ETS unieważnia część decyzji Rady zamykającej dostęp do części dokumentów

Foyer Trybunału Sprawiedliwości UE

12 września 2013 Sąd Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (ETS) wydał wyrok w sprawie T-331/11 Besselink/Rada. Sąd stwierdził nieważność w części decyzji Rady w przedmiocie odmowy udzielenia dostępu do dokumentu dotyczącego przystąpienia Unii Europejskiej do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Każdy obywatel Unii, każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkała lub mająca siedzibę w państwie członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów instytucji z zastrzeżeniem określonych wyjątków. W szczególności instytucje odmawiają dostępu do dokumentu, jeśli ujawnienie go naruszyłoby ochronę interesu publicznego w odniesieniu do stosunków międzynarodowych.

W dniu 23 stycznia 2011r. Leonard Besselink, profesor prawa konstytucyjnego wydziału prawa Uniwersytetu w Utrechcie (Niderlandy) złożył wniosek o udostępnienie dokumentu zawierającego projekt decyzji Rady Unii Europejskiej upoważniającej Komisję do negocjacji umowy o przystąpieniu Unii Europejskiej do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC).

Dokument ów zawierał również wytyczne negocjacyjne, w oparciu o które Komisja miała prowadzić negocjacje w imieniu Unii.

Na mocy decyzji z dnia 1 kwietnia 2011r. Rada odmówiła udzielenia pełnego dostępu do dokumentu i udzieliła jedynie dostępu do częściowo odtajnionej wersji owego dokumentu, uznając, że jego  ujawnienie naruszyłoby ochronę interesu publicznego w odniesieniu do stosunków międzynarodowych. Rada podniosła w szczególności, że w dokumencie wskazane zostały strategiczne cele Unii, a jego udostępnienie osłabiałoby jej pozycję negocjacyjną. Ponadto, Rada wskazała, że ujawnienie dokumentu przygotowawczego naruszałoby atmosferę zaufania pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w negocjacjach, i że mogłoby to odnieść negatywny skutek dla przyszłych międzynarodowych negocjacji Unii.

L. Besselink zwrócił się do Sądu o stwierdzenie nieważności decyzji Rady. Jego zdaniem Rada dopuściła się błędu co do prawa stosując w sposób nieprawidłowy wyjątek przewidziany w rozporządzeniu nr 1049/2001 dotyczący ochrony interesu publicznego w odniesieniu do stosunków międzynarodowych.

Ponadto, podniósł on, że Rada naruszyła owo rozporządzenie i zasadę proporcjonalności odstępując od zbadania, czy właściwe byłoby udzielenie częściowego dostępu do dokumentu w szerszym zakresie, co ograniczyłoby odmowę dostępu do tych części dokumentu, w przypadku których byłoby to odpowiednie i ściśle niezbędne.

W ogłoszonym dzisiaj wyroku Sąd stwierdził nieważność w części decyzji Rady. Sąd stwierdził po pierwsze, że Rada dopuściła się oczywistego błędu w ocenie odmawiając dostępu do wytycznych negocjacyjnych nr 5 dotyczących przystąpienia do protokołów dodatkowych EKPC. Zostały one bowiem doręczone partnerom w negocjacjach i w związku z tym nie do utrzymania jest argumentacja, wedle której ich ujawnienie osłabiałoby pozycję Unii w negocjacjach.

Ponadto wytyczne te zawierają jedynie stanowisko Unii dotyczące kwestii jej przystąpienia do owych protokołów, natomiast nie zawierają np. stanowiska partnerów Unii w negocjacjach, ani stanowiska Unii w przedmiocie stanowiska owych partnerów.

W związku z tym ujawnienie tej części dokumentu nie mogło zagrozić atmosferze zaufania pomiędzy podmiotami bezpośrednio lub pośrednio uczestniczącymi w tych negocjacjach.

Po drugie, w zakresie dotyczącym innych wytycznych negocjacyjnych Sąd stwierdził, że Rada mogła zgodnie z prawem uznać, że ujawnienie ich dokładnej treści mogło naruszyć interes publiczny w odniesieniu do stosunków międzynarodowych.

W związku z tym, nawet jeśli chodzi o dokument przygotowawczy w kontekście negocjacji międzynarodowych, stanowisko Unii może się zmieniać w zależności od rozwoju negocjacji, ustępstw i kompromisów zawieranych w tych ramach przez różne zainteresowane strony.

W tym kontekście nie można wykluczyć, że publiczne ujawnienie przez Unię własnego stanowiska w negocjacjach, gdy stanowiska innych stron pozostają utajnione, może w praktyce negatywnie wpłynąć na możliwości negocjacyjne Unii.

W związku z tym, że ujawnienie żądanego dokumentu mogło naruszyć interes publiczny w odniesieniu do stosunków międzynarodowych – za wyjątkiem wytycznych negocjacyjnych nr 5 – Rada była zobowiązana do zbadania w dalszej kolejności, czy w świetle zasady proporcjonalności należało udzielić częściowego dostępu do dokumentu ograniczając ewentualną odmowę jedynie do danych objętych wskazanym wyjątkiem.

W niniejszej sprawie Rada udzieliła częściowego dostępu w bardzo zawężonym zakresie, ograniczonego zasadniczo do części wprowadzającej dokumentu i do części projektu decyzji Rady. W tym względzie Sąd stwierdził, że z badania spornego dokumentu wynika, że niektóre części  wytycznych negocjacyjnych mogły zostać ujawnione bez naruszenia interesu publicznego Unii w odniesieniu do stosunków międzynarodowych. Ma to miejsce w zakresie dotyczącym części projektu decyzji oraz wytycznych negocjacyjnych, w których Rada ograniczyła się do przypomnienia zasad, które powinny obowiązywać w zakresie dotyczącym negocjacji mających na celu przystąpienie Unii do EKPC. To samo dotyczy również wytycznych negocjacyjnych, w których Rada sporządza co najwyżej listę kwestii, które powinny zostać poruszone w toku negocjacji, jednak bez wskazywania szczegółowych odpowiedzi.

Sąd stwierdził, iż prowadzi to do wniosku, że analiza dokonana przez Radę w zakresie dotyczącym zakresu częściowego dostępu była niezgodna z prawem.

W związku z tym Sąd uznał, że w zakresie dotyczącym części dokumentu, którego ujawnienie mogło naruszyć interes publiczny w odniesieniu do stosunków międzynarodowych Rada nie dochowała obowiązku ograniczenia odmowy wyłącznie do informacji objętych powołanym wyjątkiem.

Z powyższych względów Sąd stwierdził nieważność decyzji Rady w zakresie, w którym udzielono odmowy dostępu do wytycznych negocjacyjnych nr 5 oraz do nieujawnionych części dokumentu, w których przypomniano zasady ustanowione w traktacie UE, jakie powinny obowiązywać w zakresie dotyczącym negocjacji, lub w których wskazano jedynie kwestie podlegające omówieniu w toku negocjacji.

W pozostałym zakresie skarga L. Besselinka została oddalona.
ETS