Obrona TK zamiast świętowania 30-lecia

Foto: B. Cacko, ZP BTK

Dorobek orzeczniczy Trybunału to skarb bezcenny, który trzeba chronić, bo nie tylko jest łatwo popsuć Trybunał, nie pozwalając mu działać, można też popsuć jego orzecznictwo, gdy pozwoli się już mu działać na nowych warunkach i w innym składzie personalnym – twierdzi prof. Leszek Garlicki.

Opinię taką sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku i były sędzia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wygłosił w czwartek podczas konferencji, na której zaprezentowano wydany właśnie zbiór komentarzy o 30 najważniejszych wyrokach w 30-leciu Trybunału Konstytucyjnego.

Jak podkreślał Włodzimierz Albin, prezes wydawnictwa Wolters Kluwer, które wydało książkę, mimo że impreza promocyjna zorganizowana została w ostatnim dniu czerwca, to książka była gotowa na 28 maja br., czyli w 30. rocznicę pierwszego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jak z kolei przypomniał prezes TK prof. Andrzej Rzepliński, książka miała być jedną z atrakcji dużej międzynarodowej konferencji, która w końcu maja miała być zorganizowana w Warszawie. Zrezygnowano z niej, gdy parlament usunął z budżetu Trybunału sumę przeznaczoną organizację tej imprezy, na którą byli już zaproszeni m.in. prezesi wszystkich znaczących sądów konstytucyjnych z całego świata. W kręgach zbliżonych do TK mówi się także, że jednym z powodów rezygnacji z organizacji konferencji była obawa, by nie doszło do jakichś afrontów wobec zaproszonych gości ze strony rządzącej obecnie w Polsce większości. Nie było np. pewności, czy prezydent RP zechce przyjąć prezesów zagranicznych trybunałów, co przy takich uroczystościach jest na świecie normą.

W każdym razie obaj prezesi – Rzepliński i Albin – wyrażali zadowolenie, że udało się na jubileusz wydać przynajmniej księgę z komentarzami o najbardziej znaczących – subiektywnie dobranych, podkreślał redaktor całości prof. Leszek Garlicki – wyrokach Trybunału Konstytucyjnego w minionym 30-leciu.

Wyroki TK ważne i obowiązujące

Odnosząc się do zawartości książki prof. Garlicki mówił, że orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego jest elementem konstytucji i częścią polskiego systemu prawnego. – Jest to najlepsza ilustracja tego, że dzisiejsza konstytucja państwa cywilizowanego to nie jest tylko konstytucja pisana, wydana w formie książeczki, tylko to jest konstytucja także sądowa. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego jest jednym z podstawowych elementów tej konstytucji sądowej – mówił. I dodał, że jest to element wiążący dla ustawodawcy i dla wszystkich władz publicznych, dopóki te władze nie zmienią konstytucji. – Jest to prawo bezwzględnie obowiązujące dla wszystkich uczestników procesu rządzenia – podkreślał prof. Garlicki.

Jak mówił, to dotyczy w sposób oczywisty i niekwestionowany tych orzeczeń, które są opublikowane w wydanym właśnie tomie, ale również orzeczeń, które są wydawane obecnie, a których rząd nie publikuje. – To doprowadziło do wyraźnego zakłócenia zdolności Trybunału do wykonywania jego funkcji konstytucyjnej. To jest stan sprzeczny z konstytucją, stan godny pożałowania. Ale nawet w tej sytuacji te orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które obecnie nie są publikowane, też pokazują co oznacza konstytucja naszego państwa i co z tej konstytucji wynika. Co więcej, nie jest to tylko „pobożne życzenie” sędziów Trybunału Konstytucyjnego, ale przecież także Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny wyraźnie wskazały na wiążący charakter tych rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego, niezależnie o tego, czy są one publikowane, czy nie – mówił prof. Garlicki.Dyktatorzy nie mają problemów z trybunałami
Komentując działania zmierzające do marginalizacji Trybunału Konstytucyjnego w Polsce prof. Leszek Garlicki stwierdził, że nie ma tego problemu w systemach autorytarnych. – Bo w takich państwach sądy konstytucyjne są grzeczne i wydają takie orzeczenia, na jakie oczekują rządzący. I dlatego właśnie trzeba widzieć niebezpieczeństwa, zarówno idące w kierunku ograniczenia, wykluczenia czy zakłócenia możliwości działania Trybunału, jak też idące kierunku zreorganizowania go w taki sposób, żeby był to organ który nie tylko nie będzie mógł, ale nie będzie być może i chciał realizować swojej funkcji ochrony państwa prawnego –mówił. I dodał, że żaden z tych scenariuszy nie jest obcy historii współczesnych ustrojów. Dlatego – jak podkreślał – prawnicy i wszyscy rozumiejący ten problem uczestnicy życia publicznego powinni bronić pozycji i ustrojowej roli Trybunału Konstytucyjnego.

Trzydzieści wyroków na 30-lecie

Książka "Na straży państwa prawa. Trzydzieści lat orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego" to wybór 30 najważniejszych, zdaniem redaktorów tomu - Leszka Garlickiego, Marty Derlatki i Marcina Wiącka - orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Jak podkreślają, starali się przy tym o należyte uwzględnienie wszystkich okresów działalności Trybunału, choć ze względów oczywistych sięgnięto tylko po jedno (pierwsze) orzeczenie Trybunału sprzed 1989 r. - Wybór ten musiał być obarczony znacznym stopniem uznaniowości i zdajemy sobie sprawę, że poza zbiorem pozostało wiele ważnych orzeczeń o istotnym znaczeniu – zastrzegają redaktorzy.

Przyjęta została «zewnętrzna» metoda prezentacji, bo z zespołu potencjalnych autorów celowo wyłączono wszystkich byłych i obecnych sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, posłów na Sejm oraz senatorów, członków innych konstytucyjnych organów państwa, członków i ekspertów Komisji Konstytucyjnej działającej w latach 1993-1997. - Takie kryteria wyboru uznaliśmy za niezbędne dla zapewnienia dystansu i obiektywizmu komentarzy naukowych. Naszych autorów wybieraliśmy spośród konstytucjonalistów, starając się zapewnić reprezentację wszystkich pokoleń, jednakże przy pewnej preferencji dla młodszej generacji naukowców – mówią redaktorzy.

I dodają, że choć nie tak wyobrażali sobie kontekst prezentowania tego zbioru, to pragną podkreślić, że orzecznictwo konstytucyjne stanowi wartość o charakterze trwałym, uniwersalnym i wiążącym. - Przedstawiając historię, ukazujemy przyszłość, bo państwo demokratyczne nie może istnieć bez poszanowania zasady konstytucjonalizmu, podziału władz i niezależności sądu konstytucyjnego – konkludują Leszek Garlicki, Marta Derlatka i Marcin Wiącek.
Lex.pl