Rosja: „Memoriał” i inni skarżą prokuraturę w Sądzie Konstytucyjnym FR

Siedziba SKFR w Petersburgu. Foto: M. Chłopow, Wikimedia Commons

22 stycznia 2015 roku Sąd Konstytucyjny Federacji Rosyjskiej na jawnej rozprawie badał konstytucyjność niektórych przepisów ustawy federalnej "O prokuraturze Federacji Rosyjskiej". Powodem do rozpatrzenia sprawy były zbiorowe skargi organizacji społecznych: Centrum Praw Człowieka "Memoriał", Międzynarodowe Stowarzyszenie "Memoriał", AGORA, NGO Zabajkalskie centrum praw człowieka, Fundacja "Międzynarodowy Standard", Stowarzyszenie Obywatelska Pomoc i dodatkowo jego prezes Swietłana Ganuszkina.

W okresie 2012-2014 prokuratura, policja, organy podatkowe i Ministerstwo Sprawiedliwości przeprowadzały kontrole wielu organizacji non-profit. Szczegółowo badano zapisy statutowe i finansowe, a także inne informacje o działalności tych podmiotów. W niektórych przypadkach kontrole prokuratora przeprowadzała w kilka miesięcy po kontroli Ministerstwa Sprawiedliwości. Wnioskodawcy uważają, że liczne kontrole utrudniają normalne funkcjonowanie organizacji pozarządowych. Sugerują oni, że wymaganie składania oryginałów dokumentów a nie kopii to celowa uciążliwość. Wyznaczone przez prokuraturę terminy składania raportów nie pozwalają wywązać się z tego obowiązku w odpowiednim czasie, co z kolei może prowadzić do pociągnięcia do odpowiedzialności administracyjnej (jak w przypadku Swietłany Ganuszkiny). Dotyczy to Memoriału, AGORY, Zabajkala i Międzynarodowego Standardu.

Wnioskodawcy uważają, że zaskarżone przepisy w praktyce dopuszczają kontrolę prokuratora bez wyraźnej przyczyny. Ich zdaniem, ustawa nie ogranicza czasu trwania i częstotliwości kontroli. Prokuratura jest uprawniona do żądania informacji od organizacji pozarządowych, w dowolnej ilości i w arbitralnie wyznaczonym terminie. Wnioskodawcy uważają też, że ustawa nie wyklucza powielania działań prokuratury przez inne organy. Ponadto praktyka dowodzi, że do udziału w kontroli prokuratora dopuszcza się inne instytucje, co pozwala na ominięcie ograniczeń określonych dla nich przez liczbę kontroli organizacji pozarządowych. W związku z tym skarżący uważają, że zaskarżone przepisy są niezgodne z art 19, 30 (część 1) i 55 (część 3) Konstytucji Federacji Rosyjskiej.

W swoich wystąpieniach na rozprawie reprezentujący skarżących prawnicy podtrzymali skargę. Stanowisko Rady Praw Człowieka przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej, popierające wnioskodawców przedstawił Ilia Szablinski.
Michaił Krotow, wysłannik prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego, Dmitrij Wiatkin, poseł Dumy Państwowej, Aleksiej Aleksandrow - przedstawiciel Rady Federacji, a także członkowie organów nadzoru podkreślili, że ustawa o prokuraturze nie narusza postanowień Konstytucji.

Posiedzenie Sądu Konstytucyjnego skomentowała Swietłana Ganuszkina z Obywatelskiej Pomocy:
"Powiedzieliśmy, co było można. Po raz kolejny - obecnie ustnie, przed sędziami - że kolejność pracy prokuratorów powinna być jasno zdefiniowane i uregulowane. Ważne jest, by takie kampanie nie były możliwe, jak to widzieliśmy w ostatnich latach - gdy pracownicy prokuratury przychodzili do organizacji pozarządowych, tylko po to, by znaleźć jakieś obciążające dowody. Że kampania ta była wynikiem naszej odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego.Moi koledzy byli już bardzo profesjonalny. Na ich tle uderzająca była ignorancja przeciwników procesowych reprezentujących państwo. W szczególności, Michaił Krotow, który skarżących uważał za wyimaginowanych wrogów. Wyrok zależy od tego, jak sędziowie są niezawiśli.Jeżeli sąd uzna, że prawo powinno być zmienione, nasi prawnicy są gotowi do udziału w ich przygotowaniu.
Kirył Korotejew, starszy prawnik "Memoriału" i autor skargi konstytucyjnej mówił: "Nasi przeciwnicy wciąż powtarzali, że nadzór prokuratora [nad NGO's] musi być powszechny, bo musi być powszechny. Tak, jakby powtarzanie słowa "sorbet" spowodowało, że będzie on słodszy."
Jestem pewna, że Trybunał Konstytucyjny odrzuci skargę, pytanie tylko - jak to sformułuje"

Rozprawie przewodniczył prezes SKFR Walerij Zorkin.

Obserwator poinformuje o wyroku.