O przenoszeniu sędziów na ich wniosek na inne miejsce służbowe

Zarząd Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” stwierdza, że sposób podejmowania przez Ministra Sprawiedliwości decyzji w przedmiocie przenoszenia sędziów sądów powszechnych na ich wniosek z jednego miejsca służbowego na inne w sądzie tego samego rzędu, budzi wątpliwości zarówno co do sposobu procedowania i kryteriów branych pod uwagę przy podejmowaniu decyzji, jak również faktycznego braku sądowej kontroli tych decyzji w jakimkolwiek zakresie.

Art. 75 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych przewiduje, że o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe na jego wniosek decyduje Minister Sprawiedliwości. Ani ten przepis, ani żaden inny nie określają formy tej decyzji, jak również jakichkolwiek kryteriów branych pod uwagę przy jej podejmowaniu. Tym samym, podejmując decyzję w przedmiocie przeniesienia sędziego na jego wniosek, Minister Sprawiedliwości kieruje się wyłącznie własnym uznaniem. Nie określono w przepisach nawet terminu rozpoznania takiego wniosku, co powoduje, że postępowanie w przedmiocie wniosku Minister Sprawiedliwości może prowadzić dowolnie długo i często ma to miejsce.

Nadmienić należy, że w podobnych wypadkach, wymienionych w art. 75 § 2 pkt 1 i 2 u.s.p., tj. przeniesienia sędziego przez Ministra Sprawiedliwości bez jego zgody wskutek zniesienia stanowiska, sądu lub wydziału zamiejscowego, przeniesienia siedziby sądu bądź niedopuszczalności zajmowania stanowiska w danym sądzie wskutek zawarcia między sędziami związku małżeńskiego albo powstania powinowactwa, zgodnie z art. 75 § 4 u.s.p. przenoszonemu sędziemu przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.

Powyższa sytuacja, zwłaszcza w kontekście powtarzających się odmownych decyzji Ministra Sprawiedliwości w tym przedmiocie, stanowi zagrożenie dla zagwarantowanej konstytucyjnie sędziowskiej niezawisłości. Powoduje także naruszenie konstytucyjnej zasady równowagi władz sądowniczej i wykonawczej oraz ich wzajemnej niezależności, albowiem Minister posiada znaczny i niczym nieusprawiedliwiony wpływ na osobę i czynności sędziego, poprzez podejmowanie w całkowicie dowolny sposób decyzji w przedmiocie jego przeniesienia na inne miejsce służbowe.

Problem dostrzegła Krajowa Rada Sądownictwa, zajmując w dniu 21 lipca 2011 roku „Stanowisko w sprawie przeniesienia sędziego sądu powszechnego na jego wniosek na inne miejsce służbowe”. Wskazała w nim między innymi, że mimo szczególnych obowiązków i ograniczeń osobistych związanych z pełnieniem urzędu, istotne interesy życiowe sędziego nie powinny być pomijane. Rada podniosła także, że w szczególnych i wyjątkowych sytuacjach osobistych, rodzinnych czy zdrowotnych, które ujawniły się po objęciu stanowiska sędziowskiego, powinna istnieć możliwość zmiany miejsca pełnienia służby, jeśli w sądzie, do którego sędzia chciałby być przeniesiony, są wolne etaty. Wreszcie Rada skonkludowała, że konieczne jest wprowadzenie do art. 75 u.s.p. możliwości złożenia przez sędziego odwołania od odmawiającej przeniesienia na inne miejsce służbowe decyzji Ministra Sprawiedliwości do Sądu Najwyższego lub KRS, bądź też umożliwienie Radzie udziału w procedurze przenoszenia na innych zasadach. Pozbawiłoby to, zdaniem Rady, odmowne decyzje Ministra obecnej uznaniowości i pozwoliło wyważyć argumenty przemawiające za przeniesieniem sędziego ze względu na jego istotny interes osobisty bądź przeciwko przeniesieniu ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości.

Mimo tak wyraźnego stanowiska organu stojącego zgodnie z Konstytucją na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, Minister Sprawiedliwości nie podjął żadnych działań legislacyjnych zmierzających do zmiany obecnego, wysoce niezadowalającego i groźnego dla wymiaru sprawiedliwości stanu prawnego. Co więcej, neguje konieczność zmian legislacyjnych. W odpowiedzi z dnia 20 marca 2012 roku na interpelację poselską nr 2030 oświadcza, że: „instytucja przeniesienia na inne miejsce służbowe na wniosek sędziego nie została wprowadzona do porządku prawnego z uwagi na interes osobisty sędziego, lecz ze względu na potrzebę zagwarantowania prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, stworzenia w sądownictwie ładu organizacyjnego oraz zapewnienia ministrowi sprawiedliwości możliwości szybkiej i elastycznej reakcji na potrzeby kadrowe tych jednostek, przy poszanowaniu konstytucyjnych zasad nieusuwalności i nieprzenaszalności sędziów.” Twierdzi również, że: „decyzje Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie przeniesienia na inne miejsce służbowe nie mają charakteru arbitralnej decyzji władzy wykonawczej, ale są poprzedzone analizą potrzeb wynikających z obciążenia zadaniami poszczególnych sądów i są podyktowane potrzebą racjonalnego wykorzystania kadr sądownictwa powszechnego w ramach środków finansowych przyznanych na ten cel z budżetu państwa”. Konkludując stwierdził, że: „żadne przesłanki natury konstytucyjnej ani faktycznej nie przemawiają za potrzebą wprowadzenia w obowiązujących unormowaniach prawnych możliwości zaskarżania decyzji ministra sprawiedliwości w przedmiocie odmowy przeniesienia sędziego na inne miejsce służbowe”.

Wywody te wskazują na ignorowanie ustawy, gdyż oznaczają, że minister w ogóle nie uznaje prawa sędziów do żądania przeniesienia z ważnych przyczyn osobistych na inne miejsce służbowe, a przenoszenie postrzega tylko jako czynność im narzucaną i zmierzającą do dowolnego gospodarowania etatami sędziowskimi bez uwzględnienia jakichkolwiek warunków osobistych sędziego ani ważnej gwarancji jego niezawisłości, jaką jest zakaz przenoszenia sędziego bez jego zgody. Nie chce też uznać, że decyzja podejmowana w sposób dowolny, bez uzasadnienia i bez możliwości odwołania się osoby zainteresowanej jest decyzją arbitralną bez względu na to, czym kieruje się osoba ją podejmująca.

W związku z powyższym Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia" zwraca się do:
     - Krajowej Rady Sądownictwa - o kontynuowanie wszelkich działań niezbędnych dla zmiany opisanego stanu rzeczy, jak również o stałe monitorowanie sposobu wykonywania przez Ministra Sprawiedliwości opisanej wyżej kompetencji wobec sędziów – w szczególności w przypadkach, w których Minister wielokrotnie odmawia uwzględnienia wniosku o przeniesienie pomimo istnienia znanych mu i udokumentowanych okoliczności natury osobistej przemawiających za jego uwzględnieniem oraz potrzeb kadrowych sądów okręgu, do którego usiłuje się on przenieść;
     - Ministra Sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej - o niezwłoczne podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do znowelizowania art. 75 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, poprzez ustawowe uregulowanie możliwości odwołania się sędziego, któremu odmówiono uwzględnienia wniosku o przeniesienie w inne miejsce służbowe, od decyzji Ministra Sprawiedliwości do Sądu Najwyższego, jak również realizację innych wytycznych zawartych w cytowanym Stanowisku Krajowej Rady Sądownictwa.