Ponieważ w spór z Trybunałem Konstytucyjnym zaangażowany jest Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość i on forsuje projekt zwany „naprawczym” ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, osobom zainteresowanym proponujemy lekturę fragmentu projektu konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, datowanego na styczeń 2010 roku i wtedy zawieszonego na internetowej stronie tej partii. Dokument nosił nazwę „Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Projekt Prawa i Sprawiedliwości. Styczeń 2010”; został usunięty, gdy latem 2015 roku zaczęto w mediach omawiać jego zapisy. Nie analizujemy tego dokumentu, różnice z zapisem o TK w obowiązującej konstytucji z 1997 roku można znaleźć bez trudu. Także – pewne podobieństwa do projektu ustawy, którą proceduje się w Sejmie.

Rozdział VIII

WŁADZA SĄDOWNICZA

Art. 124

Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu oraz sądy sprawują władzę sądowniczą i wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 125

Sędziowie są niezawiśli. W sprawowaniu swojego urzędu sędziowie Trybunału Konstytucyjnego podlegają tylko Konstytucji, a sędziowie Trybunału Stanu i sądów podlegają tylko Konstytucji i ustawom.

Art. 126

Właściwość i ustrój organów władzy sądowniczej, kwalifikacje niezbędne do sprawowania urzędu sędziego, tryb powoływania sędziów, zasady niepołączalności sprawowania urzędu sędziego z pełnieniem innych funkcji lub prowadzeniem innej działalności, odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów oraz tryb postępowania i wykonywania orzeczeń określają Konstytucja i ustawy.

Art. 127

Trybunał Konstytucyjny jest naczelnym organem władzy sądowniczej, stojącym na straży nadrzędności Konstytucji w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej jako suwerennego i demokratycznego państwa prawnego.

Art. 128

1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 18 sędziów.

2. Sędzia Trybunału Konstytucyjnego jest powoływany na 9 lat. Ponowne powołanie jest niedopuszczalne.

3. Sędziego Trybunału Konstytucyjnego powołują, w przypadku zwolnienia urzędu sędziowskiego, kolejno: Prezydent Rzeczypospolitej, Sejm i Senat spośród osób nieskazitelnego charakteru wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem prawniczym. Sejm lub Senat powołuje sędziego Trybunału Konstytucyjnego bezwzględną większością głosów.

4. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje spośród sędziów Trybunału Konstytucyjnego jego Prezesa i dwóch wiceprezesów. Funkcje te sprawują oni przez okres 4 lat od dnia powołania, lecz nie dłużej niż do końca sprawowania urzędu sędziego Trybunału Konstytucyjnego. Tę samą funkcję można pełnić tylko raz.

Trybunał Konstytucyjny

Art. 129

1. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności z Konstytucją:

1) ustaw i innych aktów normatywnych wydawanych przez centralne organy Rzeczypospolitej Polskiej,

2) umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,

3) aktów stanowienia prawa pochodzących od organizacji międzynarodowej, której Rzeczpospolita Polska przekazała niektóre kompetencje organów władzy państwowej.

2. W sprawach określonych w ust. 1 Trybunał Konstytucyjny orzeka z inicjatywy:

1) Prezydenta Rzeczypospolitej,

2) Prezesa Rady Ministrów,

3) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

4) Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

5) składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu lub sądu rozpoznającego sprawę należącą do jego właściwości, jeżeli od orzeczenia w sprawie zgodności kwestionowanych przepisów prawa z Konstytucją zależy rozstrzygnięcie tej sprawy.

3. Na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny może orzec w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy także przed jej podpisaniem (art. 104) oraz umowy międzynarodowej także jej ratyfikacją.

4. Inicjatywa w sprawach określonych w ust. 1 przysługuje ponadto grupie co najmniej 36 posłów lub co najmniej 18 senatorów. Mogą oni z niej skorzystać w ciągu 60 dni od ogłoszenia kwestionowanego aktu w odpowiednim organie publikacyjnym; ograniczenia tego nie stosuje się, jeżeli akt nie podlega ogłoszeniu albo nie został należycie ogłoszony.

Wygaśnięcie mandatów poselskich lub senatorskich po złożeniu wniosku nie stanowi przeszkody w rozpoznaniu sprawy.

5. W trybie określonym w ust. 2 pkt 5 Trybunał Konstytucyjny może orzec także o zgodności z Konstytucją aktów normatywnych innych niż wymienione w ust. 1.

6. W wyroku stwierdzającym niezgodność z Konstytucją Trybunał Konstytucyjny, po rozważeniu istotnych okoliczności i prawnie chronionych interesów, określa sposób usunięcia stanu niezgodności z Konstytucją.

Jeżeli Trybunał nie orzeknie inaczej, niezgodne z Konstytucją przepisy prawa wydane przez organy Rzeczypospolitej Polskiej tracą moc obowiązującą następnego dnia po dniu ogłoszenia wyroku w odpowiednim organie publikacyjnym, a niezgodne z Konstytucją postanowienia umowy międzynarodowej lub przepisy prawne wydane przez organizację międzynarodową nie mogą być od tego dnia stosowane przez władze publiczne Rzeczypospolitej Polskiej.

7. Przepisu ust. 6 nie stosuje się, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzeka o niezgodności z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem albo umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

Art. 130

1. Trybunał Konstytucyjny ustala wykładnię przepisów Konstytucji, o których rozumienie powstał spór między konstytucyjnymi organami państwa w związku z ich działaniem.

2. Jeżeli spór ten powstał w związku z wydaniem aktu bezpośredniego stosowania Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny może jednocześnie orzec o tym akcie, stosując odpowiednio art. 129 ust. 6.

3. Ustawa określa zasady inicjowania postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2.

Art. 131

1. Trybunał Konstytucyjny, po rozważeniu istotnych okoliczności i prawnie chronionych interesów, może tymczasowo zawiesić stosowanie przepisów prawa kwestionowanych w trybie art. 129 lub wykonanie aktu stosowania Konstytucji kwestionowanego w trybie 130 ust. 2, jeżeli zarzut niezgodności z Konstytucją został uprawdopodobniony. Do czasu zakończenia postępowania Trybunał Konstytucyjny może zmieniać swoje rozstrzygnięcie w tej sprawie.

2. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie inaczej, wyrok wydany na podstawie ust. 1 obowiązuje od następnego dnia po dniu jego ogłoszenia w odpowiednim organie publikacyjnym do następnego dnia po dniu ogłoszenia w tym organie orzeczenia kończącego postępowanie.

Art. 132

1. Osoba, której wolności lub prawa zagwarantowane w rozdziale II zostały naruszone przez ostateczne rozstrzygnięcie sądu lub organu administracji publicznej albo inne działanie lub zaniechanie władz publicznych w jej sprawie, może, po wyczerpaniu drogi prawnej, jeżeli jest ona przewidziana, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego na zasadach określonych w ustawie (indywidualna skarga konstytucyjna).

2. Za zgodą zainteresowanej osoby indywidualną skargę konstytucyjną na jej rzecz może wnieść także Rzecznik Praw Obywatelskich.

Art. 133

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, której konstytucyjnie zagwarantowany status został naruszony przez działanie lub zaniechanie organów państwowych może, po wyczerpaniu drogi prawnej, jeżeli jest ona przewidziana, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego na zasadach określonych w ustawie (samorządowa skarga konstytucyjna).

Art. 134

Trybunał Konstytucyjny orzeka, na zasadach określonych w ustawie, w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działania partii politycznych.

Art. 135

1. Trybunał Konstytucyjny orzeka w pełnym składzie, z zastrzeżeniem ust. 5. W wydaniu orzeczenia w pełnym składzie bierze udział co najmniej 15 sędziów.

2. Wyrok w pełnym składzie zapada:

1) w sprawach określonych w art. 129 – głosami co najmniej 12 sędziów,

2) w pozostałych sprawach – większością głosów.

3. W razie braku większości wymaganej w ust. 2 pkt 1 postępowanie umarza się.

4. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do wyroków wydawanych na podstawie art. 131 ust. 1.

5. Trybunał Konstytucyjny w składzie trzyosobowym:

1) na zasadach określonych w ustawie dokonuje wstępnej oceny pism inicjujących postępowanie i postanawia o przyjęciu albo odmowie przyjęcia sprawy do rozpoznania;

2) rozpoznaje indywidualne i samorządowe skargi konstytucyjne w zakresie nieobejmującym orzeczenia w sprawie zgodności przepisów prawa z Konstytucją;

3) rozstrzyga określone w ustawie sprawy proceduralne.

6. Trybu określonego w ust. 5 pkt 1 nie stosuje się, jeżeli inicjatywa pochodzi od Prezydenta Rzeczypospolitej lub składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego.

7. Przed ogłoszeniem wyroku Trybunał Konstytucyjny sporządza jego pisemne uzasadnienie. Z ważnych powodów może odroczyć sporządzenie uzasadnienia wyroku wydanego na podstawie art. 131 ust. 1, jednak nie dużej niż o 30 dni.

8. W uzasadnieniu wyroku wydanego w pełnym składzie czyni się wzmiankę, że wyrok zapadł jednogłośnie albo określonym stosunkiem głosów.

Art. 136

1. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne.

2. Wyrok w sprawie wykładni Konstytucji albo zgodności z Konstytucją prawa lub aktu bezpośredniego stosowania Konstytucji przez konstytucyjny organ państwa, a także wyrok wydany na podstawie art. 131 ust. 1 ma moc powszechnie obowiązującą. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie może jednak odstąpić od wykładni ustalonej w swoim wyroku w sprawie wykładni Konstytucji.

3. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie, której dotyczy indywidualna skarga konstytucyjna lub samorządowa skarga konstytucyjna, jest wiążący w tej sprawie dla wszystkich organów władzy publicznej i zainteresowanych osób.

Art. 137

1. Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłasza swoje wyroki w formie ustnej.

2. Ponadto Prezes Trybunału Konstytucyjnego zarządza ogłoszenie wyroku:

1) w Dzienniku Ustaw, jeżeli wyrok dotyczy zgodności z Konstytucją lub zawieszenia stosowania przepisów ogłoszonych w tym organie publikacyjnym albo wykładni Konstytucji,

2) w organie publikacyjnym wskazanym w ustawie w przypadku innego wyroku mającego moc powszechnie obowiązującą.

3. Jeżeli uzasadnienie wyroku może mieć istotny wpływ na jego rozumienie lub sposób wykonania, Prezes Trybunału Konstytucyjnego może zarządzić ogłoszenie wyroku w trybie ust. 2 wraz z odpowiednią częścią uzasadnienia.

4. Jeżeli postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym kończy się bez rozstrzygnięcia sprawy co do istoty, postanowienie kończące postępowanie, z którym związany jest skutek określony w art. 131 ust. 2, ogłasza się w organie publikacyjnym na zasadach dotyczących ogłoszenia wyroku.

Art. 138

Jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją umowy międzynarodowej albo aktu stanowienia prawa pochodzącego od organizacji międzynarodowej, Rada Ministrów zawiadamia odpowiednio państwa będące stronami danej umowy albo państwa należące do danej organizacji międzynarodowej i właściwy organ tej organizacji o treści i skutkach wyroku. Rada Ministrów podejmuje także odpowiednie działania w celu usunięcia niezgodności.

Art. 139

1. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność przepisu prawa z Konstytucją stanowi podstawę do wznowienia, na zasadach określonych w ustawie, postępowania zakończonego ostatecznym rozstrzygnięciem sądu lub organu administracji publicznej wydanym na podstawie tego przepisu, chyba że z wyroku Trybunału wynika, iż nie ma on znaczenia dla sprawy.

2. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli Trybunał uznał badany przepis za zgodny z Konstytucją pod warunkiem jego określonego rozumienia.