Senat: trzy wyroki TK i inne ustawy

54 posiedzenie Senatu. Foto: M. Józefaciuk

Senatorowie wysłuchali informacji wiceministra pracy i polityki społecznej Jarosława Dudy o skutkach ustawy okołobudżetowej z 8 listopada 2013 r., a mianowicie o zmianach, jakie wprowadziła ona do nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych z  5 grudnia 2008 r. Izba wysłuchała też informacji Ireny Lipowicz o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2013 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

W porządku obrad znalazły się cztery projekty ustaw przygotowanych w Senacie, z czego trzy stanowią realizację wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Senatorowie podjęli uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Projekt ustawy został przygotowany przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Ma on na celu realizację postulatu zawartego w petycji  skierowanej do marszałka Senatu przez Stowarzyszenie Osób Internowanych „Chełminiacy 1982”. Projektowana nowelizacja uzupełnia katalog przesłanek, które pozwalają uznać za represjonowane osoby, które były zmuszone do odbywania służby wojskowej pod pozorem wykonywania obowiązku obrony, i ustanawia podstawę wypłacania im odszkodowań i zadośćuczynień. Ustawa wskazuje przy tym na szczególne miejsce represjonowania – wojskowe obozy specjalne. Zgodnie z danymi dostarczonymi przez autorów petycji, represjom poddano około 1600 działaczy zdelegalizowanej „Solidarności”. Odbywali oni przymusową służbę wojskową w obozach specjalnych, z których najbardziej znane mieściły się w Chełmnie nad Wisłą, Czerwonym Borze  koło Łomży, Trzebiatowie, Rawiczu, Unieściu, Budowie, Dęblinie i Czarnym. W nowelizacji przewiduje się, że uprawnienie do odszkodowania i zadośćuczynienia będzie przechodziło na małżonka, dzieci i rodziców osoby represjonowanej. Projektodawca oczekuje, że przyznanie osobom działającym na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, poddawanym represjom w formie odbywania służby wojskowej pod pozorem wykonania obowiązku obrony, odszkodowań za poniesioną szkodę i zadośćuczynień za doznaną krzywdę wypłacanych przez Skarb Państwa spowoduje znaczny wzrost poczucia sprawiedliwości społecznej.

Izba podjęła uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu kolejnego projektu ustawy - o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa. Projektowana ustawa, przygotowana przez Komisję Ustawodawczą, stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Przewiduje ona, że zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym będą podlegały przedawnieniu na takich samych zasadach, jak zobowiązania niezabezpieczone hipoteką lub zastawem rejestrowym. Projekt nie ogranicza zakresu stosowania hipoteki jako zabezpieczenia podatku, nie ogranicza też rodzaju nieruchomości i innego mienia, które może być przedmiotem hipoteki lub zastawu. Przewiduje tylko, że jeśli organy skarbowe są w stanie ustalić istnienie i wysokość zobowiązania podatkowego, powinny bez zwłoki przystąpić do jego wyegzekwowania, czy to dobrowolnego czy przymusowego, nie wyłączając przedmiotu hipoteki lub zastawu. Jeśli zaś organy skarbowe nie są w stanie, przed upływem terminu przedawnienia, udowodnić istnienia zobowiązania podatkowego, to wszyscy podatnicy będą traktowani tak samo. Ich zobowiązania będą się przedawniać po upływie pięciu lat, niezależnie od tego, czy dany podatnik jest właścicielem nieruchomości czy nie. Trybunał Konstytucyjny stwierdził bowiem, że istotą problemu konstytucyjnego nie jest samo wyłączenie przedawnienia, lecz to, że o jego istnieniu lub nieistnieniu decyduje forma zabezpieczenia należności podatkowych, a właściwie - posiadanie lub nieposiadanie przez podatnika nieruchomości. Zdaniem TK, zróżnicowanie zasad przedawnienia prowadzi do odmiennego pod względem czasowym poziomu ochrony własności i praw majątkowych, z których po zakończeniu kontroli podatkowej egzekwowane będą należności podatkowe.

Podjęta została uchwała w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych oraz niektórych innych ustaw. Został on opracowany przez Komisję Ustawodawczą jako wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Projekt wprowadza prawo stron postępowania prowadzonego przed zawodowymi organami dyscyplinarnymi w zawodach medycznych do odwołania się od ich rozstrzygnięć do sądu powszechnego – sądu okręgowego (wydział karny). TK przypomniał, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd i że ustawa nie może nikomu zamykać sądowej drogi dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Trybunał podtrzymał swoje wielokrotnie już wyrażane stanowisko, iż „prawo do sądu powinno być gwarantowane również w ramach każdego postępowania dyscyplinarnego”.  Skutkiem ustawy będzie poddanie pod rozpoznanie sądów okręgowych szerszego zakresu spraw, które mogą być zaskarżone w konsekwencji wydania orzeczenia przez zawodowe organy dyscyplinarne działające w niektórych zawodach medycznych.

Senat podjął kolejną uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy - o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Został on przygotowany przez Komisję Ustawodawczą jako  wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Projekt przywraca rozwiązanie sprzed 2012 r. przewidujące, że osoba niepełnosprawna zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności korzysta ze skróconego wymiaru czasu pracy z mocy prawa; może ona (ale nie pracodawca) wystąpić o zaświadczenie o zdolności do pracy w dłuższym wymiarze. Ponadto wprowadzona zostaje możliwość odwołania się od orzeczenia lekarza zarówno przez pracownika, jak i przez pracodawcę. TK orzekł, że niekonstytucyjne jest uzależnienie zastosowania skróconego czasu pracy dla osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od uzyskania zaświadczenia lekarskiego o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy. „Odstąpienie od obowiązujących od kilkudziesięciu lat reguł nastąpiło (…) bez mocnego uzasadnienia w postaci zmiany okoliczności obiektywnych i nie znajduje podstawy w wartościach konstytucyjnych, która wymagałaby silniejszej ochrony niż wspieranie niepełnosprawnych. Dlatego Trybunał uznał, że zaskarżony przepis wydłużający czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności narusza także zasadę lojalności państwa wobec obywateli oraz zasadę bezpieczeństwa prawnego”- czytamy w orzeczeniu Trybunału.

Poza projektami senackimi Izba z dwoma poprawkami przyjęła ustawę o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, powstałą na bazie projektu rządowego i poselskiego. Na mocy nowelizacji przedsiębiorca sam będzie mógł się zwrócić do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o dobrowolne poddanie się karze w postępowaniu antymonopolowym i liczyć na jej 10-proc. obniżkę. Ponadto nowelizacja wprowadza odpowiedzialność nie tylko firm, ale także ich szefów za ograniczanie konkurencji na rynku. Maksymalna kara pieniężna dla osób fizycznych będzie wynosić 2 mln zł. Prawo do nakładania na "osobę zarządzającą" kary za dopuszczenie do naruszenia przez firmę zasad konkurencji będzie miał prezes UOKiK. Będzie on także mógł wydawać postanowienia ostrzegające klientów przed reklamami wprowadzającymi w błąd jeszcze w toku postępowania antymonopolowego. Przedsiębiorca to postanowienie będzie mógł zaskarżyć, jednak to nie wstrzyma jego wykonania do momentu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Nowela ma ponadto uprościć i skrócić procedury dotyczące połączeń firm. Projekt wprowadza dwuetapową procedurę rozpatrywania przez UOKiK wniosków w przypadku skomplikowanych koncentracji oraz skraca czas trwania postępowań w sprawie tzw. prostych koncentracji. W sprawach, które nie będą budzić wątpliwości, Urząd będzie miał jeden miesiąc na rozpatrzenie wniosku. Do tej pory były to dwa miesiące. Sprawy, które mogą wywołać skutki rynkowe, mają być rozpatrywane cztery miesiące. Kontroli nie będą podlegać koncentracje dotyczące połączenia przedsiębiorców osiągających na terytorium Polski niewielki obrót - do 10 mln euro. Senat odrzucił poprawkę do noweli zakładającą skrócenie z trzech do dwóch miesięcy terminu przekazania akt przez prezesa UOKiK do sądu w przypadku wniesienia odwołania przez przedsiębiorstwo.

Z czterema redakcyjnymi poprawkami Senat uchwalił ustawę o prawach konsumenta. Był to projekt rządowy. Ustawa wdraża do naszego prawa unijną dyrektywę, która znacząco poszerza te uprawnienia. Określa ona prawa przysługujące konsumentowi, w szczególności: obowiązki informacyjne przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem; zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa; zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa; zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych. Wprowadzenie tych zmian oznacza uchylenie przepisów o sprzedaży konsumenckiej.

Senatorowie wprowadzili osiem doprecyzowujących poprawek do  ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami. Był to projekt rządowy. Nowelizacja rozszerza listę inwestycji w infrastrukturę gazową, budowanych z uproszczeniem procedur administracyjnych. Na mocy obowiązującej od 2009 r. specustawy w Świnoujściu powstaje terminal skroplonego gazu ziemnego LNG oraz grupa gazociągów w północno-zachodniej Polsce łączących terminal z siecią gazową. Istniejąca krajowa sieć gazowa nie pozwoliłaby w sposób efektywny rozprowadzić po całym kraju gazu z terminala LNG. Przewidziane ustawą rozszerzenie obejmuje budowę 16 nowych gazociągów oraz instalacji magazynowych gazu, w tym bezzbiornikowego magazynowania gazu ziemnego o pojemności czynnej nie mniejszej niż 250 mln m3, wraz z infrastrukturą niezbędną do ich obsługi. Nowela upraszcza procedury administracyjne towarzyszące tym inwestycjom m.in. zawiera ułatwienia w zakresie dokonywania doręczeń, wprowadza obowiązek koncentracji dokumentacji na etapie składania wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji, wprowadza ułatwienia proceduralne w przypadku, gdy nieruchomość zajęta pod inwestycję ma nieuregulowany stan prawny lub gdy zmienia się jej oznaczenie w ewidencji gruntów. Ustawa modyfikuje zasady usuwania drzew i krzewów z terenów zajętych przez inwestycje. Kolejną zmianą jest nadanie inwestorowi uprawnienia do dysponowania nieruchomością z dniem wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji.

Z 50. redakcyjnymi poprawkami przyjęta została ustawa o zmianie ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz niektórych innych ustaw. Jej projekt przygotował rząd. Ustawa ma na celu wykonanie  przepisów Unii Europejskiej nakładających na państwa członkowskie obowiązek utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej lub produktów ropopochodnych, odpowiadających co najmniej 90 dniom ich średniego dziennego przywozu. Regulacja ma też przeciwdziałać przestępstwom podatkowym towarzyszącym przywozowi paliw z zagranicy, wprowadzając obowiązek składania przez importerów paliw (z wyjątkiem LPG) 10 mln zł zabezpieczenia majątkowego. Nowela przewiduje, że stopniowo rosnąć będą zapasy w gestii Agencji Rezerw Materiałowych, a zapasy trzymane przez firmy będą spadać do poziomu 53 dni średniego przywozu na koniec 2017 r. - z 76 dni dziś. Ustawa, regulując kwestię dostępności zapasów interwencyjnych, przekształca system zapasów interwencyjnych z systemu państwowo-przemysłowego w system agencyjno-przemysłowy. Prezes ARM będzie prowadzić informatyczny rejestr systemu zapasów interwencyjnych.

Bez poprawek Izba przyjęła ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku ze standaryzacją niektórych wzorów pism w procedurach administracyjnych, wywodzącą się z projektu rządowego. Jej celem  jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej przez nałożenie na właściwe organy obowiązku określenia jednolitych wzorów pism w formie elektronicznej, wykorzystywanych w procedurach administracyjnych. Ujednolicone mają zostać przede wszystkim różnego rodzaju formularze wniosków o wydanie zezwolenia lub licencji, wpis do rejestru, zmianę danych w zezwoleniu lub w rejestrze czy zgłoszenie danej działalności właściwemu organowi. Standaryzacja wzorów pism ma stanowić etap pełnej elektronizacji procedur administracyjnych. Ustawa wpisuje się w realizację  dyrektywy unijnej dotyczącej usług na rynku wewnętrznym przez ograniczanie formalności do niezbędnego minimum oraz uproszczenie procedur administracyjnych, a tym samym zmniejszenie kosztów ponoszonych przez administrację publiczną i obywateli. Nowelizacja pozwoli na ograniczenie liczby wzorów dokumentów będących w obiegu. Wprowadzenie wzorów dokumentów w formie elektronicznej nie oznacza, że nie będzie można składać dokumentów w formie papierowej. Ustawa wprowadza zmiany w 21 ustawach i określa podmioty odpowiedzialne za opracowanie właściwych dla procedur tam określonych wzorów pism w formie dokumentów elektronicznych.

Senat uchwalił z 18 doprecyzowującymi poprawkami ustawę o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw. Był to projekt rządowy. Celem nowelizacji jest wdrożenie do polskiego prawa postanowień Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz pozostałych dyrektyw dotyczących gospodarki wodnej w związku z koniecznością usunięcia naruszeń prawa Unii Europejskiej w tym obszarze. Ustawa wprowadza definicje: "dobrego potencjału ekologicznego", "dobrego stanu chemicznego wód podziemnych", "dobrego stanu ekologicznego", "dobrego stanu ilościowego wód podziemnych", "dobrego stanu wód podziemnych", "dopuszczalnych wartości emisji", "dostępnych zasobów wód podziemnych", "stanu ekologicznego", "stanu ilościowego wód podziemnych", "stanu wód podziemnych", "substancji priorytetowych" oraz zmienia brzmienie definicji "zanieczyszczenia".

Senatorowie uchwalili z czterema poprawkami ustawę o zmianie ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, której projekt przygotowali posłowie. Jej celem jest przywrócenie stawek pomniejszenia stanowiących 95% i 90% kwoty nabycia lokalu przysługujących przy wykupie lokali mieszkalnych z zasobu Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, czyli stawek, które obowiązywały do 1 stycznia 2013 r. Wprowadzenie od 1 stycznia 2013 r. zmian zasad sprzedaży lokali ze stawkami pomniejszenia 60% dla byłych żołnierzy zawodowych i dla członków rodziny zmarłego emeryta lub rencisty wojskowego, którzy zamieszkiwali z nim w dniu jego śmierci, oraz pomniejszenia 30% dla pozostałych osób spowodowało ogromny spadek zainteresowania kupnem lokali mieszkalnych z zasobu Agencji. Jednocześnie zdecydowanie wzrosła liczba żołnierzy korzystających z odprawy mieszkaniowej, której wysokość stanowi średnio 180 tys. zł i łączy się z opróżnianiem lokali przez żołnierzy otrzymujących odprawę, a to powoduje konieczność przejmowania lokali przez Agencję, remontowania i utrzymywania ich przed ponownym zasiedleniem lub sprzedażą w drodze przetargu. Okoliczności te zdecydowanie negatywnie odbijają się na sytuacji finansowej agencji. Ustawa, wprowadzając ponownie preferencyjne stawki pomniejszeń,  ma w założeniu skutkować zwiększeniem jej przychodów ze sprzedaży lokali. Ograniczenie do 200 tys. zł bonifikaty przy wykupie mieszkania z zasobów wojska lub MSW oraz pięć lat karencji na dalszą sprzedaż nabytego w ten sposób mieszkania - oto niektóre poprawki zaproponowane przez senatorów.

Pięć poprawek Senat wprowadził do ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz ustawy o działach administracji rządowej. Był to projekt poselski. Głównym celem nowelizacji jest stworzenie możliwości kontynuacji programu na rzecz społeczności romskiej, realizowanego w latach 2004-13. Przyjęcie ustawy umożliwi rządowi przygotowanie nowego programu na lata 2014-2020. Choć ustawa jest adresowana do wszystkich mniejszości, jej beneficjentami mają być głównie Romowie jako jedyna mniejszość etniczna zagrożona wykluczeniem społecznym. Ustawa wzmacnia kompetencje ministra administracji i cyfryzacji "związane z zachowaniem i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowaniem i rozwojem języka regionalnego, a także ich integracją obywatelską i społeczną". W toku prac legislacyjnych okazało się, że kontrowersje budzi sformułowanie "integracja społeczna". Senatorowie przyjęli poprawkę wprowadzającą jej nową definicję.  Zakłada ona, że przez "integrację społeczną" rozumie się "działania na rzecz poprawy ważnych aspektów życia społecznego osób należących do mniejszości, w szczególności warunków bytowych oraz dostępu do systemu oświaty, rynku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego, a także opieki zdrowotnej".

Senatorowie uchwalili ustawę o ochronie roślin z jedną poprawką. Był to projekt senacki. Ustawa zakłada, że rośliny, produkty roślinne lub przedmioty, które powinny zostać poddane kontroli fitosanitarnej, będą mogły być wwożone z państw trzecich na terytorium Polski jedynie przez określone punkty wwozu.

Bez poprawek Senat przyjął ustawę o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw, której projekt opracował rząd. Proponowane zmiany mają na celu likwidację organów opiniodawczo -doradczych: Rady do Spraw Autostrad (działającej przy ministrze do spraw transportu) i Państwowej Rady Nieruchomości (działającej przy ministrze do spraw budownictwa). Według Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, organy te są zbędne, a ich zadania  nieaktualne. Ponadto ustawa porządkuje kwestie związane z przekazywaniem przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad pobieranych przed siebie opłat na rachunek Krajowego Funduszu Drogowego.