TK: Zasady zwalniania żołnierzy zawodowych ze służby są zgodne z konstytucją

Żołnierze polskiego kontyngentu w Afganistanie. Foto: Wikipedia.org

6 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone skargi konstytucyjne Arkadiusza G. i Pawła G. dotyczące zasad zwalniania żołnierzy zawodowych ze służby.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 116 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych jest zgodny z art. 60 w związku z art. 2 i art. 32, art. 65 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32, art. 77 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Przedmiotem sprawy było badanie zgodności z konstytucją regulacji prawnej zawartej w art. 116 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych polegającej na braku automatycznego przywrócenia do służby wojskowej żołnierza zawodowego, w przypadku, gdy nastąpi uchylenie orzeczenia, o którym mowa w art. 111 pkt 11 i 13-15 lub art. 112 ust. 1 pkt 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych albo uchylenie lub stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej lub wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez organ wojskowy.

Skarżący kwestionują zgodność z konstytucją rozwiązania polegającego na tym, że w przypadkach, o których mowa w art. 116 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych ulegają uchyleniu skutki orzeczenia lub decyzji, jakie wynikły dla żołnierza zawodowego, z wyjątkiem daty zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, która nie ulega zmianie. Uznaje się wówczas, że zwolnienie żołnierza zawodowego nastąpiło w drodze wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez właściwy organ.

Trybunał nie podzielił stanowiska skarżących i stwierdził, że opisane rozwiązanie jest zgodne z przywołanymi w skargach wzorcami kontroli, tj. art. 60 w związku z art. 2 i art. 32 konstytucji, jak również z art. 65 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 konstytucji oraz z art. 77 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 konstytucji. W pozostałym zakresie postępowanie zostało umorzone.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ustawa, aby pozostawała w zgodzie z art. 60 konstytucji musi m.in. określać obiektywne kryteria doboru kandydatów do tej służby oraz regulować zasady i procedurę rekrutacji w taki sposób, aby zapewnić przestrzeganie zasady równości szans wszystkich kandydatów, bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń. Nie odbiera to władzy publicznej możliwości ustalenia szczegółowych warunków dostępu do konkretnej służby, ze względu na jej rodzaj i istotę. Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się również o konieczności zapewnienia obowiązku kontroli przyczyn zwalniania ze służby publicznej, co w badanych przepisach zostało zapewnione.

Z art. 65 ust. 1 konstytucji wynika zakaz stanowienia ograniczeń polegających na ustanawianiu norm, które chociaż nie mają charakteru formalnego zakazu, to uniemożliwiają lub znacznie utrudniają korzystanie z wolności pracy przez wyodrębnioną kategorię osób.

Tymczasem zaskarżony przepis nie ogranicza wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, bowiem osoby zwolnione ze służby mogą, jak inni kandydaci, ubiegać się o dostęp do służby na takich samych zasadach.

Sam fakt, iż stosunki służbowe żołnierzy zawodowych (a także innych służb mundurowych) mają charakter stosunków administracyjno-prawnych, nie jest wystarczającą przesłanką do potraktowania wszystkich służb mundurowych jako zawsze należących do tej samej grupy relewantnej. Z faktu, że żołnierze stanowią korpus o szczególnym statusie prawnym, wynikającym zarówno z istoty służby wojskowej, jak i jej celu, można wyprowadzić uprawnienia ustawodawcy do odmiennego kształtowania zasad przywracania do służby wojskowej. Sprawia to, że zarzuty dotyczące braku zgodności zaskarżonej regulacji z zasadą równości wobec prawa, zawartą w art. 32 konstytucji w sytuacji, gdy nie została prawidłowo powołana grupa relewantna, są niezasadne.

Zaskarżony przepis nie stwarza żadnego pola dowolności dla działania organów stosujących ten przepis, co prowadzi do stwierdzenia, że w oczywisty sposób nie narusza, wbrew twierdzeniom podnoszonym w skargach konstytucyjnych, zasady prawidłowej legislacji wywodzonej z zasady demokratycznego państwa prawnego zawartej w art. 2 konstytucji.

Po analizie zgodności zaskarżonych przepisów z art. 77 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 konstytucji Trybunał stwierdził, że domniemanie konstytucyjności nie zostało obalone. Nie wykazano, że skarżona regulacja ograniczająca odszkodowanie do wysokości sześciokrotności kwoty uposażenia zasadniczego wraz z określonymi dodatkami, uniemożliwia dochodzenie odszkodowania na podstawie innych przepisów. Nie przedstawiono orzeczenia, z którego wynikałoby, że skarżący dochodzili na ogólnych zasadach odszkodowania za szkodę wyrządzoną zwolnieniem i pomimo wyrządzenia szkody o wartości większej niż ta wynikająca z art. 116 ust. 3 zaskarżonej ustawy, odmówiono im wypłaty odszkodowania w pozostałym zakresie.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Piotr Tuleja, sprawozdawcą był sędzia TK Zbigniew Cieślak.

Opr. Zespół Prasy i Informacji TK