Wyjaśnienie do artykułu pt. „Trybunał Konstytucyjny: Wójt tylko pełnosprawny” autorstwa E. Siedleckiej, który ukazał się w Gazecie Wyborczej z 24 stycznia 2014 r.

Publikujemy sprostowanie zamieszczone na stronie Trybunału Konstytucyjnego

W związku z publikacją zatytułowaną „Trybunał Konstytucyjny: Wójt tylko pełnosprawny” autorstwa E. Siedleckiej, która ukazała się w Gazecie Wyborczej z 24 stycznia 2014 r. wyjaśniam, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego wydany 23 stycznia 2014 r. w sprawie o sygn. K 51/12 w ogóle nie dotyczy osób kandydujących na urząd wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Posiadanie orzeczenia o niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji nie jest przeszkodą do kandydowania na urząd wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, jak również po wyborze osoby z takim orzeczeniem na jeden ze wspomnianych urzędów nie jest podstawą do wygaśnięcia nabytego przez nią mandatu. Art. 492 § 1 pkt 6 kodeksu wyborczego (dalej: k.w.), który był przedmiotem kontroli w sprawie o sygn. K 51/12 nie wyklucza zatem możliwości sprawowania urzędu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta przez osobę, wobec której orzeczenie niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji wydano przed dniem jej wyboru na ten urząd.

Wspomniany przepis dotyczy natomiast wąskiego i ściśle określonego kręgu osób, które uznano za niezdolne do pracy lub niezdolne do samodzielnej egzystencji w okresie, gdy sprawowały one urząd wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, przy czym niezdolność ta została orzeczona do końca ich kadencji. Ponieważ przy wydaniu takiego orzeczenia uwzględniana jest zdolność do pracy na zajmowanym stanowisku, stąd wydanie go w stosunku do osoby zajmującej stanowisko wójta, burmistrza lub prezydenta miasta jest równoznaczne z uznaniem tej osoby za niezdolną do zajmowania tego właśnie stanowiska. Z tych powodów Trybunał orzekł o zgodności z art. 60 Konstytucji przepisu art. 492 § 1 pkt 6 k.w. rozumianego w ten sposób, że dotyczy orzeczenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji wydanego po nabyciu mandatu wójta.
Należy zauważyć, że podobna przesłanka opróżnienia urzędu przed upływem kadencji występuje w wypadku innego urzędu jednoosobowego, jakim jest Prezydent RP. W tym wypadku to ustrojodawca uznał, że organem monokratycznym nie może być osoba niezdolna do pracy w tym charakterze. Stąd zgodnie z art. 131 ust. 2 Konstytucji jedną z przyczyn opróżnienia urzędu głowy państwa przed upływem kadencji jest uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia. Nie jest więc prawdą, jak stwierdza autorka artykułu, że w wypadku Prezydenta RP taka procedura nie ma miejsca.

Autorka artykułu w niepełnym zakresie przytoczyła również stan faktyczny, który legł u podstaw wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich inicjującego postępowanie w sprawie o sygn. K 51/12. Osobie, która wystąpiła ze skargą do Rzecznika nie uniemożliwiono rejestracji w wyborach samorządowych, lecz udzielono błędnej informacji o zakresie stosowania art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta,
burmistrza lub prezydenta miasta. Przepis ten obecnie już nie obowiązuje, jednak sprawa ta zainspirowała  Rzecznika do zaskarżenia art. 492 § 1 pkt 6 k.w., którego treść różni się w pewnym zakresie od treści wspomnianego art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. Nie jest prawdą, jak stwierdza autorka wspominanego wyżej artykułu, że „Trybunał nie chciał się wypowiedzieć co do zgodności z konstytucją takiej interpretacji przepisu, z jaką spotkał się rzecznik: że uniemożliwia on osobie z orzeczoną niezdolnością do pracy nawet kandydowanie w wyborach na burmistrza czy wójta”. Trybunał tę właśnie interpretację rozważał i uznał, że w odniesieniu do art. 492 § 1 pkt 6 k.w. jest ona błędna. Stąd w sentencji wyroku o sygn. K 51/12 Trybunał wskazał prawidłową interpretacje przepisu, w ramach której został on poddany kontroli. Z interpretacji tej wynika, że art. 492 § 1 pkt 6 k.w. jest podstawą wygaśnięcia mandatu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta tylko wówczas, gdy po wyborze na ten urząd orzeczono wobec osoby go sprawującej niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Nie jest również prawdą, jak podnosi autorka wspomnianego artykułu, jakoby Trybunał „uznał, że skoro przepis nie narusza prawa równego dostępu do służby publicznej, to nie ma po co dodatkowo oceniać, czy nie narusza też konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i zasady równości praw (art. 32 konstytucji)”. Rzecznik Praw Obywatelskich w wypadku tych dwóch ostatnich wzorców nie wskazał treści wykraczającej poza treść stanowiącego podstawowy wzorzec kontroli w sprawie art. 60 Konstytucji. Innymi słowy, Rzecznik nie wyjaśnił, na czym miałoby polegać naruszenie zasady równości z art. 32 Konstytucji poza tym, że chodzi o naruszenie równego dostępu do służby publicznej z art. 60 Konstytucji. Podobnie z art. 29 lit. a Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych nie wywiódł nic poza to co wywodził z art. 60 Konstytucji. Z tego powodu Trybunał w odniesieniu do obu wzorców kontroli umorzył postępowanie.

Katarzyna Sokolewicz-Hirszel

Rzecznik Prasowy Biura Trybunału Konstytucyjnego