W Senacie o zwiększeniu roli parlamentów narodowych w wykonywaniu wyroków ETPC

Adam Bodnar| Aleksander Pociej| ETPC| Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności| Helena Hatka| HFPC| Jan Rulewski| Katarzyna Gonera| Michał Seweryński| prawa człowieka| Rada Europy| Senat

W Senacie o zwiększeniu roli parlamentów narodowych w wykonywaniu wyroków ETPC
Foto: M. Józefaciuk, Kancelaria Senatu RP

”Demokracja a Prawa Człowieka. Rola parlamentów narodowych we wdrażaniu standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka” to temat międzynarodowej konferencji, zorganizowanej 12 maja 2015 r. w Senacie.

Przewodniczący senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji senator Michał Seweryński powiedział, że wybór tematu jest podyktowany tym, iż wzbudza on zainteresowanie na całym świecie, a w Europie są instytucje, mechanizmy  i instrumenty prawne, które tej idei służą i o których warto rozmawiać. Adam Bodnar z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka wymienił w tym kontekście Senat, który skutecznie wykonuje wyroki Trybunału Konstytucyjnego.    

Konferencja została przygotowana przez senacką Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji  we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Fundacją Nuffield oraz Uniwersytetem Middlesex w Londynie. Wzięli  w niej udział m.in. senatorowie Helena Hatka, Aleksander Pociej,  Jan Rulewski i Piotr Wach, Andrew Drzemczewski, dyrektor Sekretariatu Komisji Prawnej i Praw Człowieka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, Fredrik Sundberg, zastępca dyrektora Departamentu Wykonywania Orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Rady Europy, Adam Bodnar i  Dominika Bychawska-Siniarska, Helsińska Fundacja Praw Człowieka,  Katarzyna Gonera, sędzia Sądu Najwyższego, członek Krajowej Rady Sądownictwa, byłi sędziowie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Zdravka Kaladjieva i Egbert Myjer.

Debata konferencyjna koncentrowała się na analizie za i przeciw w kwestii zwiększenia roli parlamentów narodowych we wdrażaniu standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC). Philip Leach z Middlesex University w Londynie przedstawił opinię, iż parlamenty krajowe powinny być bardziej aktywne, albowiem potrzebna jest większa skuteczność w wykonywaniu wyroków Trybunału. Jako kraje, w których jest najwięcej nierozpatrzonych spaw, wymienił Włochy, Turcję, Rosję  i Ukrainę, przy czym według niego są to najczęściej sprawy systemowe. Nazwał też „obszary oporu”  w realizacji praw człowieka w Europie, a mianowicie problemy mniejszościowe, romskie, ale też związane z systemem społecznym i gospodarczym. Jego zdaniem, są dwa aspekty zwiększenia roli parlamentów w wykonywaniu wyroków Trybunału -  pragmatyczny,  czyli związany z wydajnością rządów w tym względzie, oraz realizujący legitymację demokratyczną. Dlatego należy zastanowić się, co mogą zrobić parlamenty, aby wyroki te były realizowane sprawnie i skutecznie, jak powinny działać komisje praw człowieka, jak współdziałać z organizacjami pozarządowymi, jak sprawować nadzór nad działaniami rządu i pracami ustawodawczymi, jaki powinien być system raportowania. Philip Leach uważa, że różne rozwiązania sprawdzają się w różnych krajach i dlatego nie należy wspierać jednego modelu obowiązującego dla wszystkich, niemniej jednak każdy kraj powinien taki model wypracować. „Oczywiście wykonywanie wyroków ETPC ma charakter polityczny. Większe zaangażowanie parlamentu mogłoby utrudnić lub opóźnić ten proces. Są takie głosy. Myślę, że nie są one do końca słuszne. Uważam, że parlamentarzyści powinni mieć możliwość pociągnięcia rządu do odpowiedzialności za niewykonywanie tych wyroków” – powiedział.

Christian de Vos z Open Society Justice Initiative (sieć fundacji udzielających wsparcia w procesach o naruszenie praw człowieka m.in. w sprawie wytoczonej przez Al-Nashiriego przeciwko Polsce przed ETPC) jest zdania, że im więcej jest stron zaangażowanych w ten proces, tym później dochodzi do wykonywania wyroków, niemniej jednak należy w nim brać udział i dotyczy to zwłaszcza parlamentarzystów. „Z jednej strony chcemy mieć wydajność, skuteczność i szybkość, ale z drugiej chcemy mieć legitymację demokratyczną. Nie da się uniknąć tego, że wdrażanie wyroków zawsze ma kontekst polityczny” – podsumował.

Adam Bodnar z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka mówił o praktyce polskiej, o tym, że Polska buduje system nadzoru parlamentarnego nad wykonywaniem wyroków ETPC. „Mamy sukcesy, ale mamy też problemy takie, jak przetrzymywanie w areszcie, złe warunki w więzieniach, naruszanie prawa do zgromadzeń czy do swobody wypowiedzi” – tak opisywał polskie doświadczenia. Podkreślił on sukces Senatu, który wcielił w życie system skutecznego wykonywania wyroków Trybunału Konstytucyjnego.     

Uczestnicy debaty w Senacie byli zgodni co do tego, że parlamenty narodowe odgrywają istotną rolę w procesie ochrony praw człowieka i że ich zadaniem jest tworzenie mechanizmów monitorowania i kontroli wykonywania wyroków ETPC.  Zastanawiali się nad pozycją władzy ustawodawczej wobec władzy wykonawczej i innych podmiotów w procesie wcielania w życie standardów wynikających z orzeczeń Trybunału. Wskazywano, że parlamenty powinny być aktywne nie tylko w tworzeniu prawa, ale także w monitorowaniu działań organów władzy w sferze ochrony praw człowieka i przestrzegania zasad praworządności. Mogłyby się one zająć opracowywaniem nowelizacji inspirowanych orzeczeniami ETPC, analizą aktów prawnych, oceną wdrażania międzynarodowych zobowiązań, kontrolą skuteczności krajowych systemów ochrony praw człowieka, opracowywaniem raportów, organizowaniem seminariów i konferencji oraz szeroko pojętą promocją tej problematyki. Parlamentarzyści powinni budować  i utrzymywać stałe i efektywne relacje z podmiotami zaangażowanymi w ochronę praw człowieka np.  prawnikami, środowiskami akademickimi czy organizacjami społeczeństwa obywatelskiego - mówiono.

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności weszła w życie w 1953 r., a Polska ją ratyfikowała w 1993 r. Na podstawie konwencji w 1959 r. powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka mający siedzibę w Strasburgu. Przystępując do Konwencji, Polska zobowiązała się do wykonywania orzeczeń ETPC w sprawach, w których jest stroną postępowania.

Dział Prasowy Kancelarii Senatu
Senat RP

Debaty

Zawartość i treści prezentowane w serwisie Obserwator Konstytucyjny nie przedstawiają oficjalnego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego.