Komisja senacka zapoznała się z wykonywaniem wyroków ETPC

Przedstawiciele Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej uczestniczyli w posiedzeniu senackiej komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, podczas której reprezentanci Ministerstwa Spraw Zagranicznych przedstawili raport z wykonywania przez Polskę wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Poniżej publikujemy za serwisem NRA relację adw. dr. Wieńczysława Grzyba i apl. adw. Małgorzaty Mączki-Pacholak, członków Komisji Praw Człowieka przy NRA.

W marcu 2012 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych opublikowało „Raport z wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2012 r.”. Dokument rozpatrywany był 30 lipca 2013 r. przez Senacką Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. W posiedzeniu i dyskusji nad raportem wzięli udział członkowie Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej – adw. Wieńczysław Grzyb, adw. Paweł Osik, apl. adw. Małgorzata Mączka-Pacholak.

Raport z wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka za 2012 r. to pierwszy tego typu dokument, przygotowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Opisano w nim procedurę wykonywania wyroków ETPCz oraz wskazano działania, jakie zostały podjęte w celu wykonania wyroków stwierdzających naruszenie przepisów Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności przez Polskę.

MSZ wskazuje w Raporcie, że w większości spraw, w których doszło do stwierdzenia naruszenia przez Polskę przepisów Konwencji wykonano wyrok w zakresie tzw. środków indywidualnych, polegających na wypłaceniu skarżącemu kwoty odszkodowania zasądzonego przez strasburski Trybunał. Problemem pozostaje wciąż kwestia wykonania wyroków w zakresie tzw. środków generalnych, polegających na zmianie prawa lub praktyki, która została uznana przez ETPC za sprzeczną w Konwencją. MSZ wskazuje, że przyczyną niewykonywania wyroków w zakresie środków generalnych jest długotrwałość procesu legislacyjnego i ryzyko niewprowadzenia zmian w przepisach z uwagi na brak większości w parlamencie. Zmiana natomiast praktyki wymaga często zmiany mentalności w danym środowisku zawodowym.

Nadzorem nad wykonywaniem wyroków ETPC zajmuje się Komitet Ministrów Rady Europy. Organ ten czuwa nad terminowością i jakością wykonywania wyroków przez władze państw – członków Rady Europy. W wielu sprawach zdarza się, że nadzorem Komitetu Ministrów obejmowane są całe grupy spraw, w których doszło do niemal identycznego naruszenia przepisów Konwencji. Do największych grup wyroków w fazie wykonywania w sprawach polskich należą wyroki dotyczące przewlekłości postępowań sądowych i sądowo-administracyjnych (ponad 375 wyroków) oraz przewlekłości tymczasowych aresztów (ponad 180 wyroków).

W raporcie MSZ wskazano działania, jakie zostały podjęte w celu wykonania wyroków ETPC oraz wyliczono plany i raporty z działań, jakie zostały przestawione przez polski rząd Komitetowi Ministrów Rady Europy.

Na posiedzeniu Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, które odbyło się 30 lipca 2013 r. przedstawiciele MSZ omówili raport oraz wskazali na działania podejmowane przez rząd w celu wykonywania wyroków ETPC.

W dyskusji nad Raportem wzięli udział przedstawiciele Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, przedstawiciele Prokuratury Generalnej, Krajowej Rady Sądownictwa oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Adw. Wieńczysław Grzyb reprezentujący Komisję Praw Człowieka przy NRA zwrócił uwagę, że raport pomija kilka ważnych zagadnień rzutujących na ocenę działań rządu w tym zakresie. Najważniejsze to:

- brak omówienia szczególnie ważnych grup spraw, w szczególności dotyczących ochrony praw rodziców, prawa do rzetelnego procesu z uwzględnieniem dostępu do obrońcy, jak również prawa do bezpłatnej pomocy prawnej z urzędu i prawo dostępu do sądu.

- niektóre ze środków, które zostały podjęte w wykonaniu wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka mają charakter formalny, tzn. w istocie mogą uzasadniać twierdzenie, że rząd podjął działania w celu rozwiązania problemów wskazanych w tych wyrokach, lecz w istocie środki te nie rozwiązują wskazanych problemów. Dotyczy to w szczególności postępowania w sprawach lustracyjnych, przeludnienia w zakładach karnych (przeludnienie zostało zlikwidowane poprzez udzielanie w szerokim zakresie odroczeń wykonania kary pozbawienia wolności, co nie jest zgodne z dyrektywami wymiaru kary), wreszcie w zakresie  praw reprodukcyjnych (po orzeczeniu w sprawie A. Tysiąc przeciwko Polsce, Minister Zdrowia wydał stosowne rozporządzenie, które jednak w istocie nie rozwiązuje wskazanych wcześniej przez Trybunał problemów).

- niektóre działania rządu mają charakter niewystarczający np. list Ministra Spraw Zagranicznych do Sekretarza Rady Ministrów w sprawie przestrzegania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka na etapie legislacyjnym zamiast bardziej stanowczych działań.

Dalsza dyskusja dotyczyła kwestii wykonania wyroków ETPC w sprawach dotyczących przewlekłości postępowań, prawa prasowego, prawa zgromadzeń, praw reprodukcyjnych oraz ocen z religii i etyki na świadectwach szkolnych.

Senator Michał Seweryński, Przewodniczący Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji wyraził nadzieję, że posiedzenia Komisji będą w przyszłości odbywać się częściej, tj. dwa razy w roku.
adwokatura.pl