A wyszło jak zwykle...

Nadszedł wreszcie ten moment, gdy Sejm (a wraz z nim Senat) uznał za stosowne zlikwidować Bankowe Tytuły Egzekucyjne.

I słusznie, najwyższy czas było to zrobić, bo banki naprawdę nie zasługiwały na to, by bezgranicznie ufać w to, co mają zapisane w swoich księgach. Widziałem różne cuda. Zajęcie komornicze konta wykonane poprzez zrobienie debetu na rachunku. "Omyłkowe" nie odpisanie z rachunku należności, co do której powództwo zostało oddalone. Naliczanie odsetek przekraczających maksymalne (to nagminnie). Uznanie po paru miesiącach, że zaksięgowane wpłaty były nienależne i "stornowanie" ich, co skończyło się powstaniem debetu na rachunku, od którego naliczono "karne" odsetki. Wiele można takich przypadków wymieniać. Całe szczęście, rzutem na taśmę, uchwalono ustawę z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy prawo bankowe i niektórych innych ustaw, którą uchylono artykuły 96-98 Prawa bankowego a wraz z nimi BTE przeszedł do historii. Niestety jednak jak często to bywa przy okazji poprawiania jednego zepsuto coś innego. W którymś momencie prac legislacyjnych do ustawy doczepiono bowiem art 7 zmieniający ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Rzeczony przepis brzmi:

Art. 7. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1025, z późn. zm.) w art. 13 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
„1a. W sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128, z późn. zm.), opłata stosunkowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 1000 złotych.”

Posłowie (bo to była poprawka poselska oczywiście) postanowili więc ni mniej ni więcej tylko wprowadzić promocyjne stawki opłat sądowych od roszczeń "wynikających z" czynności bankowych. Maksymalna opłata od tych roszczeń wynosić będzie 1.000 zł, a nie jak dotąd 100.000 zł. Dlaczego? Ano nie do końca wiadomo. Podobno chodziło o to, że jak banki zaczną wnosić pozwy zamiast wystawiać BTE to wysokie opłaty sądowe będą ostatecznie obciążały pozwanych, więc żeby nie powiększać ich zadłużenia zmniejszono wysokość opłat. No cóż. Jeśli to prawda to znaczy, że chęci posłowie może mieli i dobre, ale chyba nie do końca zdawali sobie sprawę z tego, jak to się może skończyć.
Po pierwsze wprowadzenie owej "promocji" będzie skutkowało uszczupleniem dochodów budżetowych, na które składają się także opłaty sądowe. Bo wcale nie jest tak jak się wydawało pewnemu klientowi wymiaru sprawiedliwości, który był uprzejmy napisać skargę na moją osobę, że pieniądze z opłat sądowych to trafiają do kieszeni sędziego. Po ograniczeniu wysokości opłat do 1.000 zł na każdej "okręgowej" sprawie o roszczenie wynikające z czynności bankowej budżet państwa straci co najmniej 2.750 zł, a może stracić nawet i 99.000 zł. Jeżeli akurat trafi się sprawa np. o spłatę kredytu obrotowego na kwotę 2.000.000 zł, gdzie opłata była dotąd 100.000 zł, a teraz będzie się należało tylko 1.000 zł. Wiem, że pewnie w skali budżetu to nie są wielkie pieniądze, no ale przecież pieniądze z zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziów też były niewielkie, a Trybunał Konstytucyjny i tak stwierdził trudna sytuacja budżetu uzasadniała ich zabranie, bo ziarnko do ziarnka i zbierze się budżetowa miarka. Natomiast ile konkretnie wyniesie dziura w dochodach z opłat sądowych to pewnie jeszcze nikt nie wie bo poprawka była poselska, co zwalniało autora (i uchwalających) z obowiązku zastanowienia się nad jej konsekwencjami.

Po drugie, wprowadzenie tej "promocyjnej" opłaty trudno będzie pogodzić z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa, a w szczególności w aspekcie równego dostępu do sądu. A przecież jedną z przyczyn likwidacji BTE miała być właśnie likwidacja szczególnego uprzywilejowania banków w dochodzeniu ich roszczeń. Ciekawy jestem, jak autorzy owego przepisu zamierzają wyjaśnić jak do zasady równości wobec prawa ma się to, że bank, który żąda spłaty 200.000 zł kredytu udzielonego przedsiębiorcy budowlanemu na zakup materiałów musi zapłacić 1.000 zł opłaty od pozwu, a tenże przedsiębiorca budowlany, który żąda od inwestora zapłaty umówionych 200.000 zł za wykonane prace, musi wpłacić do kasy sądu 10.000 zł. A co istotne, przywilej ten nie dotyczy tylko banków - promocyjne stawki opłaty sądowej odnoszą się do wszelkich roszczeń wynikających z czynności bankowych niezależnie od tego, kto ich dochodzi. Promocyjne opłaty będą więc uiszczać także fundusze "sekukurukuzacyjne" i inne tam hurtownie mrożonek, które nabyły od banków pakiety wierzytelności i teraz dochodzą ich we własnym imieniu.

Po trzecie przewiduję poważne problemy z ustaleniem, co należy rozumieć jako "roszczenie wynikające z czynności bankowych". Jak daleko może sięgać owo "wynikanie". Czynnościami bankowymi jest prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów i pożyczek przez banki oraz świadczenie usług płatniczych. Możemy więc być pewni że z tych czynności wynikają roszczenia o zwrot pożyczonych pieniędzy, czy spłatę zadłużenia na karcie kredytowej wraz z odsetkami. Ale czy do kategorii "roszczeń wynikających z czynności bankowych" zaliczać się będzie roszczenie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego o BTE? Jest ono niewątpliwie związane z czynnością bankową, ale czy z niej "wynika"? A roszczenie o odszkodowanie za udzielenie kredytu osobie nie mającej zdolności kredytowej (zdarzają się takie)? A roszczenie o zwrot przez bank nienależnego świadczenia oparte o tezę, iż umowa kredytowa była nieważna? Ostatnio modne na gruncie kredytów frankowych, gdzie próbuje się wywodzić, że indeksacja kredytu do waluty obcej jest sprzeczna z istotą umowy kredytu. A co jeśli ktoś zażąda od banku zadośćuczynienia za to, że niezasadnie zablokowano mu kartę kredytową przez co narażono go na nieprzyjemności, bo nie mógł zapłacić za hotel? Autentyczna sprawa, zadziałał jakiś system antyskimmingowy, który uznał że transakcje gdzieś w Bangkoku czy innym Singapurze wykonują oszuści, więc pracownik banku próbował się skontaktować z klientem, a jak się nie dodzwonił (bo klient wyłączył za granicą telefon) to zablokował kartę. A człowiek miał nieprzyjemną niespodziankę gdy przyszło do regulowania rachunku za hotel, spóźnił się przez to na samolot i w ogóle. No więc jak - jego roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie to roszczenie "wynikające z czynności bankowej" czy też nie? Spodziewam się małego bałaganu i tradycyjnych regionalizmów interpretacyjnych. Bo w to, że w Galicji będą interpretować ten przepis tak samo jak w Królestwie to nie wierzę.

Dostrzegam też jeszcze jedno potencjalne następstwo tej "promocji". Otóż ustalenie maksymalnej opłaty od pozwu skutkować będzie tym, że odtąd wnoszenie spraw o zapłatę jakiejkolwiek kwoty ponad 20.000 zł będzie kosztować zaledwie 1.000 zł. To zaś uczyni opłacalnym wnoszenie pozwów o zapłatę w sprawach, w których czy to banki czy fundusze sekukuryku dotąd nie występowały do sądu, bo nie chciały inwestować kilkunastu, czy nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych w opłatę sądową przy niewielkich szansach ich odzyskania. I nie mam tu na myśli tylko spraw "wątpliwych" - przedawnionych czy słabo popartych dowodami - gdzie powód może liczyć w zasadzie tylko na to, że nakaz się uprawomocni "na awizie". Tu chodzi także o roszczenia o zapłatę kwot, które się faktycznie należą, a jedynie szansa na wyegzekwowanie jakiejkolwiek kwoty jest nikła. Powód by moc zacząć "zarabiać" musi bowiem najpierw wyegzekwować od dłużnika swoją "inwestycję", czyli opłatę uiszczoną po to, by uzyskać tytuł wykonawczy. Jeżeli więc opłata była wysoka, a egzekucja mało perspektywiczna (np tylko z pensji czy emerytury dłużnika) to cała operacja stawała się nieopłacalna. Stawała, bo teraz dzięki poselskiemu miłosierdziu te roszczenia "wracają do gry" i prędzej czy później trafią do sądów jako pozwy. Najbardziej odczują to zaś - obym był złym prorokiem - sądy okręgowe, które dodatkowo zostaną "uszczęśliwione" dodatkowym wpływem spraw z powództwa banków, które dotąd załatwiane były za pomocą BTE. Oczywiście o wzmocnieniu kadrowo - finansowym sądów w związku z czekającymi je nowymi zadaniami mowy nie ma. Jak zwykle zresztą. Bo co to w końcu za problem, najwyżej wyda się wytyczne nadzorcze aby "wzmóc wysiłki".

Może i posłowie chcieli dobrze. Ale, niestety, wyszło im jak zwykle.
Sub iudice