grup, które są postrzegane jako stanowiące zagrożenie dla obronności lub „bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego lub zdrowia publicznego.”

Terytorialna integralność Ukrainy

Komitet, uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ 68/262, przyjętą w dniu 27 marca 2014 roku zatytułowaną "O terytorialnej integralności Ukrainy", jest zaniepokojony zgłoszonymi naruszeniami Paktu w Autonomicznej Republice Krym i Sewastopol, które są „pod skuteczną kontrolą Strony – Państwa [Rosji], w tym:
(a) Zarzutami poważnych naruszeń praw człowieka, z udziałem sił "samoobrony krymskiej", w tym licznych zaginięć, uprowadzeń, arbitralnych aresztowań, złego traktowania i ataków na dziennikarzy;
(b) naruszeniem wolności wypowiedzi i informacji, w tym nękaniem mediów, blokowaniem stron internetowych i przymusowym przenoszeniem lokalnych ukraińskich stron internetowych, groźbami i zastraszaniem dziennikarzy;
(c) ograniczaniem możliwości krymskim mieszkańcom podjęcia świadomej decyzji w sprawie swobodnego wyboru obywatelstwa ze względu na bardzo krótki okres na udzielenie odmowy przyjęcia rosyjskiego obywatelstwa. Dotknęło to wielu osób, które nie mogły stawić się osobiście w wyznaczonych miejscach, aby złożyć deklarację odmowy przyjęcia obywatelstwa, w szczególności osób przebywających [w tym czasie] w miejscach zatrzymań i innych zamkniętych instytucjach, takich jak szpitale, domy dziecka itp.

(d) Zarzutem, że pan Oleg Sentsov został pozbawiony, wbrew jego woli, obywatelstwa ukraińskiego, że był sądzony w Moskwie jako obywatel Federacji Rosyjskiej w postępowaniu sądowym, które nie spełniło wymogów artykułów 9 i 14 Paktu;
(E) Zarzutem dyskryminacji i prześladowania członków mniejszości i ludności miejscowej, w szczególności Tatarów krymskich, włącznie z pięcioletnim zakazem wjazdu na terytorium Krymu ich przywódców: Mustafy Dżemilewa, Ismeta Juksela i Reszata Czubarowa;
(F) Doniesieniami o naruszaniu wolności religii i wyznania na terenie Krymu, przez zastraszanie i prześladowanie wspólnot religijnych, w tym ataki na Ukraińską Cerkiew Prawosławną, Kościół grecko-katolicki i społeczność muzułmańską.

Na koniec

Na koniec Raport wzywa władze Rosji do upowszechnienia wiedzy o Międzynarodowym Pakcie i do dostarczenia, w terminie jednego roku, „istotnych informacji dotyczących realizacji zaleceń Komitetu”. Zaś w kolejnym Raporcie, którego publikacja nastąpi w dniu 2 kwietnia 2019, do umieszczenia określonych aktualnych informacji na temat realizacji wszystkich zaleceń [niniejszego Raportu] oraz Paktu jako całości. Komitet zwraca się do Państwa-Strony o przygotowanie sprawozdania z szerokich konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim i organizacjami pozarządowymi działającymi w kraju”. (opr. pr)