...sądów, bo o nich będzie mowa. Ta ostatnio – przynajmniej dla naszych południowych sąsiadów, Czechów – określona została na 10.000 € w jednej tylko sprawie przegranej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Aktywne zaangażowanie w konkretne postępowanie sądowe ministra sprawiedliwości, do kompetencji którego należy prowadzenie postępowań dyscyplinarnych przeciwko sędziom, narusza prawo do rzetelnego procesu, wynikającego z europejskiej Konwencji praw człowieka i podstawowych wolności.

Tak właśnie orzekł był Trybunał 9 lutego 2012r. w wyroku Kinský przeciwko Czechom (skarga nr 42856/06).

Nie nasza sprawa, nie nasz problem – można powiedzieć.

Tyle tylko, że jako członek Rady Europy, także Polska podlega ocenie według standardów wyznaczonych wspomnianą konwencją. A jednym z priorytetów obecnego rządu jest usprawnienie pracy sądów i skrócenie średniego czasu postępowania o 1/3.

Cel wydaje się słuszny. Trzeba jednak postawić pytanie o metody, jakimi chce się go osiągnąć. I tu dorobek strasburskiego Trybunału przyjść może z nieocenioną pomocą.

W dotychczasowych orzeczeniach dotyczących prawa do rzetelnego procesu wielokrotnie podkreślano jego znaczenie dla demokratycznego społeczeństwa i zaufania, które sądy muszą wręcz w społeczeństwie wzbudzać. Zwracano uwagę na kwestię niezawisłości sądu i sędziów w stosunku do władzy wykonawczej. Uznawano, że rozstrzygając o istnieniu bądź braku niezawisłości, należy brać pod uwagę między innymi sposób wyznaczania sędziów, czas kadencji i warunki sprawowania urzędu. Podkreślano, jak istotne są gwarancje uniemożliwiające wywieranie na nich nacisków oraz to, czy przez społeczeństwo sądy odbierane są jako niezawisłe. Dopuszczono w regulacjach krajowych sytuacje, w których sędziowie mianowani są przez władzę wykonawczą, z podstawowym zastrzeżeniem, że nie mogą oni podlegać wpływom lub naciskom przy sprawowaniu czynności sędziowskich. Stąd też konsekwencją niezawisłości sądów – i także sędziów – jest ich nieusuwalność przez władzę wykonawczą.

Nie bez znaczenia są również tezy dotyczące sądowej bezstronności. I dlatego obok zachowania samych sędziów, którzy muszą być wolni od uprzedzeń osobistych, trzeba brać pod uwagę okoliczności, które tę bezstronność mogą poddać w wątpliwość. A tu nawet pozory, wrażenia zewnętrzne mogą być istotne, w myśl przywoływanej przez Trybunał angielskiej maksymy „sprawiedliwość nie tylko musi być wykonywana, musi być również widać, iż jest wykonywana”*.