Listy Prezydentów RP do Trybunału: Andrzej Duda w 2016, Lech Kaczyński w 2007, Aleksander Kwaśniewski w 1999 i 2000

Doroczne Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału, 20 kwietnia 2016. Foto: B. Cacko, ZP BTK

Na dorocznym Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego 20 kwietnia 2016 roku wysłanniczka kancelarii Prezydenta RP odczytała krótki list Prezydenta Andrzeja Dudy, który na Zgromadzenie nie przybył. Publikujemy ten dokument, przypominając jednocześnie inne listy: prezydenta Lecha Kaczyńskiego, przysłany na Zgromadzenie Ogólne w 2007 roku (L. Kaczyński osobiście uczestniczył w ZOSTK w roku 2008 i 2009) oraz Aleksandra Kwaśniewskiego z roku 1999 i 2000.

Pan

Andrzej Rzepliński

Prezes Trybunału Konstytucyjnego

Uczestnicy

Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Szanowny Panie Prezesie!

Szanowne Panie, Szanowni Panowie Sędziowie! Szanowni Państwo!

Nieodłączną częścią polskiego porządku prawnego jest Trybunał Konstytucyjny, któremu ustrojodawca, w granicach wyznaczonych zasadą podziału i równowagi władz, powierzył kontrolę zgodności prawa z Konstytucją.

Kontrola konstytucyjności prawa winna opierać się na wzorcach jasnych i czytelnych, wynikających z tekstu samej Konstytucji. Wiąże się z tym oczekiwanie powściągliwości, gdy treść Konstytucji może być przedmiotem różnych interpretacji. Orzecznictwo konstytucyjne nie może bowiem zastępować ustawodawcy, pozbawiając go tym samym jego wyłącznej i niezbywalnej funkcji.

Jedną z gwarancji niezależności jest powierzony Sejmowi indywidualny wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Zasada ta stanowi bezpośrednie następstwo zasady sprawowania władzy przez Naród poprzez swoich przedstawicieli, zasady będącej podstawą ustroju Rzeczypospolitej.

Pluralizm składu Trybunału Konstytucyjnego oraz oparcie jego orzecznictwa i działalności o normy Konstytucji, w tym art. 7 w związku z art. 197 Konstytucji, uznaję za zasadnicze gwarancje działania Trybunału w służbie Rzeczypospolitej.

Andrzej Duda

*****

List Lecha Kaczyńskiego

Warszawa, 3 kwietnia 2007 roku
Pan Jerzy Stępień, Prezes Trybunału Konstytucyjnego,
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Serdecznie pozdrawiam Panie i Panów Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, uczestniczących w dorocznym Zgromadzeniu Ogólnym. Na ręce Pana Prezesa Jerzego Stępnia pragnę złożyć wyrazy szacunku dla wkładu, jaki wnosi Trybunał Konstytucyjny w umacnianie państwa prawa w niepodległej Rzeczypospolitej.

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w 2006 roku było bardzo obszerne i dotyczyło wielu różnorodnych dziedzin. Tezy zawarte w wydanych orzeczeniach mają istotne znaczenie dla polskiego porządku prawnego.

Orzekając w sprawach dotyczących konstytucyjności aktów normatywnych i ostatecznie je rozstrzygając, Trybunał Konstytucyjny nie tylko orzeka o zgodności danego aktu z ustawą zasadniczą, ale także zapewnia jej prymat nad innymi ustawami. Dzięki orzecznictwu Trybunału, następuje proces określany w doktrynie prawa jako „proces konstytucjonalizacji prawa”. Uczestnikami tego procesu są także obywatele, którzy mają możliwość wnoszenia do Trybunału skargi konstytucyjnej. W ten sposób mogą oni znacząco wpływać na kształt obowiązującego w Rzeczypospolitej prawa i przyczyniać się do jego doskonalenia.

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i wypływające z niego stwierdzenia mają również ogromne znaczenie dla podmiotów, które uczestniczą w procesie tworzenia prawa. Poprzez swoje orzeczenia, Trybunał daje prawodawcy przejrzyste wskazówki co do tego, jak powinno być stanowione prawo, aby nie naruszało ono granic wyznaczonych przez Konstytucję. W rozstrzygnięciach podjętych w 2006 roku Trybunał odwoływał się najczęściej do podstawowych zasad konstytucyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady równości, prawa do sądu, zasady ochrony własności oraz zasady proporcjonalności.

Fundamentalne znaczenie powinniśmy przypisywać zwłaszcza do ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Podzielam stwierdzenie Trybunału, że poprzez stanowione regulacje ustawodawca nie może tworzyć takich odstępstw od podstawowych konstytucyjnych zasad i standardów, które mogłyby powodować poczucie niepewności co do jego przyszłych zachowań. Takie właśnie stanowisko zawarł Trybunał w swoich orzeczeniach dotyczących podatków czy wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej. Zgodzić się również należy ze stwierdzeniem Trybunału, że prawodawca jest obowiązany dbać o bezpieczeństwo prawne jednostki i zapewnić obywatelom przewidywalność działań organów państwa.

Przyciągają także uwagę te orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które odnoszą się do ochrony własności -jak w kwestiach dotyczących czynszów czy też spółdzielczości mieszkaniowej.

Z wielkim uznaniem należy przyjąć rozstrzygnięcia Trybunału, które wspierają konstytucyjną zasadę przyzwoitej legislacji. Wśród wielkiej liczby ustaw oraz aktów wykonawczych, które są opracowywane i uchwalane, nie wszystkie zawierają precyzyjne i przejrzyste przepisy. Nie zawsze też prawodawca pamięta o odpowiednim okresie vacatio legis. Jeśli pragniemy, aby obywatele Rzeczypospolitej rozumieli prawo i szanowali je, zasada przyzwoitej legislacji musi być niezmienną busolą dla wszystkich, którzy stanowią w Polsce jakiekolwiek przepisy prawne.

Doceniam znaczenie wydanych przez Trybunał Konstytucyjny w 2006 roku postanowień sygnalizacyjnych. Wskazywały one uchybienia w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego. Szczególnie istotny jest sygnalizowany przez Trybunał problem ustawowego unormowania sprawowania władzy sądowniczej przez asesorów. Pragnę poinformować, że cztery dni temu skierowałem do Sejmu projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Projekty przewidują wprowadzenie do porządku prawnego, na poziomie konstytucyjnym i ustawodawstwa zwykłego, instytucji sędziego powoływanego na czas oznaczony. Nowa instytucja zastąpiłaby dotychczasową asesurę sądową będącą etapem przejściowym pomiędzy aplikacją a służbą sędziowską.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i powszechnie obowiązujące - nie będą jednak miały odpowiedniej siły oddziaływania, jeśli nadal występować będą problemy z ich realizacją. Niemało jest jeszcze przykładów orzeczeń, w których Trybunał uchylił przepis niezgodny z ustawą, a zabrakło działania dopełniającego - a więc podjęcia przez prawodawcę dalszych kroków prawodawczych, prowadzących do zastąpienia przepisów niekonstytucyjnych przepisami nowymi czy też stworzenia nowych aktów prawnych eliminujących niespójności wskazane przez Trybunał. Z ubolewaniem trzeba odnotować, że niewykonywanie orzeczeń Trybunału w ostatnich latach się nasiliło. Pociąga to za sobą daleko idące skutki w postaci zaistnienia luk i uchybień w systemie prawa. Liczę, że najbliższa przyszłość położy kres tej niedobrej tendencji. Podzielam w tej kwestii stanowisko Trybunału Konstytucyjnego i dlatego wyraziłem poparcie dla podjętych przez Senat RP prac, służących wykonywaniu orzeczeń Trybunału. Deklaruję ze swej strony pomoc i współpracę dla urzeczywistnienia senackiej inicjatywy.

Szanowni Państwo!

W roku bieżącym przypadają dwa wielkie jubileusze: 200-lecie Konstytucji Księstwa Warszawskiego, która wówczas, na początku XIX wieku, była ważnym czynnikiem modernizacji polskich instytucji ustrojowych i prawnych oraz 10-lecie uchwalenia Konstytucji - 2 kwietnia 1997 roku. Stosownym będzie więc przypomnienie także historycznych tradycji Trybunału Konstytucyjnego, starszych niż - niedawno obchodzone - dwudziestolecie. Idea sądu konstytucyjnego pojawiała się bowiem w okresie międzywojennym, podczas prac nad konstytucją marcową 1921 roku. Już w roku 1919 proponowano powołanie Straży Praw - organu działającego przy Naczelniku Rzeczypospolitej, badającego zgodność ustaw z konstytucją. Także w nowej sytuacji politycznej po 1926 roku potrzebę badania zgodności ustaw z konstytucją ukazywało wcale niemałe grono badaczy. Jeden z nich, profesor Wacław Komarnicki stwierdził w roku 1928: Przed majestatem prawa konstytucyjnego schylić musi głowę parlament: Trybunał Konstytucyjny winien zapobiegać wydawaniu ustaw sprzecznych z konstytucją.

Dzisiaj Trybunał Konstytucyjny zajmuje znaczące miejsce w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej. Życzę Państwu, by wykonywanie mandatu sędziego Trybunału Konstytucyjnego służyło jak najlepiej funkcjonowaniu tego organu sądowego, który stoi na straży najistotniejszych wartości demokratycznego państwa prawnego.

*****

List Aleksandra Kwaśniewskiego w 1999 roku

Pan

prof. Marek SAFJAN

Prezes Trybunału Konstytucyjnego

Szanowny Panie Prezesie,

Pragnę podziękować Panu Prezesowi za zaproszenie do udziału w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, na którym omawiana jest działalność Trybunału oraz problemy wynikające z jego orzecznictwa.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej powierzyła Trybunałowi Konstytucyjnemu orzekanie w sposób ostateczny o zgodności prawa z Ustawą Zasadniczą oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między naczelnymi organami państwa. Stworzyła także każdemu możliwość samodzielnego uruchamiania procedury przed Trybunałem Konstytucyjnym w celu ochrony wolności i praw człowieka i obywatela.

Wzmocnienie pozycji ustrojowej sądu konstytucyjnego uznane było przez twórców Konstytucji za fundament demokratycznego ładu Rzeczypospolitej. Dążenie to wynikało z przekonania, że żaden organ władzy publicznej nie może stać ponad Konstytucją przyjętą przez Naród. Właśnie to kierowało mną, gdy w 1996 roku wnosiłem do Sejmu projekt ustawy przyznającej Trybunałowi Konstytucyjnemu orzekanie w sposób ostateczny o konstytucyjności prawa.

Nowa Konstytucja stworzyła gwarancje prawne orzekania przez sędziów Trybunału w sposób bezstronny i niezawisły, stanowiąc, że w tym zakresie sędziowie podlegają tylko Konstytucji.

Sens istnienia sądu konstytucyjnego to ochrona demokratycznych zasad i wartości wynikających z Konstytucji wyrażająca się poprzez wpływ na kształtowanie treści porządku prawnego oraz na zgodne z Konstytucją jego stosowanie. Działanie Trybunału Konstytucyjnego zawsze będzie usprawiedliwione, jeżeli chroni zasady i wartości wynikające bezpośrednio z Konstytucji.

W dniu tak uroczystym dla Trybunału Konstytucyjnego, życzę sędziom Trybunału Konstytucyjnego, by ich wysiłek służył dobru obywateli oraz Rzeczypospolitej.

Z wyrazami szacunku

*****

List Aleksandra Kwaśniewskiego w 2000 roku

Pan

prof. Marek Safjan, Prezes Trybunału Konstytucyjnego

Szanowny Panie Prezesie,

Szanowni Państwo,

Polska demokracja dojrzewa. Wzrasta znaczenie ustawy zasadniczej, umacnia się zasada podziału władz, krystalizują kompetencje organów państwowych. W przemianach ustawodawstwa i stabilizowaniu procedur demokratycznych istotną rolę odgrywa Trybunał Konstytucyjny. Stał się kluczowym organem ochrony Konstytucji, jej gwarantem i obrońcą. Z satysfakcją obserwuję wpływ postanowień Trybunału na kształt systemu prawnego oraz wzrastające zaufanie społeczne do jego działalności. Oznacza to, że Polska ma prawdziwie europejski sąd konstytucyjny.

Dzisiejsze Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego odbywa się już w okresie, kiedy orzeczenia Trybunału uzyskały charakter ostateczny i niepodważalny. To ważny krok w kierunku przestrzegania zasad tworzenia aktów prawnych, respektowania prawa międzynarodowego w porządku wewnętrznym.

Instytucja skargi konstytucyjnej zdaje egzamin. Jest realnym środkiem ochrony wolności jednostki, służąc jednocześnie interesowi publicznemu Mam nadzieję, że możliwości korzystania z niej rozszerzy spodziewana nowelizacja ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Dzięki działalności Trybunału Konstytucyjnego przenoszone są do polskiego prawa standardy ochrony praw człowieka i obywatela. Proces ten kształtuje nowoczesne państwo, przeobraża społeczeństwo, otwiera szanse Polski na lepsze miejsce w społeczności światowej.

Trybunał Konstytucyjny stoi ponad polityką. O jego pozycji i autorytecie decyduje niezawisłość i bezstronność, sprawne działanie i wysoki profesjonalizm sędziów. Wyrażam głębokie zadowolenie, że Trybunał Konstytucyjny jest instytucją posiadającą wszystkie te atrybuty Trafnością swoich orzeczeń potwierdza słuszność przyjętego modelu kontroli konstytucyjności przepisów prawnych. Jest mi tym bardziej miło, że od lat ten kształt jurysdykcji konstytucyjnej był przedmiotem moich starań.

Serdecznie dziękuję sędziom i pracownikom Trybunału Konstytucyjnego za dobrą pracę. To, co czynicie, sprzyja tworzeniu prawa przejrzystego, jednoznacznego i stabilnego. Takie prawo potrzebne jest Rzeczypospolitej i jej przyszłości.

Życzę Panu Prezesowi i Państwu wytrwałości w realizowaniu zadań. Proszę przyjąć także życzenia sukcesów w działaniach dla dobra demokratycznego państwa prawnego.