W reakcji na podpisane przez Ministra Sprawiedliwości Rozporządzenie z dnia 5 października 2012 r. ws. zniesienia niektórych sądów rejonowych, dwa stowarzyszenia sędziowskie: „Iustitia” i „Themis” podjęły uchwały, w których krytycznie odnoszą się do decyzji Ministra. Nie wszystkie argumenty zawarte w tych uchwałach mają wymiar merytoryczny. Inne – mijają się z prawdą.

Dlatego poniżej pragniemy przedstawić stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości do wybranych argumentów zawartych w obu – wspomnianych wyżej – uchwałach:

W odniesieniu do pojawiąjącego się w uchwale Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” zarzutu naruszenia art. 180 Konstytucji RP, należy przypomnieć, iż z reguły każda zmiana organizacyjna w sądownictwie niesie za sobą możliwość zmiany właściwości rzeczowej spraw w których sędzia orzeka (np. likwidacja wydziałów czy pionów), jak i obszaru właściwości miejscowej (zniesienie sądu). Podobną argumentację można zastosować w przypadku tworzenia np. wydziałów zamiejscowych nie w wyniku likwidacji sądu. Zaprezentowany w uchwale sposób argumentacji czyni iluzorycznym uprawnienie Ministra Sprawiedliwości w zakresie dokonywania zmian organizacyjnych.

Odnośnie dyrektorów sądów wskazać należy, iż jedynie w dwudziestu kilku sądach przejmujących brak jest obecnie kierowników finansowych. Przy skali połączonych jednostek ich etatyzacja uzasadniać będzie powołanie kierownika między innymi w celu odciążenia od części obowiązków prezesów sądów.

W nawiązaniu do uchwały Zarządu Stowarzyszenia Sędziów „Themis” z dnia 7 października 2012 r., wprost trudno uznać za trafne pytanie o konkretne efekty reorganizacji. Przykłady można bowiem mnożyć. Zabezpieczenie prawidłowego funkcjonowania pionów orzeczniczych przy dążeniu do specjalizacji sędziów, co w sądach o limicie do 9 etatów było znacznie utrudnione. Stworzenie możliwości delegacji dla sędziów z tych sądów do jednostek wyższego szczebla, co w wielu przypadkach nie było możliwie z uwagi na wielkość jednostki. Racjonalniejsze wykorzystanie kadry w wyniku łącznej analizy obciążeniu połączonych sądów i możliwość odzyskania etatów, co w przypadku pojedynczych sądów nie miałoby miejsca. Ograniczenie sprawozdawczości na poziomie sądów (mniejsza liczba sądów rejonowych) i łatwiejszy nadzór nad mniejszą liczbą jednostek. Możliwość orzekania przez sędziów na szerszym obszarze właściwości (wynik łączenia sądów)- mobilność kadry.

Nieefektywność działania, długotrwałość postepowań sądowych przypisana została w uchwale dużym jednostkom. Stanowisko to nie jest poparte analizą. Wydaje się, iż uchwała abstrahuje od specyfiki spraw, braku wieloletnich działań na rzecz zabezpieczenia prawidłowych warunków funkcjonowania większych jednostek przy dbałości o mniejsze jednostki, gorszych warunków lokalowych, mniejszej liczby kadry wspierającej sędziów itd. Nierównomierne obciążenie pracą jest w olbrzymim stopniu wynikiem wadliwego rozdziału etatów w latach, kiedy ustawy budżetowe przewidywały dodatkowe etaty. Niemniej od wielu lat brak jest dodatkowych etatów z ustaw budżetowych. Od kilku lat trwa żmudny proces wyrównywania skali obciążeń, lecz w wyniku dysponowania niewielką liczbą etatów ma on co do charakter wieloletni i na szczeblu sądów rejonowych najmniej widoczny.

Ponadto, w uchwale Stowarzyszenia „Themis” pojawia się m.in. zarzut, że Minister Sprawiedliwości „z jednej strony likwiduje 79 stanowisk prezesów likwidowanych sądów rejonowych, a z drugiej strony powołuje 55 nowych stanowisk funkcyjnych pełnomocników koordynatora krajowego ds. protokołu elektronicznego”. Należy wskazać, że podana informacja nie jest precyzyjna.

Pełnomocnicy ds. wdrożeń systemów informatycznych, a nie ds. protokołu elektronicznego (jak stwierdza się w Uchwale) zostali powołani przez Koordynatora Krajowego po uzgodnieniu z Prezesem każdego Sądu Apelacyjnego i Okręgowego w oparciu o § 4 ust. 2 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości nr 177/11 z dnia 15 lipca 2011 r. w sprawie ustanowienia i zadań Koordynatora Krajowego ds. koordynacji wdrożeń systemów informatycznych w sądach powszechnych oraz utworzenia Zespołu Sterującego ds. realizacji systemu rejestracji przebiegu rozpraw sądowych w postępowaniach cywilnych w sądach powszechnych, a zatem nie z dniem 1 września 2012 roku, a ponad rok temu. Z dniem 1 września 2012 roku weszła w życie jedynie podstawa prawna do przyznawania pełnomocnikom dodatków funkcyjnych. Nie przesądza to w żaden sposób, o tym, że dodatki muszą otrzymać wszyscy pełnomocnicy. Przyznanie dodatków funkcyjnych nie jest bowiem w ogóle możliwe w odniesieniu do 27 pełnomocników, którzy są już sędziami funkcyjnymi (np. prezesami sądów, wizytatorami itd.).

ełnomocnicy dotychczas nie otrzymywali dodatków funkcyjnych, choć zakres ich ponadorzeczniczych obowiązków jest bardzo szeroki i obejmuje np. pomoc merytoryczną służbom informatycznym sądów we wdrożeniu systemów informatycznych o charakterze centralnym, czyli protokołu elektronicznego, programu repertoryjnego SWIMP, Zintegrowanego Systemu Rachunkowo-Kadrowego, dostępów do zewnętrznych baz danych wspomagających prace sądów, Portali Orzeczeń, Portali Informacyjnych.

Ponadto należy mieć na uwadze, że każdy z pełnomocników wniósł, wynikający z doświadczenia w swoim sądzie, wkład w realizacje wdrożeń sądowych systemów informatycznych w skali ogólnopolskiej. Organizowane szkolenia dla pełnomocników przyczyniały się do ulepszania procesu wdrożeń poprzez zgłaszane uwagi oraz wnoszone propozycje. Stworzony został również internetowy portal pełnomocników (adres internetowy: www.koordynator.wroclaw.sa.gov.pl), który jest przez nich na bieżąco śledzony w celu realizacji swoich zadań. Dzięki temu działania pełnomocników są podejmowanie niezwykle szybko.

Jak już wyżej wskazano, z powołaniem pełnomocników, pomimo określenia wielu zadań, nie było związane żadne dodatkowe wynagrodzenie.

Podkreślić należy, że powołanie to nie przełożyło się również na umniejszenie obowiązków orzeczniczych, ponieważ sędziowie-pełnomocnicy orzekają w zakresie identycznym jak przed powołaniem ich na pełnomocników.

Ponadto powołanie pełnomocników nie wiązało się i nie wiąże ze zwiększeniem kadry sędziowskiej.

Dotychczas kluczową rolą pełnomocników była dbałość od strony merytorycznej o należyte wdrożenie systemu nagrywania posiedzeń sądowych w danym sądzie. Niejednokrotnie podejmowane przez nich działania miały nieformalny charakter, ponieważ polegały na służeniu koleżeńską pomocą względem pozostałych sędziów z ich sądu w zakresie wdrażania systemu nagrywania posiedzeń. Pełnomocnicy wykazywali się zatem szczególnym zaangażowaniem w realizację wdrożenia. Dzięki temu wdrożenie nie cechowało się jedynie odgórnością zlecanych zadań, lecz aktywnym udziałem pełnomocników z każdego sądu objętego wdrożeniem.

Podsumowując, z dniem 1 września 2012 r. nie powstały żadne nowe stanowiska funkcyjne w sądach powszechnych. I nie zachodzi w tym przypadku niespójność działań podejmowanych przez Ministra Sprawiedliwości.

Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji, Ministerstwo Sprawiedliwości