Foto: bialystok.olx.pl

Kolejna tematyczna konferencja prasowa w Trybunale tym razem poświęcona była orzecznictwu Trybunału Konstytucyjnego w sprawach policyjnych i innych służb, zwłaszcza specjalnych. Problem zarysował Sędzia TK Wojciech Hermeliński, a uzupełnił Prezes Andrzej Rzepliński.

Byliśmy kilka dni temu z Panem Prezesem i z innymi sędziami na konferencji, którą zorganizował Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie - Słubicach wspólnie z Uniwersytetem Warszawskim zatytułowanej Prawa podstawowe między państwem narodowym, a globalizacją – mówił W. Hermeliński. Jeden z paneli dotyczył kwestii Bezpieczeństwo a prawa podstawowe. Jest to jakby antynomia dwóch praw, dwóch zagadnień. Z jednej strony kwestia niewątpliwej potrzeby ochrony wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, szczególnie w świetle ostatnio coraz lepiej funkcjonujących grup przestępczych czy przestępczości terrorystycznej, a z drugiej strony oczywiście bezwzględna potrzeba szanowania prywatności jednostki, nienaruszalności mieszkania, nienaruszalności i tajemnicy korespondencji. Ta granica jest bardzo płynna i trudna do ustalenia, szczególnie w świetle coraz bardziej wyrafinowanych sposobów inwigilacji, które przybierają czasami nawet zwyrodniałą postać, jak w filmie Enemy of The State. Ta rzeczywistość z tego filmu nam jeszcze pewnie nie grozi, ale niemniej jednak z jednej strony jest państwo demokratyczne, które działa w interesie obrony obywateli, w interesie ochrony bezpieczeństwa, a nie opresji obywateli, a z drugiej jest jednostka, która słusznie broni się, protestuje, czuje co najmniej dyskomfort tego rodzaju inwigilacji ze strony służb specjalnych.

Trybunał Konstytucyjny już w szeregu spraw, które rozpatrywał na przestrzeni kilku lat, wypracował pewne zasady, które powinny być spełnione, żeby można było mówić o przestrzeganiu zasad związanych z inwigilacją społeczeństwa. Pewne fundamentalne zasady zawarł w orzeczeniach o sygnaturach, o ile dobrze pamiętam, K4/04, K32/04, K54/07 (sprawa dotycząca CBA). Ustawiając kamienie milowe w postaci tych orzeczeń Trybunał wychodzi w tych sprawach zawsze z założenia że, aby można mówić o pełnych gwarancjach dla obywateli należytej ochrony przed omnipotencją władz - nie tylko policji, ale w ogóle służb - musi być ustalony zamknięty katalog przestępstw, z którymi jest związana możliwość inwigilacji. Nie może być to katalog otwarty, muszą być to enumeratywnie wymienione przestępstwa, w związku z którymi możliwe jest stosowanie środków inwigilacyjnych przez służby. Ale dotyczy to również kręgu osób, wobec których tego rodzaju środki inwigilacyjne można stosować. Są to elementy prawa materialnego, ale niemniej ważne, czy nawet ważniejsze są elementy proceduralne, to znaczy gwarancje, które mają służyć zabezpieczeniu uprawnień jednostki, przed nadmierną ingerencją ze strony władz prowadzących inwigilację.