Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie pozostają bez wpływu na działania prawodawcy, orzecznictwo sądów czy też piśmiennictwo. Zwraca na to uwagę przygotowywana rokrocznie Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.

Z chwilą orzeczenia o niezgodności z konstytucją zaskarżonej regulacji oraz utraty jej mocy z dniem ogłoszenia wyroku powstaje luka prawna, która koniecznie powinna zostać usunięta przez ustawodawcę.

W sytuacji stwierdzenia przez Trybunał, że pominięcie w regulacji stoi w sprzeczności z ustawą zasadniczą legislator powinien niezwłocznie ten stan zmienić.

W niektórych sprawach TK odracza utratę mocy obowiązywania zaskarżonej regulacji tak, aby ustawodawca miał czas na dostosowanie prawa do postanowienia wyroku, jednocześnie nie dopuszczając do powstania luki w prawie, która miałaby istotnie negatywny wpływ na adresatów normy.

Są sprawy, w których Trybunał Konstytucyjny wydaje wyroki o charakterze zakresowym, w których  jest zalecana inicjatywa ustawodawcza (por. wyroki P7/09, K9/11). Tzw. wyrok zakresowy zmienia treść normatywną kontrolowanych przepisów, a nie ich literalne brzmienie. Może to mieć jednak negatywny wpływ na jasność i jednoznaczność prawa. Inicjatywa ustawodawcza jest zalecana w celu pogodzenia literalnego brzmienia regulacji z treścią wyroku zakresowego. 

Niektóre wyroki Trybunału Konstytucyjnego zawierają sugestie zmian jakie są wręcz wskazane w celu zapewnienia spójności praw. Dzieje się tak również w przypadku, kiedy Trybunał dostrzeże mankamenty legislacyjne lub wykaże konieczność zwiększenia standardów ochrony gwarantowanej przez sporną regulację, mimo jej zgodności z Konstytucją.

Wskazana jest również szczególna wrażliwość prawodawców na uwagi zawarte w postanowieniach sygnalizacyjnych Trybunału. Brak świadomej reakcji ze strony adresata wyroku zobowiązuje do uzasadnienia bezczynności. Należy podkreślić, że brak działań legislacyjnych jednego wybranego organu prawodawczego nie jest wiążący dla innych i nie wyklucza ich inicjatywy.

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wyraźnie wskazuje - po stronie ustawodawcy - obowiązek uzgodnienia literalnego brzmienia zakresowo niekonstytucyjnych przepisów z treścią wyroków zakresowych. W praktyce ustawodawca na ogół stosuje się do wyroków zakresowych.

Należy pamiętać, że TK nie posiada możliwości oceny sposobu wykonania orzeczenia przez prawodawcę.

Uprawniony do tego organ może jednak kwestionować przed Trybunałem konstytucyjność regulacji wprowadzonej przez prawodawcę do systemu prawnego w celu wykonania danego orzeczenia.

Jako przykład można przytoczyć sprawę, w której Trybunał orzekł zgodność z konstytucją regulacji umożliwiającej przystąpienie do egzaminu notarialnego bez odbycia aplikacji osobom, które „po ukończeniu wyższych studiów prawniczych w odpowiednim okresie wykonywały na podstawie umowy cywilnoprawnej stosowne czynności bezpośrednio związane z czynnościami wykonywanymi przez notariusza w kancelarii notarialnej” (sprawa K 1/10). Uregulowanie to zostało wprowadzone przez ustawę wykonującą wyrok w sprawie K 4/07 o zasadach dostępu do zawodu notariusza.

Bywają sytuacje, kiedy prawodawca wykonując postanowienia wyroku Trybunału – ostatecznie nadaje nowej regulacji kształt sprzeczny z tym wyrokiem uchwalając unormowanie wcześniej uznane za niekonstytucyjne. W sprawie K 19/08 pdejmując próbę wykonania wyroku w sprawie lustracji i dostępu do archiwów IPN, ustawodawca ponownie wprowadził do systemu prawnego niekonstytucyjną regulację. Powtórzył on bowiem treść przepisu pozbawiającego sądy dyscyplinarne możliwości różnicowania kary dyscyplinarnej orzekanej wobec kłamcy lustracyjnego w odniesieniu do rodzaju kary jak i czasu jej trwania. Nastąpiło to wbrew wyraźnemu stanowisku trybunału, wedle którego sądowi dyscyplinarnemu należało zapewnić możliwość dostosowania kary dyscyplinarnej do stopnia zawinienia. Na wniosek RPO Trybunał orzekł o niekonstytucyjności tej regulacji, dokonując tym samym poniekąd jednocześnie negatywnej oceny wykonania wyroku przez ustawodawcę(wyrok z 19 kwietnia 2011 r., K 19/08)

Zarówno Senat jak i Rada Ministrów są aktywne w zakresie wykonywania bieżących orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

 Ilość orzeczeń oczekujących na wykonanie, mimo ich stopniowej realizacji przez ustawodawcę, nadal jest znaczna.

 

 

oprac. B.C. na podstawie "Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2011"