Jak zaangażować się w kampanię wyborczą?

Niemal 3-miesięczne zmagania komitetów wyborczych, rozpoczęte 22 lipca 2015 r. zakończą prawie dwuletni elekcyjny wyścig o głosy wyborców. Kampania wyborcza posiada pewne reguły, zawarte w Kodeksie wyborczym, które zarówno kandydaci, jak i wyborcy powinni respektować. Prawo do wykonywania czynności wyborczych przysługuje tworzonym w tym celu komitetom wyborczym, o czym zawiadamia się Państwową Komisję Wyborczą.

Od dnia przyjęcia przez PKW zawiadomienia, partia polityczna, która samodzielnie utworzyła komitet wyborczy lub wchodzi w skład koalicji wyborczej, nie może prowadzić i finansować agitacji wyborczej na rzecz upowszechniania celów programowych. Przez agitację wyborczą należy rozumieć publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób lub do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego. W zasadzie każdy wyborca może prowadzić agitację na rzecz kandydatów, w tym zbierać podpisy w celu zarejestrowania list, niemniej Kodeks wyborczy wymaga uzyskania pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego, a za jej brak grozi grzywna do 5000 zł albo areszt do 30 dni. Oczywiście zgoda ta wydaje się być oczywista w przypadku samych kandydatów, sztabów wyborczych czy wolontariuszy. Przepis ten ma głównie zastosowanie, gdy prowadzona jest kampania przez inne podmioty np. stowarzyszenia, spółdzielnie, przedsiębiorstwa, komitety referendalne, które nakłaniają do głosowania, finansując materiały wyborcze z własnych środków lub gdy konkurencja polityczna będzie się „podszywała” pod inny komitet wyborczy, celem złamania ustawy.

Wsparcie finansowe kampanii

W zasadzie każdy obywatel polski mający miejsce stałego zamieszkania na terenie RP może wpłacić na rzecz Funduszu Wyborczego partii lub komitetu wyborczego wyborców 15-krotnośc minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2015 r. – 1750 zł), tj. 26250 zł. Ze względu na to, iż w 2015 roku odbywają się więcej niż jedne wybory i referendum kwota, którą można zasilić Fundusz Wyborczy partii wzrasta do 25-krotności minimalnego wynagrodzenia – 43750 zł. Partia polityczna może także wykorzystywać środki zgromadzone jeszcze przed wyborami m.in. z wpłat własnych, darowizn, spadków i zapisów, które mogą zasilić Fundusz Wyborczy.

Potencjalnie lepsze położenie ugrupowań politycznych stara się równoważyć przepis, pozwalający kandydatom na posłów lub senatorów komitetu wyborczego wyborców dokonanie wpłat w kwocie nieprzekraczającej 45-krotność minimalnego wynagrodzenia, czyli 78750 zł. Dodatkowo komitet wyborców może zabiegać o uzyskanie kredytu bankowego, jednakże jego poręczycielem może być polski obywatel zamieszkujący na terenie RP i to w kwocie nieprzekraczającej 26250 zł. Środki finansowe mogą być wpłacane na Fundusz Wyborczy lub komitetowi wyborczemu jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą, a przekroczenie wyżej wspomnianych limitów skutkuje przepadkiem nadwyżki na rzecz Skarbu Państwa. Co istotne, Kodeks wyborczy nie zabrania wspierania kilku, nawet konkurencyjnych wobec siebie komitetów.

Wolontariusze

Komitety wyborcze nie mogą przyjmować korzyści finansowych o charakterze niepieniężnym, tzn. darowizn rzeczowych lub usług wykonywanych na rzecz komitetu. Wyjątkiem od tej zasady stanowi możliwość rozpowszechniania plakatów i ulotek wyborczych, dokonywanych często przez osoby fizyczne. Na mocy nowelizacji Kodeksu wyborczego z lipca 2014 r. ustawodawca poszerzył katalog dozwolonych usług świadczonych na rzecz komitetu wyborczego o pomoc w pracach biurowych przez wolontariuszy, co stanowiło rekomendację samej PKW, która widziała w tym czynnik aktywizujący wyborców.

W czasie kampanii, komitet wyborczy może korzystać z zasobów lokalowych partii lub osób wchodzących w skład komitetu wyborczego wyborców, jak również z jej sprzętu biurowego. Niemniej jak wynika z wyjaśnienia wystosowanego przez PKW zakup materiałów niezbędnych do korzystania ze sprzętu biurowego, jak również opłaty za media w okresie korzystania z lokalu i sprzętu biurowego przez komitet wyborczy powinny być finansowane ze środków komitetu wyborczego oraz wliczone do przysługującego mu limitu wydatków. Ponoszenie wyżej wymienionych wydatków przez partię polityczną bądź osobę fizyczną stanowi niedopuszczalną ustawowo darowiznę niepieniężną, co zagrożone jest grzywną od 1 tys. do 100 tys. zł.

Obserwacja przebiegu wyborów

Każdy wyborca, który stale zamieszkuje na obszarze danej gminy oraz posiada czynne prawo wyborcze i tym samym jest ujęty w rejestrze wyborców, może włączyć się w pracę obwodowej komisji wyborczej. Zgłoszenia dokonuje pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego lub osoba przez niego upoważniona tylko w okręgach gdzie została zarejestrowana zgłoszona przez niego lista kandydatów na posłów lub senatora. Zgłoszenie według wzoru PKW przyjmuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), a zawiera takie informacje jak: nazwa komitetu wyborczego, dokonującego zgłoszenia; imię (imiona) i nazwisko, adres zamieszkania oraz numeru PESEL kandydata na członka komisji; numer obwodu głosowania i nazwa miejscowości, w której znajduje się komisja oraz oświadczenie kandydata, w którym wyraża zgodę na powołanie w skład wskazanej komisji.

Z kolei chcąc kontrolować przebieg głosowania obywatel może pełnić funkcję męża zaufania przy obwodowej komisji. Męża zaufania wyznacza pełnomocnik wyborczy lub upoważniona przez niego osoba na obszarze okręgu wyborczego, w którym komitet zarejestrował kandydata lub listę kandydatów. W wyniku nowelizacji z czerwca 2015 r. mężowie zaufania mają prawo rejestrować, za pomocą własnych urządzeń rejestrujących, czynności przed rozpoczęciem głosowania, jak i po zamknięciu lokalu wyborczego do podpisania protokołu wyborczego. Zarejestrowany materiał może być udostępniany wyłącznie w celach dowodowych przed sądami i organami prokuratury.

*Dr Paweł Jakubowski - politolog, prawnik, Wydział Politologii UMCS