Trybunał Sprawiedliwości UE: Rzecznik M. Szpunar o znaku towarowym "kostka Rubika"

Zdaniem rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Macieja Szpunara, należy stwierdzić nieważność unijnego znaku towarowego przedstawiającego kształt kostki Rubika. Zasadnicze właściwości spornego oznaczenia - kształt sześcianu oraz struktura siatki są niezbędne dla spełnienia funkcji technicznej właściwej dla danego towaru (opinia rzecznika generalnego w sprawie C-30/15 P Simba Toys GmbH & Co. KG / Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO).

Na wniosek Seven Towns, spółki brytyjskiej, która zarządza w szczególności prawami własności intelektualnej związanymi z „kostką Rubika”, w 1999 r. Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) zarejestrował kształt tego sześcianu jako trójwymiarowy wspólnotowy znak towarowy dla „układanek trójwymiarowych”.

W 2006 r. spółka Simba Toys, niemiecki producent zabawek, złożyła do EUIPO wniosek o unieważnienie prawa do trójwymiarowego znaku towarowego, w szczególności ze względu na to, że zawiera on rozwiązanie techniczne polegające na zdolności rotacji, natomiast takie rozwiązanie może być chronione wyłącznie w charakterze patentu, a nie jako znak towarowy. Z uwagi na to, że EUIPO oddalił ten wniosek, spółka Simba Toys wniosła do Sądu skargę mającą na celu stwierdzenie nieważności decyzji EUIPO.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2014 r.[1} Sąd oddalił skargę spółki Simba Toys. Orzekł on w szczególności, że graficzne przedstawienie kształtu kostki Rubika nie ukazuje rozwiązania technicznego uniemożliwiającego jego ochronę jako znaku towarowego, wobec czego podlega on rejestracji w charakterze unijnego znaku towarowego.
Od tego wyroku spółka Simba Toys wniosła odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości.

W przedłożonej dzisiaj opinii rzecznik generalny Maciej Szpunar zaproponował, aby Trybunał uchylił wyrok Sądu i stwierdził nieważność decyzji EUIPO.

Rzecznik generalny podkreślił przede wszystkim, że zgodnie z rozporządzeniem w sprawie unijnego znaku towarowego[2], nie podlegają rejestracji kształty, których zasadnicze właściwości są nierozłącznie związane z funkcją lub funkcjami rodzajowymi danego towaru. Zastrzeżenie takich właściwości na rzecz jednego podmiotu gospodarczego utrudniłoby bowiem konkurującym przedsiębiorstwom możliwość nadawania ich towarom kształtu, który byłby przydatny w używaniu wspomnianych towarów.

Następnie, rzecznik generalny odniósł się do zarzutu opartego na przepisie wspomnianego rozporządzenia stanowiącym, że nie podlegają rejestracji oznaczenia składające się „wyłącznie” z kształtu towaru „niezbędnego” do uzyskania efektu technicznego[3]. Przypomniał, że oznaczenie składające się z kształtu towaru, który pełni jedynie funkcję techniczną i nie zawiera istotnych elementów pozbawionych cech funkcjonalnych, nie może zostać zarejestrowane jako znak towarowy, ponieważ taka rejestracja nazbyt ograniczałaby możliwości konkurentów w zakresie wprowadzenia na rynek kształtów, które stanowią realizację tego samego rozwiązania technicznego.

Rzecznik generalny zaznaczył, że podczas dokonywania analizy funkcjonalnych elementów danego kształtu, właściwy organ nie ma obowiązku ograniczyć się do informacji wynikających z graficznego przedstawienia, lecz powinien w razie potrzeby uwzględnić również inne istotne informacje.

Zdaniem rzecznika generalnego, Sąd, co prawda, ustalił zasadnicze właściwości oznaczenia, lecz nie dokonał ich oceny pod względem funkcji technicznej właściwej dla danego towaru. O ile bowiem w zaskarżonym wyroku Sąd zaznaczył, iż należy ocenić, czy wskazane właściwości kształtu „przekładają się na funkcję techniczną rozpatrywanych towarów”, to żaden z motywów tego wyroku nie określa, jaką funkcję techniczną spełnia rozpatrywany towar, ani też nie analizuje relacji pomiędzy ową funkcją a właściwościami przedstawionego kształtu. Założenie to prowadzi do paradoksalnego wniosku, że graficzne przedstawienia spornego znaku towarowego nie pozwalają na ustalenie, czy sporny kształt spełnia jakąkolwiek funkcję techniczną ani jaka jest ta funkcja w niniejszym przypadku.

Rzecznik generalny stanął na stanowisku, iż w celu dokonania poprawnej analizy funkcjonalnych cech kształtu, Sąd powinien był w pierwszej kolejności uwzględnić funkcję danego towaru, a mianowicie układanki trójwymiarowej, czyli łamigłówki polegającej na logicznym ułożeniu przemieszczanych w przestrzeni elementów. Ponadto, Sąd błędnie przyjął, że analiza rozpatrywanego kształtu pod kątem jego cech funkcjonalnych powinna opierać się wyłącznie na badaniu przedstawienia graficznego zgłoszonego do rejestracji.

Rzecznik generalny stwierdził, że rozumowanie, według którego zakres ochrony wynikający z rejestracji znaku obejmuje każdy typ układanki o podobnym kształcie, niezależnie od zasady jej działania, a więc w odniesieniu do spornego kształtu potencjalnie obejmuje każdą układankę przestrzenną, której elementy składają się na kształt sześcianu „3x3x3”, jest sprzeczne z interesem ogólnym. Umożliwia bowiem ono właścicielowi rozciągnięcie monopolu na właściwości towarów spełniające nie tylko funkcję spornego kształtu, lecz także inne, podobne funkcje.

UWAGA: Odwołanie od wyroku lub postanowienia Sądu, ograniczone do kwestii prawnych, może zostać wniesione do Trybunału. Co do zasady, odwołanie nie ma skutku zawieszającego. Jeżeli jest ono dopuszczalne i zasadne, Trybunał uchyla orzeczenie Sądu. Jeżeli stan postępowania pozwala na wydanie orzeczenia w sprawie, Trybunał może sam wydać ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie sporu. W przeciwnym razie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, który jest związany orzeczeniem Trybunału wydanym w ramach odwołania.

Opinia rzecznika generalnego nie wiąże Trybunału Sprawiedliwości. Zadanie rzeczników generalnych polega na przedkładaniu Trybunałowi, przy zachowaniu całkowitej niezależności, propozycji rozstrzygnięć prawnych w sprawach, które rozpatrują. Sędziowie Trybunału rozpoczynają właśnie obrady w tej sprawie. Wyrok zostanie wydany w terminie późniejszym.
Unijny znak towarowy jest skuteczny na całym obszarze Unii Europejskiej i współistnieje ze znakami krajowymi. Zgłoszenia znaku towarowego kierowane są do EUIPO. Odwołanie od jego decyzji może zostać wniesione do Sądu.

[1] Sprawa T-450/09 Simba Toys/OHIM - Seven Towns (Kształt sześcianu o powierzchniach mających strukturę siatki), zob. komunikat prasowy nr 158/14.
[2] Rozporządzenie Rady z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie unijnego znaku towarowego (Dz.U. L 78, s. 1).
[3] Art. 7 ust. 1 lit. e) ppkt (ii).