Opinia do Strasburga: aresztowany powinien mieć dostęp do akt

Należy udostępniać  podejrzanemu i jego obrońcy akta sprawy w takim zakresie, który zapewni im „równość broni” oraz możliwość skutecznej obrony w postępowaniu dotyczącym zastosowania lub przedłużenia tymczasowego aresztowania – uważa Helsińska Fundacja Praw Człowieka.

Stanowisko takie Fundacja przedstawiła Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka w opinii przyjaciela sądu w sprawie Kozłowski przeciwko Polsce, dotyczącej prawa wglądu do akt postępowania przygotowawczego.

Skarżący podnosi (nr  sprawy  26443/13), że odmowa udostępnienia mu akt sprawy w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o tymczasowe aresztowanie naruszyła jego prawo do obrony oraz sprawia, że nie mógł efektywnie kwestionować zgodności z prawem jego pozbawienia wolności.

Jak przypominają autorzy opinii, skarżący został zatrzymany jako podejrzany o przemyt narkotyków. Sąd zastosował wobec niego areszt tymczasowy, który na skutek wielokrotnego przedłużania został uchylony dopiero po roku i ośmiu miesiącach.

Skarżący złożył na podstawie art. 156 § 5a kpk wniosek o udostępnienie akt postępowania przygotowawczego w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie albo tymczasowego aresztowania. Prokuratura Okręgowa w Lublinie odmówiła jednak udostępnienia akt, tłumacząc to, m.in. dobrem toczącego się postępowania przygotowawczego. Prokuratura argumentowała, że skarżący mógłby, znając treść akt, tworzyć fałszywe dowody oraz przeciwdziałać ujęciu pozostałych sprawców. Skarżący wniósł zażalenie, jednak Prokurator Okręgowy w Lublinie utrzymał w mocy zarządzenie odmawiające mu wglądu do akt postępowania przygotowawczego.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka w przedstawionej opinii podkreśliła, że sprawa Kozłowski v. Polsce wpisuje się w ustaloną linię orzeczniczą ETPC dotyczącą dostępu osoby aresztowanej do akt toczącego się postępowania przygotowawczego w zakresie, jaki jest relewantny z perspektywy stosowania wobec tej osoby najbardziej restrykcyjnego środka zapobiegawczego. W swojej opinii HFPC przedstawiła argumenty z orzecznictwa ETPC, które jednoznacznie wskazują, że należy udostępnić  podejrzanemu i jego obrońcy akta sprawy w takim zakresie, który zapewni im „równość broni” oraz możliwość skutecznej obrony w postępowaniu dotyczącym zastosowania lub przedłużenia tymczasowego aresztowania. ETPC wielokrotnie twierdził, że dobro toczącego się śledztwa jest wartością godną ochrony, ale nie może ona realizowana poprzez istotne ograniczenia prawa do obrony. Trybunał wielokrotnie stwierdzał naruszenia Konwencji (art. 5 § 4 i art. 6) w przypadku odmowy dostępu do akt postępowania przygotowawczego zarówno w sprawach przeciwko Polsce (Chruściński p. Polsce, Migoń p. Polsce), jak i w sprawach przeciwko innym krajom (Lamy p. Belgii, Lietzow p. Niemcom, Garcia Alva p. Niemcom itd.).

Fundacja przedstawiła w swojej obecnie obowiązujący w Polsce standard udostępniania akt postępowania przygotowawczego na podstawie art. 156 § 5a k.p.k po nowelizacji, która weszła w życie 2 czerwca 2014 r. W opinii HFPC znalazła się również analiza standardu obecnie obowiązującego w Republice Federalnej Niemiec oraz standardu wynikającego z ustawodawstwa unijnego – dyrektywy 2012/13/UE w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym.

Helsińska Fundacja przytoczyła konkluzje wynikające z wydanego w listopadzie 2013 przez HFPC raportu dotyczącego nadużywania instytucji tymczasowego aresztowania.
Lex.pl