Adwokaci apelują do ETPC o uzasadnianie decyzji o odrzucaniu skarg

Adwokaci występujący przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka odnotowali w ostatnim czasie, że Trybunał z dużo większą częstotliwością niż wcześniej podejmuje decyzje o uznaniu wniesionej skargi za niedopuszczalną, bez wskazania konkretnej przesłanki i okoliczności takiego stwierdzenia. Naczelna Rada Adwokacka skierowała w tej sprawie pismo do Deana Spielmanna, przewodniczącego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

W piśmie, które podpisali adw. Andrzej Zwara, prezes NRA oraz adw. Mikołaj Pietrzak, przewodniczący Komisji Praw Człowieka przy NRA adwokaci piszą:

Adwokaci reprezentujący Skarżących w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (dalej: „Trybunałem") odnotowują w ostatnim okresie, z dużo większą częstotliwością niż wcześniej, fakt sięgania przez Trybunał do instytucji przewidzianej w art. 27 Konwencji.

Coraz częściej Trybunał w składzie jednoosobowym podejmuje decyzję o uznaniu wniesionej skargi za niedopuszczalną. We wcześniejszej praktyce Trybunału, decyzja o uznaniu skargi za niedopuszczalną zawierała krótkie wskazanie przesłanek, na jakich Trybunał opierał swoje rozstrzygnięcie. Obecnie często decyzje takie wskazują za podstawę prawną art. 34 oraz art. 35 Konwencji, regulujące kryteria dopuszczalności skargi, bez wskazywania konkretnej przesłanki i okoliczności danej sprawy.

W piśmie, jakie otrzymuje Skarżący, bądź jego pełnomocnik od Trybunału wskazane jest jedynie, że Trybunał orzekający jednoosobowo (przy pomocy sprawozdawcy, na podstawie art. 24 ust. 2 Konwencji) zadecydował o uznaniu skargi za niedopuszczalną. Ponadto Trybunał informuje, że na podstawie przedstawionego materiału dowodowego oraz oceniając skargę w granicach swych kompetencji, Trybunał uznał, że nie zostały spełnione kryteria dopuszczalności skargi, o których mowa w art. 34 oraz 35 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Trybunał informuje jednocześnie, że Kancelaria Trybunału nie będzie udzielać żadnych dodatkowych informacji dotyczących posiedzenia Trybunału w sprawie, ani prowadzić dalszej korespondencji ze skarżącym na temat danej decyzji.

W takiej sytuacji ani Skarżący, ani jego pełnomocnik nie uzyskują informacji, jakimi okolicznościami kierował się Trybunał stwierdzając niedopuszczalność skargi. Osoba składająca skargę w przekonaniu, iż spełnia ona wszystkie wymogi formalne jest częstokroć zaskakiwana odmowną decyzją Trybunału bez podania przesłanek jakimi Trybunał się kierował.

Dla Polskich Adwokatów oczywistym i zrozumiałym jest, iż Trybunał musi dysponować narzędziami służącymi sprawnemu procedowaniu. Ważnym instrumentem w tym zakresie jest prosta i sprawna procedura eliminowania z pola zainteresowania Trybunału skarg formalnie wadliwych lub z innych przyczyn niedopuszczalnych. W obliczu stale zwiększającej się liczby skarg składanych do Trybunału, ma to znaczenie większe niż kiedykolwiek w latach ubiegłych.

Stworzenie Sekcji Filtrującej, która wstępnie weryfikuje skargi do Trybunału wpływające z kilku wybranych Państw, nie usprawiedliwia i nie powinno zwalniać z obowiązku zamieszczenia choćby krótkiego uzasadnienia decyzji o stwierdzeniu niedopuszczalności skargi. Przeciwnie, ponieważ procedura taka stosowana jest jedynie wobec wybranych Państw, nie zaś na zasadach równości wobec wszystkich, decyzje takie winny być podejmowane ze starannością. Decyzje wydawane na podstawie art. 27 Konwencji winny być podejmowane przy zachowaniu jak najdalej idącej transparentności, dającej Skarżącym poczucie pewności, że ich skarga została w sposób wyczerpujący rozpatrzona.

Autorytet Trybunału wynika z usprawiedliwionego, powszechnego przekonania, że stanowi on instytucję oceniającą sprawy bezstronnie i wnikliwie, zawsze na pierwszym miejscu stawiając realizację sprawiedliwości proceduralnej. Jeżeli przekonanie to - a wraz z nim legitymacja Trybunału i szacunek do jego orzeczeń - ma pozostać bez uszczerbku, pożądane jest, aby instrumenty służące sprawnej wstępnej weryfikacji skarg były transparentne.

Decyzja pozbawiona uzasadnienia, które nie podlega zaskarżeniu i skutecznie zamyka drogę do dochodzenia w danej sprawie racji przed Trybunałem w oczywisty sposób budzi u Skarżącego niepokój i rozczarowanie. Z praktyki adwokatów wynika, że częstokroć wyczerpanie drogi krajowej, będące niezbędnym warunkiem dopuszczalności skargi, trwa wiele lat. Trybunał postrzegany jest przez Skarżących jako ostatnia nadzieja nie tyle na wygranie sprawy, co na uzyskanie potwierdzenia, że wyrządzono im niesprawiedliwość i naruszono ich podstawowe prawa i wolności. Dotyczy to zarówno spraw majątkowych, w których przez opieszałość lub błędy krajowego wymiaru sprawiedliwości dochodzi do utraty majątków gromadzonych przez pokolenia. Nie bez znaczenie pozostaje to także w sprawach karnych, gdzie brak elementarnych składników sprawiedliwego procesu prowadzi do nieuzasadnionego długotrwałego faktycznego pozbawienia wolności lub nieodwracalnego zszargania reputacji i zniszczenia życia prywatnego podejrzanych i oskarżonych.

Bardzo istotne w omawianym kontekście są głosy dochodzące z Trybunału o pogarszającej się jakości wnoszonych skarg, z których część jest odrzucana decyzjami wydawanymi na podstawie art. 27 Konwencji. W sytuacji, gdy skarżący oraz ich pełnomocnicy posiadaliby w uzasadnieniu decyzji Trybunału informację o tym, jakie były przyczyny decyzji Trybunału o skreśleniu sprawy, w przyszłości nie kierowaliby do Trybunału skarg nie spełniających wymogów proceduralnych.

Naszym zdaniem, w najlepiej pojętym interesie Trybunału byłoby opatrywanie decyzji o stwierdzeniu niedopuszczalności skargi, choćby jednozdaniowym wskazaniem podstaw decyzji, tj. skonkretyzowanej podstawy decyzji.

Pozwoliłoby to pełnomocnikom na uniknięcie składania w przyszłości skarg, które Trybunał uznawałby za niedopuszczalne.

W imieniu zarówno swoim, jako adwokatów, jak i naszych Klientów, uprzejmie apelujemy do Trybunału i poddajemy pod rozwagę możliwość wprowadzenia praktyki dołączania do decyzji wydawanych na podstawie art. 27 Konwencji choćby krótkiego uzasadnienia, nawet jeśli miałoby ono być ograniczone do wskazania konkretnego zawartego w Konwencji proceduralnego wymogu, którego odrzucana skarga nie spełnia. Przyjęcie takiej polityki postępowania przez Trybunał przyczyniłoby się w znacznym stopniu do poprawy odbioru orzeczeń, utrwalenia szacunku, jakim cieszy się Trybunał, jak i - pomimo początkowego dodatkowego nakładu pracy - w dłuższej perspektywie poprawienia jakości składanych skarg, i co za tym idzie sprawności działania Trybunału.
adwokatura.pl