Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym
30 sierpnia 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064).
Ustawa była dwukrotnie nowelizowana przez Sejm VIII kadencji:
- ustawą z dnia 19 listopada 2015 r., która 20 listopada 2015 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (poz. 1928),
- ustawą z dnia 22 grudnia 2015 r., która 28 grudnia 2015 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (poz. 2217).
Trybunał Konstytucyjny wydał trzy wyroki w sprawie ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym:
- z 3 grudnia 2015 r. w sprawie o sygnaturze K 34/15, który został ogłoszony 16 grudnia 2015 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 2129),
- z 9 grudnia 2015 r. w sprawie o sygnaturze K 35/15, który został ogłoszony 18 grudnia 2015 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 2147),
- z 9 marca 2016 r. w sprawie o sygnaturze K 47/15, który został opublikowany 16 marca 2016 r. w Orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy (poz. 2)
8 marca 2016 r. zostało opublikowane obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 7 marca 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - Dziennik Ustaw (poz. 293)
USTAWA
z dnia 25 czerwca 2015 r.
o Trybunale Konstytucyjnym1
(Dz. U. poz. 1064)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1
Trybunał Konstytucyjny, zwany dalej „Trybunałem”, jest organem władzy sądowniczej powołanym w celu wykonywania kompetencji określonych w Konstytucji i ustawach.
Art. 2
Siedzibą Trybunału jest m.st. Warszawa.
Art. 3
1. Trybunał orzeka w sprawach zgodności:
1) ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;
2) ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;
3) przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.
2. Trybunał orzeka w sprawach zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego kwestionowanego w skardze konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
3. Trybunał orzeka w sprawach zgodności z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą aktu normatywnego kwestionowanego w pytaniu prawnym, o którym mowa w art. 193 Konstytucji.
4. Trybunał orzeka w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
5. Trybunał rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
6. Trybunał rozstrzyga o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 4
Ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o „ustawie”, rozumie się przez to także akty normatywne, o których mowa w art. 234 Konstytucji, oraz inne akty normatywne, wydane na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie Konstytucji, które miały moc prawną równą mocy prawnej ustawy.
Art. 5
1. Trybunał sygnalizuje Sejmowi i Senatowi oraz innym organom stanowiącym prawo istnienie uchybień i luk w prawie, których usunięcie jest niezbędne do zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Prezes Trybunału może zwrócić się do adresata sygnalizacji o poinformowanie Trybunału o stanowisku w sprawie będącej przedmiotem sygnalizacji.
Art. 6
1. Prezes Trybunału przedkłada corocznie Sejmowi oraz Senatowi informację o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału.
2. Nad informacją, o której mowa w ust. 1, w Sejmie i Senacie nie przeprowadza się głosowania.
3. Informację, o której mowa w ust. 1, Prezes Trybunału przekazuje: Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesowi Rady Ministrów, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego, Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, Przewodniczącemu Krajowej Rady Sądownictwa, Prokuratorowi Generalnemu, Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Rzecznikowi Praw Dziecka, Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli, Przewodniczącemu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Prezesowi Narodowego Banku Polskiego.
Rozdział 2
Organy Trybunału
Art. 7
Organami Trybunału są Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału, zwane dalej „Zgromadzeniem Ogólnym”, oraz Prezes Trybunału.
Art. 8
Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego należy:
1) zatwierdzanie informacji, o której mowa w art. 6 ust. 1;
2) wybór kandydatów na stanowiska Prezesa i Wiceprezesa Trybunału;
3) wyrażanie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oraz pozbawienie wolności sędziego Trybunału;
4) stwierdzanie wygaśnięcia mandatu sędziego Trybunału;
5) stwierdzanie utraty statusu sędziego Trybunału w stanie spoczynku;
6) uchwalanie regulaminu Trybunału;
7) uchwalanie statutu Biura Trybunału;
8) uchwalanie projektu dochodów i wydatków Trybunału;
9) wykonywanie innych czynności, przewidzianych dla Zgromadzenia Ogólnego w ustawie i regulaminie Trybunału.
Art. 9
1. Zgromadzenie Ogólne obraduje na posiedzeniach.
2. Posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego zwołuje Prezes Trybunału, który ustala porządek posiedzenia i przewodniczy obradom.
3. O terminie i porządku posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego Prezes Trybunału zawiadamia sędziów Trybunału najpóźniej 7 dni przed dniem posiedzenia.
4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Trybunału może odstąpić od dochowania terminu, o którym mowa w ust. 3.
Art. 10
1. Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej 2/3 ogólnej liczby sędziów Trybunału, w tym Prezesa lub Wiceprezesa Trybunału, chyba że ustawa przewiduje inną większość.
2. Głosowanie jest jawne, o ile żaden z sędziów Trybunału nie zażąda wyłączenia jawności. Głosowanie z wyłączeniem jawności przeprowadza się w sprawach, o których mowa w art. 8 pkt 2–5.
Art. 11
1. Prezes Trybunału corocznie zwołuje publiczne posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego, podczas którego są omawiane istotne problemy wynikające z działalności i orzecznictwa Trybunału, przedstawione w informacji, o której mowa w art. 6 ust. 1.
2. Prezes Trybunału zawiadamia o zwołaniu publicznego posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego i zaprasza do udziału w nim w szczególności: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, przedstawicieli organów władzy publicznej, o których mowa w art. 6 ust. 3, a także przewodniczących właściwych komisji sejmowych i senackich.
Art. 12
1. Prezesa Trybunału powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne.
2. Kandydatów na stanowisko Prezesa Trybunału wybiera Zgromadzenie Ogólne, nie później niż 3 miesiące przed dniem upływu kadencji Prezesa Trybunału, spośród sędziów Trybunału, którzy w głosowaniu uzyskali kolejno największą liczbę głosów. W razie opróżnienia stanowiska Prezesa Trybunału, wyboru kandydatów dokonuje się w terminie 30 dni.
3. Obradom, które dotyczą wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa Trybunału, przewodniczy najstarszy wiekiem sędzia Trybunału.
4. Uchwałę o wyborze kandydatów na stanowisko Prezesa Trybunału przekazuje się niezwłocznie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej.
5. Do Wiceprezesa Trybunału przepisy ust. 1, 2 i 4 stosuje się odpowiednio.
Art. 13
1. Prezes Trybunału kieruje pracami Trybunału, reprezentuje Trybunał na zewnątrz oraz wykonuje inne czynności określone w ustawie i regulaminie Trybunału.
2. Wiceprezes Trybunału zastępuje Prezesa Trybunału w czasie jego nieobecności oraz wykonuje inne czynności wynikające z podziału obowiązków, ustalonego przez Prezesa Trybunału.
3. W razie przeszkód w sprawowaniu obowiązków przez Prezesa oraz Wiceprezesa Trybunału, Prezesa Trybunału zastępuje sędzia Trybunału wyznaczony przez Prezesa Trybunału, a jeżeli żaden sędzia Trybunału nie został wyznaczony – najstarszy wiekiem sędzia Trybunału.
Art. 14
1. Projekt dochodów i wydatków Trybunału, o którym mowa w art. 8 pkt 8, minister właściwy do spraw finansów publicznych włącza do projektu budżetu państwa.
2. W zakresie wykonywania budżetu Trybunału Prezesowi Trybunału przysługują uprawnienia ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Art. 15
1. Wewnętrzną organizację pracy Trybunału i jego organów, w tym wynikające z niej powinności sędziów Trybunału, oraz inne sprawy wskazane w ustawie określa regulamin Trybunału.
2. Regulamin Trybunału podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Rozdział 3
Sędziowie Trybunału
Art. 16
Sędzia Trybunału w sprawowaniu swojego urzędu jest niezawisły i podlega tylko Konstytucji.
Art. 17
1. W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów.
2. Sędziów Trybunału wybiera indywidualnie, na dziewięcioletnie kadencje, Sejm bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Ponowny wybór do Trybunału jest niedopuszczalny.
Art. 18
Sędzią Trybunału może być wybrana osoba, która wyróżnia się wiedzą prawniczą oraz:
1) posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego;
2) w dniu wyboru ma ukończone 40 lat i nie ukończyła 67 lat.
Art. 19
1. Prawo zgłaszania kandydata na sędziego Trybunału przysługuje Prezydium Sejmu oraz grupie co najmniej 50 posłów.
2. Wniosek w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału składa się do Marszałka Sejmu nie później niż 3 miesiące przed dniem upływu kadencji sędziego Trybunału.
3. W przypadku wygaśnięcia mandatu sędziego Trybunału przed upływem kadencji, termin na złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 2, wynosi 21 dni.
4. Organ właściwy na podstawie regulaminu Sejmu wyraża opinię w sprawie wniosku, o którym mowa w ust. 2.
5. Szczegółowe wymogi dotyczące wniosku oraz tryb postępowania z wnioskiem określa regulamin Sejmu.
Art. 20
Jeżeli głosowanie nie zostało zakończone wyborem sędziego Trybunału, termin na złożenie nowego wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału wynosi 14 dni od dnia głosowania.
Art. 21
1. Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ślubowanie następującej treści:
„Uroczyście ślubuję, że pełniąc powierzone mi obowiązki sędziego Trybunału Konstytucyjnego będę wiernie służyć Narodowi i stać na straży Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, czyniąc to bezstronnie, według mego sumienia i z najwyższą starannością, oraz strzegąc godności sprawowanego urzędu.”.
Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg.”.
2. Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego Trybunału.
Art. 22
Sędzia Trybunału jest upoważniony do dostępu do informacji niejawnych związanych z rozpoznawaną przez Trybunał sprawą.
Art. 23
1. Sędzia Trybunału nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
2. Sędzia Trybunału nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego u jednego pracodawcy, w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych w takim charakterze, o ile nie utrudnia to pełnienia obowiązków sędziego Trybunału.
3. Sędzia Trybunału nie może podejmować innego zajęcia, o charakterze zarobkowym lub niezarobkowym, które utrudniałoby pełnienie przez niego obowiązków, uchybiałoby godności urzędu sędziego Trybunału lub mogłoby podważać zaufanie do jego bezstronności lub niezawisłości.
4. O zamiarze podjęcia zatrudnienia lub innego zajęcia, o których mowa w ust. 2 i 3, a także o zamiarze ich kontynuowania przez sędziego obejmującego stanowisko w Trybunale, sędzia Trybunału zawiadamia Prezesa Trybunału. Prezes Trybunału pisemnie informuje o sprzeciwie, jeżeli uzna, że podjęcie albo kontynuowanie zatrudnienia lub innego zajęcia będzie utrudniało pełnienie obowiązków, uchybiało godności urzędu sędziego Trybunału lub podważało zaufanie do jego bezstronności lub niezawisłości.
Art. 24
1. Sędzia Trybunału nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Zgromadzenia Ogólnego.
2. Do czasu wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego Trybunału do odpowiedzialności karnej lub zgody na pozbawienie wolności sędziego Trybunału, w stosunku do tego sędziego mogą być podejmowane tylko czynności niecierpiące zwłoki.
3. Sędzia Trybunału nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest konieczne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
4. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Prezesa Trybunału, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Art. 25
1. Wniosek w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego Trybunału do odpowiedzialności karnej oraz wniosek o wyrażenie zgody na pozbawienie wolności sędziego Trybunału, jeżeli czyn jest ścigany z oskarżenia publicznego, składa Prokurator Generalny.
2. Wniosek w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego Trybunału do odpowiedzialności karnej, jeżeli czyn jest ścigany z oskarżenia prywatnego, jest sporządzany przez adwokata lub radcę prawnego. Wymóg ten nie dotyczy wniosków sporządzonych we własnym imieniu przez sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, notariuszy oraz profesorów lub doktorów habilitowanych nauk prawnych.
Art. 26
1. Wniosek w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oraz wniosek o wyrażenie zgody na pozbawienie wolności sędziego Trybunału składa się Prezesowi Trybunału.
2. Wniosek określa: imię i nazwisko sędziego Trybunału, czyn, za który sędzia Trybunału ma być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub pozbawiony wolności, oraz okoliczności jego popełnienia.
Art. 27
1. Wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oraz na pozbawienie wolności sędziego Trybunału następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego, podjętej bezwzględną większością głosów, nie później niż w terminie miesiąca od dnia złożenia wniosku.
2. Przed podjęciem uchwały sędzia Trybunału, którego wniosek dotyczy, może złożyć wyjaśnienia Zgromadzeniu Ogólnemu.
3. W naradzie oraz głosowaniu nie bierze udziału sędzia Trybunału, którego wniosek dotyczy.
Art. 28
1. Sędzia Trybunału odpowiada dyscyplinarnie przed Trybunałem za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności urzędu sędziego Trybunału lub inne nieetyczne zachowanie mogące podważać zaufanie do jego bezstronności lub niezawisłości.
2. Sędzia Trybunału odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli uchybił obowiązkowi piastowanego urzędu państwowego lub okazał się niegodny urzędu sędziego Trybunału.
3. Za wykroczenia sędzia Trybunału odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Art. 29
1. W postępowaniu dyscyplinarnym orzeka:
1) w pierwszej instancji – trzech sędziów Trybunału;
2) w drugiej instancji – pięciu sędziów Trybunału.
2. Sędziów Trybunału do składów orzekających i rzecznika dyscyplinarnego ustala w drodze losowania Prezes Trybunału. W losowaniu składu drugiej instancji nie uczestniczą sędziowie Trybunału, którzy orzekali w sprawie w pierwszej instancji.
Art. 30
Od orzeczenia dyscyplinarnego wydanego w drugiej instancji skarga kasacyjna nie przysługuje.
Art. 31
Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie;
2) nagana;
3) złożenie sędziego Trybunału z urzędu.
Art. 32
Czas pracy sędziego Trybunału jest określony wymiarem jego zadań.
Art. 33
1. Wynagrodzenie zasadnicze sędziego Trybunału stanowi wielokrotność podstawy ustalenia tego wynagrodzenia, z zastosowaniem mnożnika 5,0.
2. Podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego Trybunału w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748).
3. Jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 2, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego, przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego Trybunału w dotychczasowej wysokości.
4. Wynagrodzenie Prezesa oraz Wiceprezesa Trybunału odpowiada wynagrodzeniu zasadniczemu sędziego Trybunału powiększonemu o dodatek funkcyjny ustalany według podstawy, o której mowa w ust. 2, z zastosowaniem mnożnika, odpowiednio: 1,2 oraz 0,8.
Art. 34
Sędziemu Trybunału stale zamieszkałemu poza m.st. Warszawą przysługuje bezpłatne zakwaterowanie w m.st. Warszawie oraz zwrot kosztów przejazdu i dodatek z tytułu rozłąki z rodziną na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 26 ust. 2a ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 269 oraz z 2014 r. poz. 1199).
Art. 35
1. Sędziowie Trybunału są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584, z późn. zm.2).
2. Prezes Trybunału dokonuje analizy danych zawartych w oświadczeniu o stanie majątkowym i przekazuje jeden egzemplarz naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania sędziego Trybunału.
Art. 36
1. Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału przed upływem kadencji następuje w przypadku:
1) śmierci sędziego Trybunału;
2) zrzeczenia się przez sędziego Trybunału urzędu;
3) skazania sędziego Trybunału prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4) prawomocnego orzeczenia o złożeniu sędziego Trybunału z urzędu.
2. Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału stwierdza:
1) w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 – Prezes Trybunału w drodze postanowienia;
2) w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4 – Zgromadzenie Ogólne w drodze uchwały.
3. Prezes Trybunału przekazuje niezwłocznie Marszałkowi Sejmu postanowienie lub uchwałę stwierdzające wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału.
Art. 37
Sędzia Trybunału po zakończeniu kadencji przechodzi w stan spoczynku.
Art. 38
1. Sędzia Trybunału może na swój wniosek zostać przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli z powodu choroby, ułomności lub utraty sił został uznany przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego Trybunału.
2. W szczególnie uzasadnionym przypadku z wnioskiem w sprawie wydania przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych orzeczenia o trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego Trybunału z powodu jego choroby, ułomności lub utraty sił może wystąpić Zgromadzenie Ogólne.
3. Uchwałę o przeniesieniu w stan spoczynku sędziego Trybunału trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego podejmuje Zgromadzenie Ogólne. W uchwale określa się datę przejścia sędziego w stan spoczynku, oznaczającą zarazem zakończenie kadencji sędziego Trybunału.
Art. 39
1. Sędzia Trybunału w stanie spoczynku jest obowiązany dochować godności urzędu sędziego Trybunału.
2. Za naruszenie przepisów prawa oraz uchybienie godności urzędu sędziego Trybunału sędzia Trybunału w stanie spoczynku odpowiada dyscyplinarnie.
3. Do odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego Trybunału w stanie spoczynku art. 29 i art. 30 stosuje się odpowiednio, a karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie;
2) nagana;
3) pozbawienie statusu sędziego w stanie spoczynku.
Art. 40
1. W przypadku przejścia w stan spoczynku albo przeniesienia w stan spoczynku sędziemu Trybunału przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, które ostatnio pobierał.
2. Sędziemu Trybunału w stanie spoczynku przysługuje uposażenie w wysokości 75% ostatnio pobieranego wynagrodzenia miesięcznego z wyłączeniem dodatku funkcyjnego. Uposażenie to jest waloryzowane stosownie do zmian wynagrodzenia zasadniczego sędziów Trybunału.
Art. 41
1. Utrata statusu sędziego Trybunału w stanie spoczynku następuje w przypadku:
1) zrzeczenia się przez sędziego Trybunału w stanie spoczynku tego statusu;
2) skazania sędziego Trybunału w stanie spoczynku prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
3) prawomocnego orzeczenia o pozbawieniu sędziego Trybunału w stanie spoczynku tego statusu.
2. Utratę statusu sędziego w stanie spoczynku stwierdza Zgromadzenie Ogólne w drodze uchwały.
Art. 42
1. Do sędziego Trybunału w stanie spoczynku przepisy art. 23-27 stosuje się odpowiednio.
2. Zakaz dodatkowego zatrudnienia, o którym mowa w art. 23 ust. 2, nie dotyczy mianowania, powołania lub wyboru sędziego Trybunału w stanie spoczynku na stanowisko w organach państwowych, w stosunku do którego przepisy ustanawiają zakaz przynależności do partii politycznej, lub w międzynarodowych organach sądowych, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka.
3. Wypłata uposażenia, o którym mowa w art. 40 ust. 2, ulega zawieszeniu na czas pełnienia stanowiska, o którym mowa w ust. 2, chyba że sędzia Trybunału w stanie spoczynku złoży niezwłocznie Prezesowi Trybunału oświadczenie o rezygnacji z należnego mu na tym stanowisku wynagrodzenia. W przypadku niezłożenia oświadczenia o rezygnacji z należnego wynagrodzenia, w czasie pełnienia stanowiska przez sędziego Trybunału w stanie spoczynku, mogą być opłacane na rzecz tego sędziego, ze środków budżetowych Trybunału, należne składki z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
4. Sędziemu Trybunału w stanie spoczynku wypłaca się uposażenie określone w art. 40 ust. 2 od dnia następującego po dniu, w którym przestał pełnić stanowisko, o którym mowa w ust. 2, o ile nie nabył z tego tytułu prawa do innego świadczenia, w wysokości wyższej niż uposażenie sędziego Trybunału w stanie spoczynku.
Art. 43
W zakresie nieuregulowanym w ustawie do obowiązków i praw, w tym w zakresie stosunku służbowego, oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów Trybunału stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2013 r. poz. 499, z późn. zm.3), przy czym kompetencje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wykonuje Prezes Trybunału, a Kolegium Sądu Najwyższego – Zgromadzenie Ogólne.
Rozdział 4
Postępowanie przed Trybunałem – zasady ogólne
Art. 44
1. Trybunał orzeka:
1) w pełnym składzie w sprawach:
a) zgodności ustaw przed ich podpisaniem i umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją z Konstytucją,
b) stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
c) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
d) sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
e) w których skład orzekający Trybunału zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie,
f) o szczególnej zawiłości lub doniosłości;
2) w składzie pięciu sędziów Trybunału w sprawach zgodności:
a) ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
b) ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;
3) w składzie trzech sędziów Trybunału w sprawach:
a) zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
b) zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami,
c) nadania dalszego biegu lub odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej oraz wnioskowi podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji,
d) wyłączenia sędziego.
2. O uznaniu sprawy za szczególnie zawiłą albo o szczególnej doniosłości rozstrzyga Prezes Trybunału z własnej inicjatywy lub na wniosek składu orzekającego, przy czym do spraw o szczególnej doniosłości należą zwłaszcza takie, w których rozstrzygnięcie może wiązać się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej.
3. Orzekanie w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej dziewięciu sędziów Trybunału.
4. Rozprawie i posiedzeniu w pełnym składzie przewodniczy Prezes lub Wiceprezes Trybunału, a jeżeli istnieją przesłanki wyłączenia ich z udziału w orzekaniu lub inne ważne przyczyny – najstarszy wiekiem sędzia Trybunału.
Art. 45
1. Sędziów do składu orzekającego Trybunału, w tym przewodniczącego składu i sędziego sprawozdawcę, wyznacza Prezes Trybunału zgodnie z alfabetyczną listą sędziów, uwzględniając przy tym rodzaje, liczbę oraz kolejność wpływu spraw do Trybunału.
2. Prezes Trybunału w szczególnie uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza ze względu na przedmiot rozpoznawanej sprawy lub możliwość dochowania terminu przeprowadzenia pierwszej narady, określanego w myśl ust. 3 albo art. 86 pkt 1, może wyznaczyć sędziego sprawozdawcę, odstępując od kryteriów wymienionych w ust. 1.
3. Prezes Trybunału może wyznaczyć termin pierwszej narady składu orzekającego.
Art. 46
1. Sędzia Trybunału jest wyłączony z udziału w rozpoznawaniu sprawy, jeżeli:
1) wydał akt normatywny będący przedmiotem wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej;
2) wydał orzeczenie, decyzję administracyjną lub inne rozstrzygnięcie, w sprawie pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej;
3) jest uczestnikiem postępowania lub pozostaje z uczestnikiem postępowania w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może oddziaływać na jego prawa i obowiązki;
4) był przedstawicielem, pełnomocnikiem lub doradcą uczestnika postępowania;
5) jest stroną w postępowaniu w sprawie, w której zostało przedstawione pytanie prawne lub stroną w tym postępowaniu jest jego małżonek, krewny lub powinowaty w linii prostej, krewny boczny do czwartego stopnia lub powinowaty boczny do drugiego stopnia.
2. Sędzia Trybunału podlega również wyłączeniu z udziału w rozpoznawaniu sprawy, jeżeli:
1) uczestniczył w wydaniu aktu normatywnego, orzeczenia, decyzji administracyjnej lub innego rozstrzygnięcia, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, i może wywołać to wątpliwości co do jego bezstronności;
2) istnieją inne, niewymienione w pkt 1 lub ust. 1, okoliczności mogące wywołać wątpliwości co do jego bezstronności.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, sędziego Trybunału wyłącza się z udziału w rozpoznawaniu sprawy, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności mogących wywołać wątpliwości co do jego bezstronności.
Art. 47
1. Sędzia Trybunału niezwłocznie informuje Prezesa Trybunału o okolicznościach mogących powodować wyłączenie go z udziału w rozpoznawaniu sprawy.
2. Do czasu rozstrzygnięcia w sprawie wyłączenia z udziału w rozpoznawaniu sprawy sędzia Trybunału może wykonywać tylko czynności niecierpiące zwłoki.
Art. 48
1. Wyłączenie sędziego Trybunału z udziału w rozpoznawaniu sprawy następuje na żądanie sędziego, z urzędu albo na wniosek uczestnika postępowania.
2. Wyłączenie sędziego Trybunału z przyczyn, o których mowa w art. 46 ust. 1, stwierdza Prezes Trybunału w drodze postanowienia.
3. W sprawie wyłączenia sędziego Trybunału z przyczyn, o których mowa w art. 46 ust. 2, rozstrzyga Trybunał.
Art. 49
1. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu.
2. Cofnięcie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej może nastąpić najpóźniej w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o terminie rozprawy.
3. W przypadku rozpoznawania sprawy na posiedzeniu niejawnym, cofnięcie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej może nastąpić najpóźniej w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, o którym mowa w art. 93 ust. 3.
Art. 50
1. Trybunał, orzekając, jest związany zakresem zaskarżenia wskazanym we wniosku, pytaniu prawnym lub skardze konstytucyjnej.
2. Zakres zaskarżenia obejmuje wskazanie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części (określenie przedmiotu kontroli) oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (wskazanie wzorca kontroli).
3. Przedmiotem zarzutu może być:
1) kompetencja do wydania aktu normatywnego lub tryb jego wydania (czynność prawodawcza);
2) treść aktu normatywnego lub jego części.
Art. 51
Trybunał w toku postępowania bada wszystkie istotne okoliczności służące wszechstronnemu wyjaśnieniu sprawy.
Art. 52
1. Trybunał może zwracać się do Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych o przekazanie informacji w sprawie wykładni określonego przepisu prawa w orzecznictwie sądowym lub jego stosowania.
2. Przewodniczący składu orzekającego przekazuje informację, o której mowa w ust. 1, uczestnikom postępowania.
Art. 53
1. Sądy i inne organy władzy publicznej są obowiązane udzielić Trybunałowi pomocy i na jego żądanie przedstawić akta postępowania wiążące się z postępowaniem przed Trybunałem, a także udzielić informacji niezbędnych do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
2. Trybunał, po wykorzystaniu akt postępowania, zwraca je niezwłocznie właściwemu organowi.
Art. 54
1. Postępowanie przed Trybunałem prowadzi się w formie pisemnej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
2. Wniosek, pytanie prawne i skarga konstytucyjna oraz inne pisma uczestników postępowania są składane w takiej liczbie egzemplarzy, która umożliwi ich doręczenie pozostałym uczestnikom oraz pozostawienie dwóch egzemplarzy w aktach sprawy.
Art. 55
1. Rozprawy przed Trybunałem są jawne, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Przewodniczący składu orzekającego może wyłączyć jawność rozprawy ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę informacji niejawnych o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”.
2. Świadek lub biegły może być przesłuchany co do okoliczności stanowiących informację niejawną o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne” po zwolnieniu przez uprawniony organ od obowiązku zachowania tajemnicy. Odmowa zgody może być uzasadniona jedynie ważnym interesem państwa.
3. Świadek lub biegły nie korzysta z prawa odmowy złożenia zeznań, jeżeli Trybunał uzna odmowę zgody organu, o której mowa w ust. 2, za nieuzasadnioną.
Art. 56
Uczestnikami postępowania przed Trybunałem są:
1) podmiot, który złożył wniosek, zwany dalej „wnioskodawcą”;
2) sąd, który przedstawił Trybunałowi pytanie prawne, zwany dalej „sądem pytającym”;
3) podmiot, który złożył skargę konstytucyjną, zwany dalej „skarżącym”;
4) organ, który wydał akt normatywny będący przedmiotem wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej;
5) Prokurator Generalny;
6) Rada Ministrów, z wyjątkiem spraw, o których mowa w art. 3 ust. 4 i 5;
7) Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i minister właściwy do spraw zagranicznych w sprawach zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych ratyfikowanych w trybie art. 89 ust. 1 Konstytucji;
8) Sejm, Senat, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i minister właściwy do spraw zagranicznych w sprawach zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych ratyfikowanych w trybie art. 90 ust. 2 i 3 Konstytucji;
9) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i minister właściwy do spraw zagranicznych w sprawach zgodności z Konstytucją innych ratyfikowanych umów międzynarodowych;
10) Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu;
11) Rzecznik Praw Dziecka, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu wszczętym na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich lub w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej, dotyczących praw dziecka;
12) centralny konstytucyjny organ państwa pozostający w sporze w postępowaniu w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego;
13) organ statutowy partii politycznej w postępowaniu w sprawie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;
14) podmioty, o których mowa w art. 117 ust. 3, w postępowaniu w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 57
1. Uczestnik postępowania działa przed Trybunałem osobiście lub przez umocowanego przedstawiciela lub pełnomocnika.
2. Przedstawicielem sądu pytającego może być tylko sędzia składu orzekającego w sprawie, w której zostało przedstawione pytanie prawne.
3. W sprawach, w których Trybunał orzeka w pełnym składzie, uczestniczy osobiście Prokurator Generalny lub jeden z zastępców Prokuratora Generalnego, a w sprawach, w których Trybunał orzeka w innych składach, przedstawicielem Prokuratora Generalnego może być prokurator Prokuratury Generalnej.
4. Przedstawicielem Sejmu, Marszałka Sejmu i grupy posłów mogą być tylko posłowie. Grupa posłów oraz Marszałek Sejmu, w przypadku gdy jest wnioskodawcą, oprócz przedstawicieli mogą ustanowić nie więcej niż 2 pełnomocników niebędących posłami.
5. Przedstawicielem Senatu, Marszałka Senatu i grupy senatorów mogą być tylko senatorowie. Grupa senatorów oraz Marszałek Senatu, w przypadku gdy jest wnioskodawcą, oprócz przedstawicieli mogą ustanowić nie więcej niż 2 pełnomocników niebędących senatorami.
6. Przedstawicielom podmiotów, o których mowa w ust. 4 i 5, może towarzyszyć w czasie rozprawy nie więcej niż dwóch pracowników odpowiednio Kancelarii Sejmu i Kancelarii Senatu.
Art. 58
1. Uczestnicy postępowania są obowiązani do składania Trybunałowi wszelkich wyjaśnień i informacji dotyczących sprawy oraz wniosków dowodowych, potrzebnych do jej rozstrzygnięcia.
2. Trybunał nie jest związany wnioskami dowodowymi uczestników postępowania i może z urzędu dopuścić dowody, które uzna za celowe dla rozstrzygnięcia sprawy.
Art. 59
Akta sprawy toczącej się przed Trybunałem są jawne. Przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie i otrzymywanie odpisów, kopii lub wyciągów z tych akt w zakresie obejmującym dane osobowe jest dopuszczalne po dokonaniu anonimizacji tych danych.
Art. 60
Wniosek, pytanie prawne i skarga konstytucyjna powinny spełniać wymagania przewidziane dla pisma procesowego.
Art. 61
1. Wniosek złożony przez podmioty, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji, zawiera:
1) określenie przedmiotu kontroli;
2) wskazanie wzorca kontroli;
3) uzasadnienie zarzutu niezgodności przedmiotu kontroli ze wskazanym wzorcem kontroli, z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie.
2. Do wniosku składanego przez grupę posłów lub senatorów dołącza się listę posłów lub senatorów popierających wniosek wraz z ich podpisami.
Art. 62
1. We wniosku złożonym przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, należy także:
1) uzasadnić, powołując przepis prawa lub statutu, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy;
2) w przypadku podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, powołać przepis prawa lub postanowienie statutu wskazujące, że wnioskodawca jest ogólnokrajowym organem lub ogólnokrajową władzą.
2. Do wniosku dołącza się:
1) uchwałę lub inne rozstrzygnięcie podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, stanowiące podstawę wystąpienia z wnioskiem i określające przedmiot oraz wzorzec kontroli;
2) protokół z posiedzenia organu lub władzy podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, pozwalający stwierdzić, że uchwała, o której mowa w pkt 1, została podjęta zgodnie z przepisami prawa lub postanowieniami statutu;
3) w przypadku podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji – aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego.
Art. 63
1. Pytanie prawne ma formę postanowienia.
2. Pytanie prawne zawiera:
1) określenie przedmiotu kontroli;
2) wskazanie wzorca kontroli;
3) uzasadnienie zarzutu niezgodności przedmiotu kontroli ze wskazanym wzorcem kontroli, z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie;
4) oznaczenie sprawy, w związku z którą pytanie prawne zostało przedstawione;
5) wyjaśnienie, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie prawne może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą zostało przedstawione.
3. Do pytania prawnego dołącza się akta sprawy, w związku z którą zostało przedstawione.
Art. 64
Skargę konstytucyjną, zwaną dalej „skargą”, wnosi się po wyczerpaniu przez skarżącego drogi prawnej, w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Art. 65
1. W skardze należy:
1) określić przedmiot kontroli – przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją;
2) wskazać, która konstytucyjna wolność lub które prawo skarżącego, i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone;
3) uzasadnić zarzut niezgodności przedmiotu kontroli ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem, z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie;
4) przedstawić stan faktyczny oraz:
a) udokumentować datę doręczenia wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 64,
b) poinformować, czy od wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 64, został wniesiony nadzwyczajny środek zaskarżenia.
2. Do skargi dołącza się:
1) wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie wydane na podstawie przepisu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1;
2) wyroki, decyzje lub inne rozstrzygnięcia potwierdzające wyczerpanie drogi prawnej, o której mowa w art. 64;
3) pełnomocnictwo szczególne.
Art. 66
1. W zakresie sporządzenia i wniesienia skargi oraz reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem istnieje obowiązek zastępstwa skarżącego przez adwokata lub radcę prawnego.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli skarżący jest sędzią, prokuratorem, adwokatem, radcą prawnym lub notariuszem albo profesorem lub doktorem habilitowanym nauk prawnych.
3. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może złożyć do sądu rejonowego swojego miejsca zamieszkania wniosek o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu, na podstawie przepisów o postępowaniu cywilnym.
4. Złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 3, wstrzymuje bieg terminu do wniesienia skargi. Wznowienie biegu tego terminu następuje pierwszego dnia po dniu:
1) doręczenia adwokatowi lub radcy prawnemu rozstrzygnięcia właściwego organu o wyznaczeniu go pełnomocnikiem skarżącego;
2) uprawomocnienia się postanowienia sądu o oddaleniu wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego;
3) doręczenia skarżącemu postanowienia oddalającego zażalenie na postanowienie o oddaleniu wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego.
Art. 67
Jeżeli skarżący wniósł nadzwyczajny środek zaskarżenia, Trybunał może zawiesić postępowanie do czasu rozpoznania tego środka.
Art. 68
1. Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne dla skarżącego albo gdy przemawia za tym ważny interes skarżącego lub ważny interes publiczny.
2. Postanowienie doręcza się niezwłocznie skarżącemu oraz właściwemu organowi.
3. Trybunał uchyla postanowienie tymczasowe, jeżeli ustaną przyczyny jego wydania, jednak nie później niż w dniu wydania ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego.
4. W przypadku orzeczenia przez Trybunał o niezgodności aktu normatywnego lub jego części postanowienie tymczasowe traci moc po upływie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie tego orzeczenia.
Art. 69
W sprawach wszczętych na podstawie wniosku grupy posłów lub senatorów, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, zakończenie kadencji Sejmu i Senatu nie wstrzymuje postępowania w Trybunale.
Art. 70
1. Z dniem zakończenia kadencji Sejmu i Senatu postępowanie w Trybunale w sprawach, o których mowa w art. 69, ulega zawieszeniu na 6 miesięcy.
2. Jeżeli przed zakończeniem kadencji Sejmu i Senatu Trybunał zawiadomił wnioskodawców o terminie rozprawy przypadającym po jej zakończeniu lub, że rozpoznanie wniosku nastąpi na posiedzeniu niejawnym, postępowanie w takich sprawach nie ulega zawieszeniu oraz może toczyć się bez udziału wnioskodawcy.
3. Prezes Trybunału, w terminie 30 dni od dnia zakończenia kadencji Sejmu i Senatu, przekazuje odpowiednio Marszałkowi Sejmu i Marszałkowi Senatu informację o sprawach, o których mowa w art. 69, w odniesieniu do których Trybunał postanowił o zawieszeniu postępowania.
Art. 71
1. Trybunał postanawia o podjęciu zawieszonego postępowania, jeżeli w terminie, o którym mowa w art. 70 ust. 1, wniosek grupy posłów lub senatorów uzyska poparcie odpowiednio 50 posłów lub 30 senatorów kolejnej kadencji Sejmu i Senatu. Przepis art. 61 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Prezes Trybunału przekazuje niezwłocznie uczestnikom postępowania informację o podjęciu zawieszonego postępowania.
3. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w art. 70 ust. 1, Trybunał zawieszone postępowanie umarza.
Art. 72
1. Koszty postępowania przed Trybunałem ponosi Skarb Państwa.
2. W przypadku uwzględnienia skargi, wraz z orzeczeniem o niezgodności ustawy lub innego aktu normatywnego albo ich części, będących przedmiotem skargi, Trybunał, w drodze postanowienia, orzeka na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania, odpowiednio od Sejmu lub organu, który wydał akt normatywny. W uzasadnionych przypadkach Trybunał może orzec zwrot kosztów postępowania przed Trybunałem również wówczas, gdy nie uwzględnił skargi albo postępowanie w sprawie skargi umorzył lub odmówił nadania skardze dalszego biegu.
3. Do określania kosztów reprezentowania skarżącego przez adwokata lub radcę prawnego stosuje się przepisy w sprawie opłat za czynności adwokatów i radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
4. W uzasadnionych przypadkach Trybunał może określić inną wysokość kosztów reprezentowania skarżącego przez adwokata lub radcę prawnego, w zależności od charakteru sprawy i wkładu pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.
Art. 73
1. Prawo do żądania zwrotu kosztów postępowania wygasa, jeżeli skarżący, najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia, nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych.
2. W przypadku rozpoznawania skargi przez Trybunał na posiedzeniu niejawnym, roszczenie o zwrot kosztów postępowania wygasa, jeżeli skarżący, najpóźniej w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym, nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych.
Art. 74
W sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2014 r. poz. 101, z późn. zm.4).
Rozdział 5
Wstępna kontrola wniosków, pytań prawnych i skarg
Art. 75
1. Jeżeli ze względu na treść lub formę pisma wniesionego do Trybunału nie można stwierdzić, że jest ono pismem procesowym, Prezes Trybunału lub upoważniony przez niego pracownik Biura Trybunału zwraca nadawcy pismo albo wzywa do jego uzupełnienia pod rygorem zwrócenia pisma.
2. Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia.
Art. 76
1. Wniosek złożony przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 i 2 Konstytucji, oraz pytanie prawne Prezes Trybunału kieruje do rozpoznania, jeżeli spełniają wymagania przewidziane w ustawie.
2. Jeżeli wniosek lub pytanie prawne nie spełniają wymagań przewidzianych w ustawie, a usunięcie braków jest możliwe, Prezes Trybunału wydaje zarządzenie, w którym wzywa do ich usunięcia w terminie 7 dni od doręczenia tego zarządzenia.
Art. 77
1. Wniosek złożony przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, oraz skargę Prezes Trybunału kieruje do wstępnego rozpoznania w celu rozstrzygnięcia, czy spełniają wymagania warunkujące nadanie im dalszego biegu.
2. Jeżeli wniosek lub skarga nie spełniają wymagań przewidzianych w ustawie, a usunięcie braków jest możliwe, przewodniczący składu orzekającego wydaje zarządzenie, w którym wzywa do ich usunięcia w terminie 7 dni od doręczenia tego zarządzenia.
3. Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi lub skardze, jeżeli:
1) braki, o których mowa w ust. 2, nie zostały usunięte w terminie;
2) wniosek lub skarga zostały cofnięte;
3) wniosek lub skarga są oczywiście bezzasadne;
4) wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne;
5) akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia.
4. Przepisu ust. 3 pkt 5 nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia w sprawie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
5. Jeżeli wniosek lub skarga spełniają wymagania przewidziane w ustawie oraz nie zachodzą okoliczności, o których mowa w ust. 3, Trybunał wydaje postanowienie o nadaniu wnioskowi lub skardze dalszego biegu.
Art. 78
Skarżący może zastrzec w skardze nieujawnianie jego danych osobowych w publikacji postanowienia Trybunału, o którym mowa w art. 77 ust. 3.
Art. 79
Wewnętrzny tok postępowania z wnioskami, pytaniami prawnymi i skargami określa regulamin Trybunału.
Rozdział 6
Rozprawy i posiedzenia
Art. 80
Wniosek, pytanie prawne lub skargę Prezes Trybunału kieruje do rozpoznania przez właściwy skład orzekający.
Art. 81
1. Trybunał rozpoznaje wniosek, pytanie prawne lub skargę na rozprawie albo na posiedzeniu niejawnym.
2. O rozpoznaniu wniosku, pytania prawnego lub skargi na rozprawie rozstrzyga skład orzekający z własnej inicjatywy albo po rozpatrzeniu wniosku w tej sprawie wnioskodawcy, sądu pytającego lub skarżącego.
3. Prezes Trybunału może zwrócić się do przewodniczącego składu orzekającego o rozpoznanie wniosku, pytania prawnego lub skargi na rozprawie, jeżeli przemawia za tym ważny interes publiczny.
Art. 82
1. Prezes Trybunału zawiadamia uczestników postępowania o przekazaniu wniosku, pytania prawnego lub skargi do rozpoznania przez skład orzekający, doręczając im odpisy wniosku, pytania prawnego lub skargi.
2. Uczestnik postępowania, w terminie 2 miesięcy od doręczenia zawiadomienia, przedstawia pisemne stanowisko w sprawie.
3. Przepis ust. 1 stosuje się do Rzecznika Praw Obywatelskich, z wyjątkiem wniosków w sprawach, o których mowa w art. 44 ust. 1 pkt 1 lit. a. Rzecznik Praw Obywatelskich, w terminie 30 dni od doręczenia zawiadomienia, może zgłosić udział w postępowaniu, a w razie zgłoszenia udziału – w terminie 30 dni przedstawia pisemne stanowisko w sprawie.
4. Do Rzecznika Praw Dziecka, w postępowaniu wszczętym na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich oraz w postępowaniu w sprawie skargi, dotyczących praw dziecka, przepisy ust. 1 i 3 stosuje się odpowiednio.
5. W uzasadnionych przypadkach Prezes Trybunału może wyznaczyć inny termin przedstawienia stanowiska.
6. Trybunał może zwracać się do innych organów lub podmiotów o zajęcie stanowiska w sprawie, w wyznaczonym terminie.
Art. 83
1. Jeżeli w co najmniej dwóch wnioskach, pytaniach prawnych lub skargach jednakowo określono przedmiot kontroli, Prezes Trybunału może zarządzić łączne rozpoznanie tych wniosków, pytań prawnych lub skarg.
2. O łącznym rozpoznaniu wniosków, pytań prawnych albo skarg rozstrzyga Prezes Trybunału, wyznaczając skład orzekający. Prezes Trybunału może zarządzić łączne rozpoznanie również na wniosek składu orzekającego.
Art. 84
1. Jeżeli orzeczenie Trybunału może wywoływać skutki wiążące się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym, Prezes Trybunału zwraca się do Rady Ministrów o przedstawienie, w terminie 2 miesięcy, opinii w sprawie.
2. W uzasadnionych przypadkach Prezes Trybunału może wyznaczyć inny termin przedstawienia opinii.
3. Nieprzedstawienie opinii przez Radę Ministrów w terminie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.
Art. 85
1. W sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed ich podpisaniem Trybunał orzeka w terminie 2 miesięcy od złożenia wniosku.
2. Uczestnicy postępowania przedstawiają stanowisko w terminie określonym przez Prezesa Trybunału.
Art. 86
Przewodniczący składu orzekającego wydaje zarządzenia mające na celu właściwe i sprawne przygotowanie rozprawy lub posiedzenia niejawnego, a w szczególności:
1) z zastrzeżeniem art. 45 ust. 3, wyznacza pierwszą naradę w sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od upływu terminu przedstawienia stanowisk przez uczestników postępowania;
2) zarządza doręczenie uczestnikom postępowania odpowiednich pism;
3) wzywa uczestników postępowania do przedstawienia, w formie pisemnej i wyznaczonym terminie, dodatkowego stanowiska w sprawie;
4) zarządza przedstawienie przez uczestników postępowania dokumentów i innych materiałów, potrzebnych do wyjaśnienia sprawy;
5) wzywa do udziału w postępowaniu inne organy lub podmioty, których udział uzna za celowy dla wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
Art. 87
1. Przewodniczący składu orzekającego wyznacza termin rozprawy oraz zawiadamia o nim uczestników postępowania.
2. Rozprawa nie może odbyć się wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia doręczenia uczestnikom postępowania zawiadomienia o jej terminie.
3. Trybunał odracza rozprawę w razie braku dowodu doręczenia uczestnikom postępowania zawiadomienia o jej terminie lub w razie stwierdzonej nieprawidłowości w doręczeniu albo z innej ważnej przyczyny.
4. Odraczając rozprawę, Trybunał może wyznaczyć nowy termin, o którym zawiadamia uczestników postępowania. Przepisu ust. 2 nie stosuje się.
Art. 88
1. Obecność na rozprawie wnioskodawcy lub jego przedstawiciela albo pełnomocnika oraz pełnomocnika skarżącego jest obowiązkowa.
2. W razie niestawienia się prawidłowo zawiadomionych wnioskodawcy lub jego przedstawiciela albo pełnomocnika lub pełnomocnika skarżącego Trybunał umarza postępowanie albo odracza rozprawę.
3. Nieobecność na rozprawie innych prawidłowo zawiadomionych uczestników postępowania nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.
Art. 89
Przewodniczący składu orzekającego kieruje rozprawą oraz wydaje zarządzenia niezbędne do utrzymania powagi, spokoju i porządku na rozprawie, a w razie potrzeby stosuje środki przewidziane w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 133, 509 i 694).
Art. 90
Rozprawa rozpoczyna się wywołaniem sprawy, po czym odpowiednio wnioskodawca, sąd pytający lub skarżący, a następnie pozostali uczestnicy postępowania, przedstawiają swoje stanowiska, argumenty i dowody na ich poparcie oraz udzielają odpowiedzi na zadawane przez sędziów pytania. Przewodniczący składu orzekającego udziela głosu każdemu uczestnikowi postępowania, a także w razie potrzeby organom lub podmiotom wezwanym do udziału w postępowaniu.
Art. 91
Jeżeli Trybunał uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną, przewodniczący składu orzekającego zamyka rozprawę.
Art. 92
1. Z przebiegu rozprawy protokolant sporządza protokół zawierający:
1) datę i miejsce rozprawy;
2) imiona i nazwiska sędziów składu orzekającego oraz protokolanta;
3) wskazanie uczestników postępowania, ich przedstawicieli i pełnomocników, a także innych organów lub podmiotów wezwanych do udziału w postępowaniu;
4) oznaczenie sprawy ze wzmianką co do jej jawności;
5) transkrypcję przebiegu rozprawy, sporządzoną na podstawie rejestracji utrwalonej na nośniku elektronicznym.
2. Protokół podpisują przewodniczący składu orzekającego i protokolant.
Art. 93
1. Trybunał może rozpoznać wniosek, pytanie prawne lub skargę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli:
1) pisemne stanowiska uczestników postępowania oraz pozostałe dowody zgromadzone w sprawie stanowią wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia lub
2) sprawa dotyczy zagadnienia prawnego, które zostało wystarczająco wyjaśnione we wcześniejszych orzeczeniach Trybunału.
2. O rozpoznaniu wniosku, pytania prawnego lub skargi na posiedzeniu niejawnym rozstrzyga skład orzekający.
3. Przewodniczący składu orzekającego zawiadamia uczestników postępowania, że rozpoznanie sprawy nastąpi na posiedzeniu niejawnym.
Rozdział 7
Orzeczenia Trybunału
Art. 94
Trybunał rozstrzyga sprawę, wydając orzeczenie w formie wyroku lub postanowienia.
Art. 95
Trybunał wydaje wyroki w sprawach, o których mowa w art. 3 ust. 1–5.
Art. 96
Trybunał wydaje postanowienia w sprawach:
1) stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
2) innych, w których ustawa tak stanowi lub niewymagających wydania wyroku.
Art. 97
1. Postanowienia Trybunału kończące postępowanie wydawane są po zamknięciu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym. Wymagają one uzasadnienia.
2. Postanowienia Trybunału niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane lub zmieniane wskutek zmiany okoliczności.
Art. 98
Trybunał wydaje orzeczenie po niejawnej naradzie sędziów składu orzekającego, którą kieruje przewodniczący składu.
Art. 99
1 Orzeczenie Trybunału zapada większością głosów.
2. Sędzia składu orzekającego, który nie zgadza się z orzeczeniem Trybunału, może, podpisując orzeczenie, zgłosić zdanie odrębne. Zdanie odrębne może dotyczyć także samego uzasadnienia.
Art. 100
1. Orzeczenie Trybunału zawiera:
1) wskazanie składu orzekającego i protokolanta;
2) sygnaturę akt, datę, miejsce oraz tryb wydania orzeczenia;
3) wskazanie podmiotu, który zainicjował postępowanie przed Trybunałem, oraz pozostałych uczestników postępowania;
4) określenie aktu normatywnego lub jego części, którego dotyczy orzeczenie;
5) przedstawienie zarzutów podmiotu, który zainicjował postępowanie przed Trybunałem;
6) rozstrzygnięcie Trybunału;
7) podpisy sędziów składu orzekającego;
8) informację o zgłoszeniu zdania odrębnego.
2. Jeżeli Trybunał postanowi, że utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego lub jego części nastąpi w innym terminie niż dzień wejścia w życie orzeczenia, w orzeczeniu określa się termin utraty mocy obowiązującej tego aktu lub jego części.
3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do orzeczeń Trybunału w innych sprawach niż dotyczące badania hierarchicznej zgodności norm prawnych.
Art. 101
Przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału może być czynność prawodawcza lub treść aktu normatywnego albo jego części.
Art. 102
1. Orzeczenia wydane w sprawach, o których mowa w art. 3, Trybunał ogłasza publicznie.
2. Publiczne ogłoszenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem następuje nie później niż w terminie:
1) 3 miesięcy od zamknięcia rozprawy;
2) 30 dni od posiedzenia niejawnego.
3. Trybunał zawiadamia uczestników postępowania o terminie publicznego ogłoszenia orzeczenia.
4. Podczas ogłaszania orzeczenia wszyscy obecni w sali rozpraw, z wyjątkiem składu orzekającego, stoją.
5. Przewodniczący składu orzekającego lub sędzia sprawozdawca podaje zasadnicze motywy uzasadnienia orzeczenia. Sędzia, który zgłosił zdanie odrębne, o którym mowa w art. 99 ust. 2, może przedstawić uzasadnienie swego stanowiska.
Art. 103
1. Odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem i zdaniami odrębnymi doręcza się niezwłocznie uczestnikom postępowania.
2. Prezes Trybunału przesyła odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem i zdaniami odrębnymi Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałkowi Sejmu oraz Marszałkowi Senatu, niezależnie od tego, czy organy te były uczestnikami postępowania przed Trybunałem.
Art. 104
1. Trybunał na posiedzeniu niejawnym wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania:
1) na skutek cofnięcia wniosku, pytania prawnego lub skargi;
2) jeżeli wydanie orzeczenia jest niedopuszczalne;
3) jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne, w szczególności gdy w rozpoznawanej sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne wymagające rozstrzygnięcia Trybunału;
4) jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał;
5) w przypadku, o którym mowa w art. 71 ust. 3.
2. Jeżeli okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 1-4, ujawnią się na rozprawie, Trybunał wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania.
3. Trybunał nie umarza postępowania z przyczyny, o której mowa w ust. 1 pkt 4, jeżeli wydanie orzeczenia jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Art. 105
1. Orzeczenia Trybunału ogłasza się na zasadach i w trybie określonych w Konstytucji oraz ustawie z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172 i Nr 232, poz. 1378).
2. Ogłoszenie orzeczeń Trybunału zarządza Prezes Trybunału.
Art. 106
1. Skład orzekający, który wydał orzeczenie, może w każdym czasie na posiedzeniu niejawnym, w drodze postanowienia, sprostować niedokładności, błędy pisarskie lub rachunkowe albo inne oczywiste omyłki w orzeczeniu.
2. Na oryginale orzeczenia, a na żądanie uczestników postępowania także na przesłanych im odpisach orzeczenia, umieszcza się wzmiankę o sprostowaniu, podpisaną przez przewodniczącego składu orzekającego.
3. Jeżeli sprostowania nie może dokonać skład orzekający wskazany w ust. 1, wniosek rozpoznaje taki sam skład.
Art. 107
1. Na wniosek uczestnika postępowania skład orzekający, który wydał orzeczenie, na posiedzeniu niejawnym rozstrzyga, w drodze postanowienia, wątpliwości co do jego treści.
2. Jeżeli wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści orzeczenia nie może rozpoznać skład orzekający wskazany w ust. 1, wniosek rozpoznaje taki sam skład.
Art. 108
1. Trybunał wydaje zbiór orzeczeń – „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy”.
2. W zbiorze, o którym mowa w ust. 1, publikuje się orzeczenia Trybunału wraz z uzasadnieniami i zdaniami odrębnymi.
3. Zbiór, o którym mowa w ust. 1, jest wydawany w postaci elektronicznej.
4. Nazwa „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy” podlega ochronie prawnej.
Rozdział 8
Postępowanie w sprawie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych
Art. 109
Wniosek w sprawie zgodności z Konstytucją celów partii politycznej, określonych w statucie lub programie, Trybunał rozpoznaje w trybie przewidzianym dla wniosków w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych.
Art. 110
1. Wniosek w sprawie zgodności z Konstytucją działalności partii politycznej Trybunał rozpoznaje w trybie, o którym mowa w art. 109.
2. Ciężar udowodnienia niezgodności z Konstytucją działalności partii politycznej spoczywa na wnioskodawcy.
3. Wątpliwości, których nie można wyjaśnić, rozstrzyga się na korzyść partii politycznej.
4. Do prowadzonych na rozprawie przesłuchań świadków, biegłych albo ujawniania dokumentów istotnych dla rozstrzygnięcia stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.5).
5. W celu zebrania i utrwalenia dowodów w sprawie zgodności działalności partii politycznej z Konstytucją Trybunał może, w drodze postanowienia, zlecić Prokuratorowi Generalnemu przeprowadzenie dochodzenia. Zakres dochodzenia określony w postanowieniu jest wiążący. Do dochodzenia stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego.
Art. 111
Pytanie sądu prowadzącego ewidencję partii politycznych w sprawie zgodności z Konstytucją statutu partii politycznej, w zakresie celów partii i zasad działania partii określonych w statucie, Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianych dla pytania prawnego.
Art. 112
1. Osoby upoważnione do reprezentowania partii politycznej Trybunał ustala na podstawie statutu partii lub ustawy.
2. W przypadku gdy nie można ustalić, kto jest osobą upoważnioną do reprezentowania partii, lub gdy nie można nawiązać z nią kontaktu, Trybunał uznaje za upoważnioną osobę faktycznie kierującą partią.
Rozdział 9
Postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego
Art. 113
Trybunał rozstrzyga spory kompetencyjne, w przypadku gdy:
1) co najmniej dwa centralne konstytucyjne organy państwa uznają się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy lub wydały w niej rozstrzygnięcia;
2) co najmniej dwa centralne konstytucyjne organy państwa uznają się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy.
Art. 114
Wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego powinien wskazywać przepis Konstytucji lub ustawy określający kompetencję, która została naruszona, oraz kwestionowane działania lub zaniechania.
Art. 115
1. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem powoduje zawieszenie postępowań przed organami, które prowadzą spór kompetencyjny.
2. Trybunał po zapoznaniu się ze stanowiskiem uczestników postępowania może wydać postanowienie o tymczasowym uregulowaniu kwestii spornych, zwłaszcza gdy przemawia za tym szczególnie ważny interes publiczny.
Rozdział 10
Postępowanie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 116
Marszałek Sejmu, we wniosku w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wskazuje okoliczności, które przejściowo uniemożliwiają Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej sprawowanie urzędu oraz uniemożliwiają zawiadomienie o tym Marszałka Sejmu.
Art. 117
1. Trybunał rozpoznaje wniosek Marszałka Sejmu niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od jego złożenia.
2. Trybunał rozpoznaje wniosek na rozprawie, z wyłączeniem jawności.
3. Uczestnikami postępowania są:
1) Marszałek Sejmu;
2) Marszałek Senatu;
3) Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego;
4) Prokurator Generalny;
5) Szef Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Jeżeli uczestnik postępowania nie może brać udziału w rozprawie osobiście, może wyznaczyć swojego przedstawiciela.
5. Przedstawicielem:
1) Marszałka Sejmu może być upoważniony przez niego Wicemarszałek Sejmu;
2) Marszałka Senatu może być upoważniony przez niego Wicemarszałek Senatu;
3) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego może być upoważniony przez niego Prezes Sądu Najwyższego;
4) Prokuratora Generalnego może być upoważniony przez niego zastępca Prokuratora Generalnego;
5) Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej może być upoważniony przez niego zastępca Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
6. Nieobecność na rozprawie uczestnika postępowania albo jego przedstawiciela nie wstrzymuje rozpoznania wniosku.
Art. 118
1. Jeżeli podczas rozprawy pojawią się wątpliwości dotyczące okoliczności, o których mowa w art. 116, Trybunał w drodze postanowienia może zlecić Prokuratorowi Generalnemu wykonanie określonych czynności w wyznaczonym terminie i odroczyć rozprawę.
2. Odroczenie rozprawy nie może trwać dłużej niż 24 godziny.
3. Prokurator Generalny niezwłocznie zawiadamia Trybunał o wynikach czynności podjętych w celu wykonania postanowienia, o którym mowa w ust. 1.
Art. 119
1. Trybunał wydaje postanowienie o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz o powierzeniu Marszałkowi Sejmu, nie dłużej niż na 3 miesiące, tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Postanowienie traci moc, jeżeli:
1) przed upływem określonego w nim terminu Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zawiadomi Marszałka Sejmu oraz Trybunał o możliwości sprawowania urzędu;
2) zaistnieje okoliczność, o której mowa w art. 131 ust. 2 pkt 1, 2, 4 lub 5 Konstytucji.
Art. 120
1. W przypadku gdy po upływie terminu, na jaki Trybunał powierzył Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, okoliczności, które przejściowo uniemożliwiają Prezydentowi sprawowanie urzędu, nie ustały, Marszałek Sejmu może powtórnie, jednokrotnie, wystąpić do Trybunału z wnioskiem w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Do rozpatrzenia powtórnie złożonego przez Marszałka Sejmu wniosku w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej stosuje się przepisy art. 117–119.
Rozdział 11
Biuro Trybunału
Art. 121
1. Organizacyjne i administracyjne warunki pracy Trybunału zapewnia Prezes Trybunału oraz podległe mu Biuro Trybunału, zwane dalej „Biurem”.
2. Szczegółowy zakres zadań i strukturę Biura określa statut.
Art. 122
1. Biurem kieruje szef Biura, którego powołuje i odwołuje Zgromadzenie Ogólne na wniosek Prezesa Trybunału.
2. Wynagrodzenie szefa Biura jest ustalane na podstawie przepisów o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, w zakresie dotyczącym sekretarza stanu.
Art. 123
1. Szef Biura jest przełożonym pracowników Biura, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie Biura i w razie potrzeby zgłasza wnioski w sprawie jego organizacji.
2. Szef Biura przygotowuje oraz przedstawia Prezesowi Trybunału projekt dochodów i wydatków Trybunału, jest odpowiedzialny za wykonywanie budżetu Trybunału i w razie potrzeby proponuje zmiany w jego układzie wykonawczym.
3. Szef Biura odpowiada za gospodarowanie majątkiem pozostającym w zarządzie Trybunału.
4. Szczegółowy zakres zadań szefa Biura oraz sposób ich wykonywania określa statut Biura.
Art. 124
1. Pracownicy Biura zatrudnieni na stanowiskach związanych bezpośrednio z działalnością orzeczniczą Trybunału i pomocą w tym zakresie w pracy sędziów Trybunału tworzą służbę prawną Trybunału.
2. Wykaz stanowisk, na których zatrudnione osoby należą do służby prawnej Trybunału, oraz szczegółowe wymagania kwalifikacyjne związane z zajmowaniem tych stanowisk określa, w drodze zarządzenia wydanego na wniosek szefa Biura i po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Ogólnego, Prezes Trybunału.
3. Szczegółowy zakres zadań na stanowiskach, o których mowa w ust. 2, oraz sposób i warunki ich wykonywania określa statut Biura.
Art. 125
1. Osoba zatrudniona na stanowisku, o którym mowa w art. 124 ust. 1, na zasadach i w trybie określonych w przepisach odrębnych, może:
1) ubiegać się o wpis na listę adwokatów lub radców prawnych;
2) ubiegać się o powołanie na stanowisko asesora komorniczego;
3) ubiegać się o zatrudnienie na stanowisku radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;
4) ubiegać się o przystąpienie do egzaminu adwokackiego, radcowskiego lub notarialnego.
2. Osoba zatrudniona na stanowisku, o którym mowa w art. 124 ust. 1, po przepracowaniu 5 lat na tym stanowisku może przystąpić do egzaminu sędziowskiego.
3. Wniosek o dopuszczenie do egzaminu sędziowskiego, wraz z pozytywną opinią Prezesa Trybunału, osoba, o której mowa w ust. 2, zgłasza Dyrektorowi Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury nie później niż trzy miesiące przed terminem egzaminu, uiszczając wymaganą opłatę.
4. W przypadku złożenia przez osobę, o której mowa w ust. 2, nie później niż 14 dni przed terminem egzaminu sędziowskiego, pisemnego oświadczenia o odstąpieniu od udziału w egzaminie, Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury zwraca 2/3 uiszczonej opłaty.
Art. 126
1. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do pracowników Biura stosuje się przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.
2. Szef Biura wykonuje wynikające z przepisów prawa kompetencje kierownika urzędu.
Art. 127
Na teren pozostający w zarządzie Trybunału oraz do budynków Trybunału nie wolno wnosić broni ani amunicji, a także materiałów wybuchowych i innych środków niebezpiecznych. Nie dotyczy to osób wykonujących w tych miejscach obowiązki służbowe wymagające posiadania broni.
Rozdział 12
Zmiany w przepisach obowiązujących
Art. 128
W ustawie z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2015 r. poz. 615) w art. 66 w ust. 1 w pkt 5:
1) lit. c otrzymuje brzmienie:
„c) były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego, lub”;
2) dodaje się lit. d w brzmieniu:
„d) były zatrudnione w Trybunale Konstytucyjnym lub międzynarodowym organie sądowym, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka, i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego.”.
Art. 129
W ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 507) w art. 25 w ust. 1 w pkt 5:
1) lit. c otrzymuje brzmienie:
„c) były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego, lub”;
2) dodaje się lit. d w brzmieniu:
„d) były zatrudnione w Trybunale Konstytucyjnym lub międzynarodowym organie sądowym, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka, i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego.”.
Art. 130
W ustawie z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2014 r. poz. 1648) w art. 16 w ust. 2 pkt 3 otrzymuje brzmienie:
„3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym i brać udział w tym postępowaniu;”.
Art. 131
W ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2012 r. poz. 392) w art. 14c po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
„3a) zapewnienie udziału Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym;”.
Art. 132
W ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 14:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. W razie powstania wątpliwości co do zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania partii politycznej określonych w statucie zgodnie z art. 9 ust. 1, Sąd postanawia o zawieszeniu postępowania, o którym mowa w art. 12, i występuje do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem w sprawie zgodności statutu z Konstytucją.”,
b) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o niezgodności z Konstytucją statutu lub jego części, Sąd odmawia wpisu partii do ewidencji.”;
2) art. 21 otrzymuje brzmienie:
„Art. 21. 1. W razie powstania wątpliwości co do zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania partii politycznej określonych w statucie, Sąd postanawia o zawieszeniu postępowania, o którym mowa w art. 12 ust. 2, i występuje do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem w sprawie zgodności zmian statutu z Konstytucją.
2. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o niezgodności z Konstytucją zmian statutu, Sąd odmawia wpisu tych zmian do ewidencji partii politycznych.
3. Przepisy art. 14 ust. 2 i 4 stosuje się odpowiednio.”;
3) rozdział 5 otrzymuje brzmienie:
„Rozdział 5
Postępowanie w sprawie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych
Art. 42. W sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych właściwy jest Trybunał Konstytucyjny.
Art. 43. Tryb postępowania w sprawach, o których mowa w art. 42, określa ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064).
Art. 44. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o niezgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej, Sąd niezwłocznie wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu partii politycznej z ewidencji.”.
Art. 133
W ustawie z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. z 2013 r. poz. 1150 i 1247) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 4 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Rada Ministrów może wyznaczyć Prokuratorię Generalną do reprezentowania Rady Ministrów lub ministra w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach aktów normatywnych dotyczących Skarbu Państwa.”;
2) w art. 29 w ust. 2:
a) pkt 2 otrzymuje brzmienie:
„2) pracowała na stanowisku związanym z legislacją, nie niższym niż legislator lub specjalista do spraw legislacji, w urzędzie organu władzy państwowej przez co najmniej pięć lat, lub”,
b) dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) pracowała na stanowisku związanym bezpośrednio z działalnością orzeczniczą Trybunału i pomocą w tym zakresie w pracy sędziów Trybunału przez co najmniej 5 lat.”.
Rozdział 13
Przepisy przejściowe i dostosowujące
Art. 134
W sprawach wszczętych i niezakończonych przed wejściem w życie ustawy, w postępowaniu przed Trybunałem:
1) w zakresie dotyczącym wstępnego rozpoznania, stosuje się przepisy dotychczasowe;
2) jeżeli Trybunał rozprawę odroczył lub przerwał albo wyznaczył termin rozprawy lub ogłoszenia orzeczenia przypadający po dniu wejścia w życie ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe;
3) jeżeli zachodzą przesłanki umorzenia postępowania, stosuje się przepisy dotychczasowe;
4) w odniesieniu do skarg skierowanych do rozpoznania przez właściwy skład orzekający, przepisu art. 88 ust. 1 nie stosuje się.
Art. 135
1. Rada Ministrów działa jako uczestnik, o którym mowa w art. 56 pkt 6, w postępowaniach przed Trybunałem wszczętych po upływie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
2. W postępowaniach przed Trybunałem wszczętych przed terminem określonym w ust. 1 Rada Ministrów może działać jako uczestnik, o którym mowa w art. 56 pkt 6, jeżeli zgłosi swój udział w postępowaniu.
Art. 136
Przepis art. 18 pkt 2 stosuje się do sędziów Trybunału wybieranych na to stanowisko po dniu wejścia w życie ustawy.
Art. 137
W przypadku sędziów Trybunału, których kadencja upływa w roku 2015, termin na złożenie wniosku, o którym mowa w art. 19 ust. 2, wynosi 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy.
Rozdział 14
Przepisy końcowe
Art. 138
Traci moc ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654).
Art. 139
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 108 ust. 3, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.
1 Niniejszą ustawą zmienia się ustawy: ustawę z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze, ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, ustawę z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, ustawę z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, ustawę z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych oraz ustawę z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
2 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 178, poz. 1375 oraz z 2010 r. Nr 182, poz. 1228.
3 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 504, 1031 i 1081.
4 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 293, 379, 435, 567, 616, 945, 1091, 1161, 1296, 1585, 1626, 1741 i 1924 oraz z 2015 r. poz. 2, 4, 218, 539 i 978.
5 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 50, poz. 580, Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106, poz. 1149, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188, z 2004 r. Nr 51, poz. 514, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405 i Nr 264, poz. 2641, z 2005 r. Nr 10, poz. 70, Nr 48, poz. 461, Nr 77, poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143, poz. 1203, Nr 163, poz. 1363, Nr 169, poz. 1416 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66, poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 141, poz. 1009 i 1013, Nr 167, poz. 1192 i Nr 226, poz. 1647 i 1648, z 2007 r. Nr 20, poz. 116, Nr 64, poz. 432, Nr 80, poz. 539, Nr 89, poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 123, poz. 849 i Nr 128, poz. 903, z 2008 r. Nr 27, poz. 162, Nr 100, poz. 648, Nr 107, poz. 686, Nr 123, poz. 802, Nr 182, poz. 1133, Nr 208, poz. 1308, Nr 214, poz. 1344, Nr 225, poz. 1485, Nr 234, poz. 1571 i Nr 237, poz. 1651, z 2009 r. Nr 8, poz. 39, Nr 20, poz. 104, Nr28, poz. 171, Nr 68, poz. 585, Nr 85, poz. 716, Nr 127, poz. 1051, Nr 144, poz. 1178, Nr 168, poz. 1323, Nr 178, poz. 1375, Nr 190, poz. 1474 i Nr 206, poz. 1589, z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 98, poz. 626, Nr 106, poz. 669, Nr 122, poz. 826, Nr 125, poz. 842, Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307, z 2011 r. Nr 48, poz. 245 i 246, Nr 53, poz. 273, Nr 112, poz. 654, Nr 117, poz. 678, Nr 142, poz. 829, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 240, poz. 1430, 1431 i 1438 i Nr 279, poz. 1645, z 2012 r. poz. 886, 1091, 1101, 1327, 1426, 1447 i 1529, z 2013 r. poz. 480, 765, 849, 1247, 1262, 1282 i 1650, z 2014 r. poz. 85, 384, 694, 1375 i 1556 oraz z 2015 r. poz. 21, 290 i 396.
Loi du 1er août 1997 sur le Tribunal constitutionnel
(Journal des Lois No 102, texte 643; 2000: No 48, texte 552, No 53, texte 638; 2001: No 98, texte 1070; 2005: No 169, texte 1417; 2009: No 56, texte 459, No 178, texte 1375; 2010: No 182, texte 1228, No 197, texte 1307)
CHAPITRE 1
Compétence et organisation du Tribunal Constitutionnel
Art. 1
1. Le Tribunal Constitutionnel, dénommé ci-après «Tribunal», est un organe du pourvoir judiciaire, appelé à examiner la conformité à la Constitution des actes normatifs et des conventions internationales, ainsi qu’à exécuter d’autres tâches définies dans la Constitution.
2. Le siège du Tribunal est à Varsovie.
Art. 2
1. Le Tribunal statue:
1) sur la conformité à la Constitution des lois et des conventions internationales,
2) sur la conformité des lois aux conventions internationales ratifiées, dont la ratification exige un consentement préalable prévu par la loi,
3) sur la conformité à la Constitution, aux conventions internationales ratifiées et aux lois, des dispositions du droit dictées par les organes centraux de l’Etat,
4) sur les plaintes constitutionnelles,
5) sur les conflits de compétence entre les organes constitutionnels centraux de l’Etat,
6) sur la conformité à la Constitution des buts ou des activités des partis politiques.
2. Saisi à cet effet par le Président de la République, le Tribunal déclare la conformité à la Constitution d’une loi avant qu’elle ne soit signée, et d’une convention internationale avant sa ratification.
3. Saisi à cet effet par le Président de la Diète, le Tribunal statue sur l’empêchement du Président de la République lorsque celui-ci n’est pas en état d’informer le Président de la Diète de l’impossibilité où il se trouve d’exercer ses fonctions. S’il constate que le Président de la République ne peut temporairement exercer ses fonctions, le Tribunal confie au Président de la Diète la mission d’exercer provisoirement les charges du Président de la République.
Art. 3
Toute juridiction peut adresser au Tribunal une question juridique sur la conformité d’un acte normatif à la Constitution, aux conventions internationales ratifiées ou à la loi, lorsque la solution de l’affaire en instance devant cette juridiction dépend de la réponse à cette question.
Art. 4
1. Le Tribunal informe la Diète et le Sénat des problèmes importants liés aux activités et à la jurisprudence du Tribunal. Cette information n’est pas soumise au vote.
2. Le Tribunal soumet aux organes compétents créateurs du droit, ses observations sur les défauts et lacunes constatés, dont l’élimination est nécessaire pour assurer la cohérence du système juridique de la République de Pologne.
Art. 5
1. Le Tribunal compte 15 juges.
2. Le juge au Tribunal est élu par la Diète pour neuf ans.
3. Peut être juge au Tribunal celui qui possède les aptitudes requises pour remplir les fonctions de juge à la Cour Suprême ou à la Haute Cour administrative.
4. Les candidats aux fonctions de juge au Tribunal sont présentés par 50 députés au moins ou par le Bureau de la Diète. La résolution de la Diète sur l’élection du juge est prise à la majorité absolue des voix, la moitié au moins du nombre total des députés étant présente.
5. La personne élue aux fonctions de juge du Tribunal prête devant le Président de la République le serment suivant: «Je jure solennellement dans l’exercice des charges qui me sont confiées de juge au Tribunal Constitutionnel, de servir fidèlement la Nation, de garder la Constitution, d’exercer les devoirs qui me sont impartis impartialement et avec le maximum de diligence».
A ce texte du serment on peut ajouter la formule «Dieu me vienne en aide»
6. Le refus de prêter serment équivaut à la renonciation aux fonctions de juge au Tribunal.
Art. 6
1. Dans le cadre de l’exercice de leur fonctions, les juges du Tribunal sont souverains et ne sont soumis qu’à la Consitution.
2. On calcule le salaire de base du juge du Tribunal en multipliant la base du montant de salaire fixé par 5,0.
3. La base du montant de salaire fixé du juge du Tribunal est déterminée chaque année par le niveau du salaire moyen au deuxiéme trimestre de l’année précédente publié dans le Journal Officiel de la République de Pologne « Moniteur Polonais » par le Président de l’Office National des Statistiques en vertu de l’art. 20 point 2 de la loi du 17 décembre 1998 relative aux retraites et pensions d’invalidité financées du Fonds de la Sécurité Sociale (J.O. de 2004, no 39, position 353, avec modifications), en tenant compte de l’art. 4.
4. Si le niveau du salaire moyen mentionné à l’art. 3, est inférieur au niveau du salaire moyen publié au deuxième trimestre de l’année précédente, la base du montant de salaire fixé du salaire de base du juge du Tribunal reste inchangée.
5. Le salaire du Président et du Viceprésident du Tribunal correspond au salaire de base du juge du Tribunal auquel est ajouté un complément de fonction fixé selon la base mentionnée à l’art. 3, mutliplié respectivement par 1,2 et 0,8.
6. Après l’expiration de son mandat le juge du Tribunal dispose du droit de retraite.
7. Après l’expiration de son mandat le juge du Tribunal est autorisé à retourner au poste qu’il avait occupé avant ou à occuper une position équivalente à celle qu’il avait avant. L’art. 6 ne s’applique pas au juge qui prend la décision de bénéficier de ce droit.
8. Au domaine des droits et des obligations et de la responsabilité disciplinaire des juges du Tribunal qui n’est pas reglé dans la présente loi s’appliquent respectivement les dispositions relatives aux droits et aux obligations et à la responsabilité disciplinaire des juges de la Cour Suprême.
Art. 7
1. Le consentement aux poursuites pénales à intenter contre un juge ou à sa privation de liberté est donné par l’Assemblée Générale des juges au Tribunal, dénommée ci-après «Assemblée Générale», sans le juge concerné.
2. Le président du Tribunal informe incessamment l’Assemblée Générale de l’arrestation du juge et de sa prise de position sur l’affaire.
3. Avant de voter une résolution sur l’affaire visée à l’al. 1, le Tribunal entend des éclaircissements du juge intéressé, sauf impossibilité. La résolution sera votée à la majorité des deux tiers des voix des juges au Tribunal réunis en Assemblée Générale.
4. Tant que le Tribunal n’aura pas pris de résolution permettant d’engager les poursuites pénales contre le juge concerné ou de le priver de liberté, seules des mesures d’urgence peuvent être prises à son égard.
Art. 8
Le juge au Tribunal encourt les poursuites disciplinaires en cas de violation des dispositions du droit, de manquement à la dignité de son état ou d’une autre conduite non éthique susceptible de mettre en cause la confiance en sa personne.
Art. 9
1. Dans la procédure disciplinaire le Tribunal statue:
1) en formation de cinq juges en première instance,
2) au complet, en deuxième instance.
2. Les juges faisant partie des corps statuants et le représentant de l’intérêt public sont désignés par l’Assemblée Générale qui use du tirage au sort.
3. Les sentences disciplinaires ne sont pas susceptibles de cassation.
Art. 10
Les sanctions disciplinaires sont:
1) l’avertissement,
2) le blâme,
3) la révocation
Art. 11
L’expiration du mandat du juge au Tribunal sera constatée par l’Assemblée Générale par suite:
1) de la démission des fonctions de juge au Tribunal,
2) de la constatation par une commission médicale de l’incapacité permanente d’exercer les charges du juge au Tribunal pour cause de maladie, d’infirmité ou de diminution des forces physiques,
3) de la condamnation judiciaire passée en force de chose jugée,
4) de la sentence disciplinaire passée en force de chose jugée prononçant la révocation.
2. L’expiration du mandat du juge par suite de décès est constatée par le président du Tribunal.
3. L’Assemblée Générale vote une résolution après une procédure d’instruction appropriée, en particulier après avoir consulté le dossier pénal ou disciplinaire et entendu l’intéressé, sauf si c’est impossible. En cas d’incapacité permanente de l’intéressé d’exercer ses charges en raison de son état de santé, le Tribunal peut demander l’avis sur cet état à l’établissement compétent du service de santé.
4. Le président du Tribunal communique l’acte constatant l’expiration du mandat au président de la Diète.
Art. 12
1. Sont organes du Tribunal: l’Assemblée Générale et le président du Tribunal.
2. L’Assemblée Générale est constituée par les juges au Tribunal.
Art. 13
1. Le président du Tribunal convoque au moins une fois par an l’Assemblée Générale, où sont débattues les activités du Tribunal ainsi que les problèmes de jurisprudence.
2. Ont droit de participer à l’Assemblée Générale: les présidents des commissions parlementaires intéressées et ceux des commissions sénatoriales, le président de la Chambre Suprême de Contrôle, le ministre de la Justice, Procureur Général, le premier président de la Cour Suprême, le président de la Haute Cour administrative, le Défenseur des Droits civiques et le Défenseur des Droits de l’Enfant.
3. Le président du Tribunal informe de la convocation de l’Assemblée Générale le Président de la République, le Président de la Diète, le Président du Sénat et le Président du Conseil des ministres, qui peuvent participer à l’Assemblée Générale en personne ou déléguer leur représentant.
Art. 14
1. L’Assemblée Générale:
1) vote le règlement du Tribunal,
2) élit les candidats aux fonctions de président et de vice-président du Tribunal,
3) vote le statut du Bureau du Tribunal,
4) vote le projet de revenus et de dépenses du Tribunal,
5) confirme l’information dont il est question à l’art. 4, al.1,
6) accomplit d’autres actes relevant de sa compétence prévus par la loi ou par le règlement.
2. L’Assemblée Générale vote des résolutions si elle réunit au moins les deux tiers des juges au Tribunal, dont le Président ou le Vice-président du Tribunal.
3. Le président du Tribunal communique à tous les juges du Tribunal l’ordre du jour et la date de L’Assemblée Générale sept jours au moins avant cette date.
4. Dans des cas particuliers, l’Assemblée Générale peut se reconnaître compétente pour prendre des résolutions, bien que le délai défini à l’al. 3 ne soit pas observé.
5. l’Assemblée Générale est présidée par le Président ou le Vice-président du Tribunal.
6. Les résolutions de l’Assemblée Générale sont adoptées à la majorité simple des voix, sauf disposition contraire de la loi. Le vote est public, à moins que l’un des juges au Tribunal ne demande un vote secret.
7. Le règlement du Tribunal sera publié au Journal Officiel de la République de Pologne «Monitor Polski».
Art. 15
1. Le président et le vice–président du Tribunal sont nommés par le Président de la République parmi les deux candidats proposés pour chacune de ces fonctions par l’Assemblée Générale.
2. Les candidats aux fonctions de président ou de vice-président du Tribunal sont élus par l‘Assemblée Générale parmi les juges au Tribunal ayant recueilli, successivement, le plus grand nombre des voix, au suffrage secret. L’élection doit être faite trois mois au plus tard avant l’expiration du mandat du président ou du vice-président en exercice. En cas de vacance de la présidence ou de la vice-présidence du Tribunal, il est procédé à l’élection des candidats dans le délai d’un mois.
3. La partie des débats de l’Assemblée Générale consacrée à l’élection des candidats aux fonctions de président et de vice-président du Tribunal, est présidée par le juge le plus âgé participant à l’Assemblée Générale.
Art. 16
1. Le président du Tribunal représente le Tribunal à l’extérieur et accomplit les actes définis dans la loi et le règlement.
2. Le vice-président du Tribunal remplace le président pendant l’absence de ce dernier et exerce d’autres charges telles qu’elles résultent de la répartition des fonctions établie par le président du Tribunal.
3. En cas d’empêchement, à l’exercice de leurs fonctions par le président et le vice-président du Tribunal, ils sont remplacés par le juge désigné par le président du Tribunal; si la désignation par le président du Tribunal n’est pas possible, le président et le vice-président sont remplacés par le juge doyen d’âge du Tribunal.
Art. 17
1. L’organisation et l’administration de travail du Tribunal sont assurée par le Président du Tribunal et le Secrétariat du Tribunal qui fonctionne sous sa responsabilité.
2. Le Secrétariat du Tribunal est dirigé par le chef qui est nommé et démissionné par l’Assemblée Générale sur proposition du Président du Tribunal.
3. Le salaire du chef du Secrétariat du Tribunal est fixé en vertu des dispositions relatives à la rémunération des personnes occupants de hauts postes de directions dans la fonction public équivalents au secrétaire d’Etat.
4. Les missions et la structure du Secrétariat du Tribunal sont définis par le statut.
5. Aux employés du Secrétariat du Tribunal s’appliquent les dispositions relatives aux employés de l’administration d’Etat.
Art. 18
1. Le projet de revenus et de dépenses du Tribunal, tel qu’il est conçu pour l’Assemblée Générale, est inséré par le ministre des Finances dans le projet de budget de l’Etat.
2. En matière d’exécution du budget, le président du Tribunal a les mêmes prérogatives que le ministre des Finances.
CHAPITRE 2
La procédure devant le Tribunal
Dispositions générales
Art. 19
1. Au cour de la procédure, le Tribunal doit examiner toutes les circonstances importantes en vue d’éclaircir tous les aspects de l’affaire.
2. Le tribunal n’est pas lié par les preuves apportées par les participants à la procédure et peut administrer d’office les preuves qu’il jugera utiles à l’éclaircissement de l’affaire.
Art. 20
Dans les matières non réglées par la loi, à la procédure devant le Tribunal sont applicables les dispositions du Code de procédure civile.
Art. 21
1. Les tribunaux et les autres organes des pouvoirs publics sont tenus d’assister le Tribunal, et de lui soumettre, sur sa demande, les pièces ayant trait à la procédure devant le Tribunal.
2. Après avoir fait usage de ces pièces aux fins de la preuve, le Tribunal doit les retourner à l’organe compétent sans retard injustifié.
Art. 22
Le Tribunal peut demander à la Cour Suprême et à la Haute Cour administrative des informations sur l’interprétation d’une disposition déterminée du droit dans la jurisprudence.
Art. 23
1. Sauf disposition contraire, les audiences du Tribunal sont publiques. Le président de la formation de jugement peut ordonner le huis clos eu égard à la sécurité de l’Etat ou à la protection d’informations confidentielles revêtues du sceau „secret” ou „hautement secret”.
2. Les juges du Tribunal ont accès aux données confidentielles en lien avec l’affaire instruite par le Tribunal.
3. Un témoin ou un expert peut être entendu sur des circonstances constituant une information confidentielle revêtue du sceau “secret” ou “hautement secret”, après avoir été relevé, par l’autorité compétente, de son obligation de garder le secret. Seul un intérêt important de l’Etat peut justifier le refus d’accorder cette dispense.
4. Le témoin ou expert ne bénéficie pas du droit de refus de déposer, prévu à l’alinéa 3, si le Tribunal estime ce refus injustifié.
Art. 24
1. Les frais de la procédure devant le Tribunal sont supportés par le Fisc, sous réserve de l’al. 2.
2. En même temps qu’il rend le jugement faisant droit à la plainte constitutionnelle, le Tribunal ordonne, par décision incidente, le remboursement au profit du plaignant des frais de la procédure devant le Tribunal par l’organe qui avait rendu l’acte normatif visé par la plainte constitutionnelle. Dans des cas justifiés, le Tribunal peut également ordonner le remboursement de ces frais lorsqué où il n’a pas fait droit à la plainte constitutionnelle.
3. Le Tribunal peut fixer le montant des frais de représentation du plaignant par l’avocat ou par le conseil juridique, en fonction du caractère de l’affaire et de la contribution du représentant à l’éclaircissement et à la solution de cette affaire.
Art. 25
1. Le Tribunal statue:
1) formation plénière, dans les affaires:
a) concernant les conflits de compétence entre les organes constitutionnels centraux de l’Etat,
b) tendant à constater l’empêchement à l’exercice de ses fonctions par le Président de la République et à confier au président de la Diète l’exercice provisoire des charges du Président de la République,
c) concernant la conformité à la Constitution des buts ou des activités des partis politiques,
d) tendant, à la requête du Président de la République, à constater la conformité à la Constitution d’une loi avant sa signature ou d’une convention internationale avant sa ratification,
e) particulièrement compliquées, sur l’initiative du président du Tribunal, ou lorsque la demande d’instruction est formée par le corps statuant désigné pour instruire l’affaire donnée, ou dans les cas où la complication particulière est liée aux mises de fonds non prévues par la loi de finances, et, en particulier, lorsque le corps statuant envisage de renoncer à l’opinion juridique formulée dans la décision rendue par le Tribunal statuant au complet;
2) en formation de cinq juges, dans les affaire concernant:
a) la conformité à la Constitution des lois ou des conventions internationales ratifiées,
b) la conformité des lois aux conventions internationales dont la ratification exige le consentement préalable prévu par la loi,
3) en formation de trois juges, dans les affaires concernant:
a) la conformité d’autres actes normatifs à la Constitution, aux conventions internationales ratifiées et aux lois,
b) les réclamations visant le refus de donner suite aux requêtes tendant à constater la conformité d’un acte normatif à la Constitution, aux conventions internationales ratifiées ou aux lois, ou de donner suite aux plaintes constitutionnelles,
c) la récusation d’un juge.
2. Pour instruire une affaire au complet, il faut la participation d’au moins neuf juges au Tribunal. L’audience est présidée par le président ou le vice-président du Tribunal, et en cas d’empêchement, par le juge doyen d’âge du Tribunal.
3. Le président du Tribunal désigne les juges au corps statuant, y compris le président de ce corps et le juge rapporteur, en tenant compte de l’ordre de succession des saisines.
Art. 26
1. Le juge au Tribunal est récusable dans les affaires où:
1) il a rendu ou participé à rendre l’acte normatif du jugement, de la décision administrative ou d’une autre solution contestées,
2) il a été représentant, mandataire, conseil juridique ou conseiller de l’un des participants à la procédure,
3) d’autres causes justifiant la récusation du juge, définies à l’art. 48 du Code de procédure civile, entrent en jeu.
2. Le juge est récusé sur sa demande ou à la requête d’un participant à la procédure, ou d’office, si sont reconnues vraisemblables les circonstances non énumérées à al. 1, de nature à susciter des doutes sur son impartialité.
3. La récusation pour les causes énumérées à l’al. 1 est décidée par le président du Tribunal, et pour les causes énumérées à l’al. 2, par le Tribunal.
4. Tant que l’affaire de récusation n’est pas résolue, le juge ne peut exécuter que des actes urgents.
Art. 27
Sont participants à la procédure devant le Tribunal:
1) le sujet de droit qui a formé une requête ou une plainte constitutionnelle,
2) l’organe qui a rendu la norme déférée ou le Procureur Général du Trésor d’Etat, si le Conseil des Ministres avait désigné le Procureur Général du Trésor d’Etat à des fins de représenter le Conseil des Ministres ou les ministres pendant la procédure devant le Tribunal Constitutionnel,
2a) la juridiction qui renvoie au Tribunal Constitutionnel la question préjudicielle, à condition pour celle-ci de se porter engagée dans l’instance ouverte suite à ce renvoi préjudiciel et de désigner parmi ses juges un représentant dûment mandaté,
3) l’organe statutaire d’un parti, dans les affaires où il s’agit de constater la conformité à la Constitution des buts ou des activités des partis politiques,
4) l’organe constitutionnel central de l’Etat, que concerne le conflit de compétence,
5) le Procureur Général,
6) les représentants de la Diète, du Président de la République et du ministre des Affaires Etrangères, dans les affaires où il s’agit de constater la conformité à la Constitution des conventions internationales ratifiées suivant la procédure prévue à l’art. 89, al. 1 de la Constitution,
7) les représentants du Président de la République et du ministre des Affaires Etrangères, dans les affaires où il s’agit de constater la conformité à la Constitution d’autres conventions internationales ratifiées,
8) le Défenseur des Droits civiques, s’il a déclaré sa participation à la procédure concernant une plainte constitutionnelle,
9) Le Défenseur des Droits de l’Enfant, s’il prend part à une procédure engagée à la demande du Défenseur des Droits Civiques ou à une procédure de plainte constitutionnelle relative aux droits de l’enfant.
Art. 28
A l’audience de l’affaire où il s’agit de constater l’empêchement temporaire à exercer ses fonctions par le Président de la République, participent en personne le président de la Diète, le président du Sénat, le premier Président de la Cour Suprême et le Procureur Général.
Art. 29
1. Le participant à la procédure agit devant le Tribunal en personne ou par un mandataire.
2. Dans la procédure devant le Tribunal, le président de la Diète, la Diète ou le groupe de députés requérant, agissent par le député par eux désigné, leur représentant.
3. La disposition de l’al. 2 est applicable au Sénat.
4. Les requérants dont il est question aux alinéas 2 et 3, peuvent constituer aussi, à côté de représentants, des mandataires qui ne sont pas députés ni sénateurs, au nombre de trois au maximum.
5. Dans les affaires instruites par le Tribunal statuant au complet, participe le Procureur Général ou son suppléant. Dans les affaires instruites par le Tribunal réuni en une autre formation participe un procureur du Parquet Général.
Art. 30
1. Sont pièces du procès les conclusions et les déclarations des participants à la procédure, introduites au Tribunal hors audience.
2. Les pièces et annexes introduites au Tribunal doivent être rédigées en un nombre suffisant pour les signifier à tous les participants au procès et conserver deux exemplaires au dossier de l’affaire.
Art. 31
1. La procédure devant le Tribunal s’engage sur la requête, sur la question juridique ou sur la plainte constitutionnelle d’un sujet de droit ayant qualité pour agir.
2. Le requérant peut, avant l’ouverture de l’audience, retirer sa requête, question juridique ou plainte.
Art. 32
1. La requête ou la question juridique doivent remplir les conditions requises des pièces du procès, et en outre:
1) indiquer l’organe qui a rendu l’acte normatif contesté,
2) définir l’acte normatif contesté ou une partie de cet acte,
3) formuler le grief de non-conformité de l’acte normatif contesté à la Constitution, à une convention internationale ratifiée ou à la loi,
4) indiquer les motifs du grief soulevé, et les preuves à l’appui.
2. La requête de l’organe ou de l’organisation dont il est question à l’art. 191, al. 1, points 3–5 de la Constitution, doit également citer la disposition du droit ou des statuts, indiquant que la loi ou un autre acte normatif contestés concerne les question qui rentrent dans leur champ d’application.
3. La question juridique doit indiquer aussi dans quelle mesure la réponse peut avoir une incidence sur la solution de l’affaire concernée par cette question, et en outre mentionner l’organe devant lequel se déroule la procédure et nommer l’affaire.
Art. 33
Le président du Tribunal informe les autres participants à la procédure de la requête ou de la question juridique dont le Tribunal est saisi, leur communique les copies de cette requête ou question, et les instruit du droit de déposer des éclaircissements par écrit.
Art. 34
1. Les participants à la procédure sont tenus de fournir au Tribunal tous les éclaircissements concernant l’affaire et de produire les preuves nécessaires à son complet éclaircissement.
2. Les participants à la procédure ont droit de consulter le dossier de l’affaire et de recevoir des copies ou des extraits des pièces du dossier.
Art. 35
Le Président du Tribunal ou le président du corps statuant peuvent autoriser d’autres personnes à consulter le dossier, si un important intérêt juridique de l’intéressée ou l’intérêt public le justifient. Ceci ne concerne pas les affaires où la publicité est exclue.
Art. 36
1. La requête dont il est question à l’art. 32, al. 2, est adressée par le président du Tribunal au juge par lui désigné, aux fins d’instruction préliminaire en chambre du conseil.
2. Si la requête ne remplit pas les conditions formelles, le juge invite le requérant à la corriger dans le délai de 7 jours à compter de la date de la notification.
3. Lorsque la requête est évidemment non-fondée ou n’a pas été corrigée dans le délai déterminé, le juge rend la décision refusant de donner suite à cette requête.
4. La décision refusant de donner suite à la requête est susceptible de réclamation du requérant formée dans le délai de 7 jours à compter de la date où il a reçu la décision.
5. Le Tribunal réuni en chambre du conseil décide de laisser sans suite la réclamation formée après l’expiration du délai défini à l’al. 4.
6. Après avoir constaté que la réclamation a été formée dans le délai prescrit, le président du Tribunal la fait instruire en chambre du conseil et fixe la date de l’instruction.
7. S’il fait droit à la réclamation, le Tribunal la fait instruire en l’audience.
La décision ne faisant pas droit à la réclamation n’est pas susceptible de recours.
Art. 37
Le Président du Tribunal fait instruire, en audience, par le corps statuant compétent, les requêtes et les questions juridiques que n’affectent pas des empêchements formels, et fixe la date de l’audience.
Art. 38
Le président du corps statuant rend des ordonnances visant à la bonne préparation de l’audience. En particulier, le président peut:
1) ordonner la signification aux participants à la procédure des pièces utiles introduites au cours de la procédure,
2) inviter les participants à la procédure à présenter sous forme écrite, dans le délai établi, leur prise de position dans l’affaire,
3) ordonner que les participants à la procédure présentent des documents et autres matériaux nécessaires à l’éclaircissement de l’affaire,
4) inviter à participer à la procédure d’autres organes ou organisations dont il aura reconnu la participation comme opportune pour l’éclaircissement complet de l’affaire.
Art. 39
1. Le Tribunal classe en chambre du conseil la procédure:
1) s’il est inutile ou inadmissible de rendre un arrêt,
2) par suite du retrait de la requête, de la question juridique ou de la plainte constitutionnelle,
3) si l’acte normatif dans la mesure où il est contesté a cessé d’être en vigueur avant que le Tribunal ait rendu son arrêt.
2. Si les circonstances dont il est question à l’al. 1 sont révélées à l’audience, le Tribunal classe la procédure.
3. La disposition de l’alinéa 1er point 3 ne s’applique pas lorsqu’un arrêt relatif à un acte normatif ayant perdu la force obligatoire avant que le Tribunal n’ait rendu son arrêt doit nécessairement être rendu pour que soit assurée la sauvegarde des libertés et droits garantis par la Constitution.
Art. 40
Le déroulement de la procédure au sein du Tribunal, concernant les requêtes, les plaintes constitutionnelles et les questions juridiques est défini par le règlement du Tribunal.
La procédure concernant la constatation de la conformité à la Constitution des conventions internationales ratifiées et des actes normatifs, ou relative aux questions juridiques
Art. 41
1. La participation à l’audience de l’organe ayant rendu l’acte normatif concerné par la requête, ou de son représentant, est obligatoire.
2. A l’audience concernant la constatation de la conformité à la Constitution des conventions internationales ratifiées, la participation des représentants du Président de la République, du ministre des Affaires étrangères et du Procureur Général, et aussi – lorsqu’il s’agit de conventions internationales ratifiées dans les conditions prévues à l’art. 89, al. 1 de la Constitution – des représentants de la Diète, est obligatoire.
Art. 42
En statuant sur la conformité à la Constitution d’un acte normatif ou d’une convention internationale ratifiée, le Tribunal examine aussi bien le contenu de cet acte ou de cette convention que la compétence et l’observation du mode de procédure exigé par le droit pour rendre l’acte ou pour conclure et ratifier la convention.
Art. 43
Dans le cas où le Président de la République demande au Tribunal de constater la conformité à la Constitution de la loi de finances ou de la loi sur le budget provisionnel avant de les signer, le Tribunal doit statuer dans le délai de deux mois au plus tard à compter du jour il a été saisi.
Art. 44
1. Dans les affaires concernant la constatation de la conformité d’un acte normatif à la Constitution, où l’arrêt du Tribunal peut produire des effets liés à des mises de fonds non prévues par les lois dont il est question à l’art. 43, le président du Tribunal demande au Conseil des ministres d’émettre son avis dans le délai de deux mois.
2. L’absence de l’avis du Conseil des ministres à l’expiration du délai défini à l’al. 1 n’arrête pas l’instruction de l’affaire.
Art. 45
Les art. 41–44 sont applicables à l’instruction de la question juridique.
Le règlement des plaintes constitutionnelles
Art. 46
1. 1. La plainte constitutionnelle, ci-après dénommée «plainte», peut être introduite après l’épuisement des voies de droit, dans la mesure où celles-ci sont prévues, dans le délai de 3 mois à compter de la date de notification au plaignant d’un jugement passé en force de chose jugée, d’une décision définitive ou d’une autre sentence définitive.
2. Le Tribunal instruit la plainte selon les règles et la procédure prévues pour l’instruction des requêtes en constatation de la conformité des lois à la Constitution ou d’autres actes normatifs à la Constitution ou aux lois.
3. est supprimé
4. est supprimé
Art. 47
1. Outre qu’elle remplit les conditions concernant l’acte de procédure, la plainte doit:
1) indiquer de façon précise la loi ou un autre acte normatif en vertu duquel un tribunal ou un organe de l’administration publique a définitivement statué sur les libertés ou droits ou les devoirs définis dans la Constitution, et dont le plaignant demande de constater la non-conformité à la Constitution,
2) indiquer quels droits et libertés, et de quelle manière, de l’avis du plaignant, ont été violés,
3) indiquer les motifs de la plainte avec description précise des faits.
2. A la plainte il faut annexer le jugement, la décision ou une autre solution – avec indication de la date de leur signification – rendus en vertu de l’acte normatif contesté.
Art. 48
1. La plainte ou le recours en annulation de la décision de refus de donner suite à la plainte doivent être rédigés par un avocat ou un conseil juridique, à moins que le plaignant ne soit juge, procureur, notaire, professeur ou docteur habilité en sciences juridiques.
2. S’il n’est pas en mesure de supporter les frais d’assistance juridique, le plaignant peut demander au tribunal local compétent pour son domicile de lui constituer d’office un avocat ou un conseil juridique en vertu du Code de procédure civile. Le délai prévu à l’art. 46, al. 1 ne court pas tant que le tribunal n’aura pas statué sur cette demande.
Art. 49
La plainte doit faire l’objet de l’instruction préliminaire. L’art. 36 est applicable par analogie.
Art. 50
1. Le tribunal peut rendre une décision incidente qui suspend ou arrête l’exécution de l’arrêt dans l’affaire concernée par la plainte, lorsque l’exécution du jugement, de la décision ou d’une autre solution risquerait de produire des effets irréversibles entraînant un grave préjudice du plaignant ou lorsque un important intérêt public ou celui du plaignant milite en faveur de cette décision.
2. La décision incidente est signifiée incessamment au plaignant et à l’organe judiciaire compétent ou à l’organe exécutif.
3. Le Tribunal lève la décision incidente si les causes pour lesquelles elle a été rendue n’existent plus.
Art. 51
1. Le Tribunal informe le Défenseur des Droits civiques et le Défenseur des Droits de l’Enfant de l’ouverture de la procédure ; l’article 33 est applicable par analogie.
2. Dans un délai de 60 jours à compter de la réception de cette information, le Défenseur des Droits civiques et le Défenseur des Droits de l’Enfant peuvent déclarer leur participation à la procédure.
Art. 52
1. Peuvent être partie à la procédure devant le Tribunal : l’auteur de la saisine, l’organe qui a rendu le norme déférée, ou le Procureur Général du Trésor d’Etat, si le Conseil des Ministres avait désigné le Procureur Général du Trésor d’Etat pour représenter le Conseil des Ministres ou des ministres, à la procédure devant le Tribunal Constitutionnel et le Procureur Général ; peuvent également être parties : le Défenseur des Droits Civiques, s’il a émis sa participation à la procédure, ainsi que le Défenseur des Droits de l’Enfant, s’il a émis sa participation à une procédure engagée à la demande du Défenseur des Droits Civiques ou à une procédure de plainte constitutionnelle relative aux droits de l’enfant.
2. L’audience a lieu quelle que soit la présence des participants.
Le règlement des conflits de compétence
Art. 53
1. Le Tribunal règle les conflits de compétence lorsque deux organes centraux constitutionnels de l’Etat ou plus se sont déclarés compétents de trancher la même affaire ou l’ont réglée (conflit positif de compétence) ou lorsque ces organes se sont déclarés incompétents de connaître d’une affaire déterminée (conflit négatif de compétence).
2. La requête doit indiquer l’action ou l’omission contestée ainsi que la disposition de la Constitution ou de la loi qui a été violée.
Art. 54
1. L’ouverture de la procédure devant le Tribunal fait suspendre la procédure devant les organes qui sont en conflit de compétence.
2. Le Tribunal, après avoir pris connaissance des prises de position des parties, peut prendre la décision sur le règlement provisoire des questions litigieuses, et notamment sur la suspension des actes d’exécution, si cela est nécessaire pour prévenir de graves dommages, ou si cela est dicté par un important intérêt social.
L’examen de la conformité à la Constitution des buts ou des activités des partis politiques
Art. 55
1. Le Tribunal établit quelles personnes sont appelées à représenter un parti politique sur la base de la loi ou des statuts du parti.
2. Dans le cas où l’on ne peut établir qui est la personne autorisée à représenter le parti, ou si l’on ne peut prendre contact avec elle, ou encore lorsqu’il y a eu changement de personne après que le Tribunal avait été saisi, le Tribunal reconnaîtra pour la personne autorisée celle qui dirigeait en fait le parti au moment où celui-ci a commencé à exercer l’activité non conforme à la Constitution, contestée dans la requête.
Art. 56
Les requêtes concernant la conformité à la Constitution des buts des partis politiques, définis dans les statuts ou dans le programme, sont instruites par le Tribunal selon les règles et le mode de procédure prévus pour l’instruction des requêtes concernant la conformité des actes normatifs à la Constitution.
Art. 57
1. Le Tribunal instruit les requêtes concernant la conformité à la Constitution des activités des partis politiques en appliquant les dispositions du Code de procédure civile.
2. Le fardeau de la preuve de la non-conformité à la Constitution tombe sur le requérant qui doit à cet effet présenter ou produire les preuves de la non-conformité.
Art. 58
Le Tribunal peut, en vue de recueillir et de conserver les preuves charger le Procureur Général de procéder à une enquête d’une étendue déterminée sur la conformité des activités du parti politique à la Constitution. A cette enquête sont applicables les dispositions du Code de procédure pénale. Le Procureur est lié par les limites de l’enquête indiquées par le Tribunal.
CHAPITRE 3
Les règles et les modalités de l’instruction et de l’exécution des arrêts
Les audiences et les séances
Art. 59
1. Le Tribunal instruit à l’audience les requêtes dans les affaires énumérées à l’art. 2.
2. Le Tribunal peut instruire en chambre du conseil la plainte constitutionnelle, lorsqu’il résulte incontestablement des prises de position, présentées par écrit, des participants à la procédure, que l’acte normatif, en vertu duquel un tribunal ou un organe de l’administration publique a définitivement statué sur les libertés ou droits et devoirs constitutionnels du plaignant, est non conforme à la Constitution. L’arrêt rendu selon cette procédure doit être publié.
Art. 60
1. L’audience ne peut se tenir plus tôt qu’à l’expiration de 14 jours à compter du jour de la notification de sa date, sous réserve de l’affaire définie à l’art. 2, al. 3, que le Tribunal devrait prendre de régler sans délai.
2. La présence du requérant à l’audience est obligatoire. En cas de non comparution du requérant ou de son représentant, le Tribunal classe l’affaire ou ajourne l’audience.
3. En cas de non comparution des participants à la procédure dont la présence – ou de leurs représentants – à l’audience est obligatoire, le Tribunal peut ajourner l’audience et en fixer une nouvelle date. La condition prévue à l’al. 1 n’est pas applicable.
4. L’absence à l’audience du Procureur Général – ou de son représentant – régulièrement informé n’arrête par l’instruction de l’affaire, à moins que l’obligation de participer à l’audience ne résulte des dispositions de la loi.
5. La non-comparution d’autres participants à la procédure n’arrête pas l’instruction de l’affaire; dans ce cas, le juge rapporteur présente à l’audience la prise de position du participant absent.
6. Le Tribunal ajourne l’audience à défaut de preuve de la remise de la convocation à l’audience du participant à la procédure, ou en cas d’irrégularité de cette remise; il peut aussi ajourner l’audience pour d’autres motifs graves.
Art. 61
L’audience commence par l’appel de l’affaire, ensuite le requérant, et, après lui, les autres participants à la procédure, exposent leurs prises de position et les preuves à l’appui. A cet effet, le président du corps statuant donne la parole à chaque participant à la procédure.
Art. 62
1. Le président du corps statuant conduit l’audience et rend les ordonnances nécessaires au maintien de l’ordre à l’audience, et si besoin il emploie les moyens prévus par la loi sur l’organisation des tribunaux de droit commun pour garder l’autorité du tribunal.
2. Les participants à la procédure ont droit de recours devant le corps statuant contre les ordonnances rendues par le président au cours d’audience.
Art. 63
1. Le greffier dresse, sous la direction du président du corps statuant, le procès-verbal de l’audience.
2. Le procès-verbal doit contenir:
1) la date et le lieu de l’audience, les noms et prénoms des membres du corps statuant, du greffier et des participants à la procédure, de leurs représentants et mandataires et aussi la désignation de l’affaire avec mention concernant sa publicité,
2) le déroulement de l’audience, en particulier les conclusions et déclarations des participants à la procédure, les résultats de la procédure de la preuve, l’énumération des ordonnances et des arrêts rendus en audience et la constatation de leur publication.
3. Les participants à la procédure peuvent demander par requête que soit rectifié ou complété le procès-verbal jusqu’au moment de la publication de l’arrêt, et, quand il s’agit du procès-verbal de l’audience à laquelle l’arrêt a été publié – dans les 14 jours qui suivent le jour de l’audience.
4. Le procès-verbal est signé par le président du corps statuant et le greffier. La mention sur la rectification du procès-verbal est signé par le président du corps statuant.
5. Les requêtes dont il est question à l’al. 3 règle, par ordonnance, le président du corps statuant après avoir entendu le greffier. Cette ordonnance n’est pas susceptible de recours.
6. Le déroulement de l’audience peut être sténographié ou enregistré à l’aide d’un appareil enregistreur du son, indépendamment de la rédaction du procès-verbal. Le sténogramme transposé en écriture normale ou l’enregistrement sont annexés au procès-verbal.
Art. 64
Le président du corps statuant clôture l’audience, quand le Tribunal aura reconnu que l’affaire est suffisamment éclaircie.
Art. 65
Les affaires que la loi ne fait pas instruire à l’audience, sont réglées par le Tribunal en session.
Les arrêts du Tribunal
Art. 66
En rendant l’arrêt, le Tribunal est lié par les limites de la requête, de la question juridique ou de la plainte.
Art. 67
1. Le Tribunal rend l’arrêt après le délibéré en chambre du conseil des juges du corps statuant.
2. Le délibéré comprend la discussion et le vote sur l’arrêt à rendre et sur ses motifs essentiels ainsi que sa rédaction.
3. Le délibéré est conduit par le président du corps statuant.
4. Dans l’affaire particulièrement compliquée ou pour d’autres motifs graves, le prononcé de l’arrêt peut être reporté à 14 jours au maximum.
Art. 68
1. L’arrêt est rendu à la majorité des voix.
2. Le président du corps statuant recueille les voix des juges dans l’ordre d’âge en commençant par le plus jeune, il vote le dernier.
3. Le membre du corps statuant qui n’est pas d’accord avec la majorité des votants peut, avant la publication de l’arrêt, exprimer l’opinion dissidente, en la motivant par écrit; mention en est faite dans l’arrêt. L’opinion dissidente peut aussi ne concerner que les motifs.
4. L’arrêt est signé par le corps statuant en entier, y compris le juge dissident.
Art. 69
L’arrêt du Tribunal peut concerner l’acte normatif entier ou ses dispositions particulières.
Art. 70
1. Le Tribunal rend les arrêts dans les affaires concernant:
1) la conformité des lois et des conventions internationales à la Constitution,
2) la conformité des lois aux conventions internationales ratifiées, dont la ratification exige le consentement préalable formulé dans la loi,
3) la conformité des dispositions du droit rendues par les organes centraux de l’Etat à la Constitution, aux conventions internationales ratifiées et aux lois,
4) les plaintes constitutionnelles,
5) la conformité à la Constitution des buts ou des activités des partis politiques.
2. Le Tribunal rend des décisions dans les affaires suivantes:
1) le règlement des conflits de compétence entre les organes constitutionnels centraux de l’Etat,
2) le règlement relatif à la constatation de l’empêchement à l’exercice de ses fonctions par le Président de la République,
3) l’exercice provisoire des charges du Président de la République à confier au président de la Diète,
4) d’autres affaires dans lesquelles l’arrêt n’est pas exigé.
Art. 71
1. L’arrêt du Tribunal doit:
1) nommer les membres du corps statuant et du greffier,
2) indiquer la date et le lieu où il est rendu,
3) nommer le requérant et les autres participants à la procédure,
4) définir exactement l’acte normatif concerné par l’arrêt,
5) exposer les griefs du requérant ou de l’auteur de la plainte constitutionnelle,
6) la solution du Tribunal.
2. Si le Tribunal statue que l’acte normatif visé cesserait d’être en vigueur après le jour de la publication de l’arrêt constatant la non-conformité de l’acte à la Constitution, à une convention internationale ratifiée ou à une loi, l’arrêt indique la date où l’acte cessera d’être en vigueur.
3. Dans un mois au plus tard à compter de la publication de l’arrêt, le Tribunal est tenu de rédiger ses motifs sous forme écrite; les motifs sont signés par les juges au Tribunal ayant voté sur l’arrêt.
4. Si l’un des juges dont il est question à l’al. 3 ne peut signer les motifs, le président du corps statuant fait mention sur l’arrêt de la cause du manque de cette signature; si les motifs ne peuvent pas être signés par le président du corps statuant, la cause du manque de cette signature est mentionné par le plus âgé des juges au Tribunal ayant voté.
Art. 72
L’art. 71, al.1 et les al. 3 et 4, est applicable aux arrêts sur la non-conformité à la Constitution des conventions internationales ratifiées, à leurs motifs et à la déclaration de l’opinion dissidente.
Art. 73
1. Le corps statuant du Tribunal peut, à tout moment, rendre en chambre du conseil la décision sur la rectification, dans l’arrêt ou dans ses motifs, des imprécisions, des fautes d’écriture ou de calcul ou d’autres erreurs évidentes.
2. Une mention est faite de la rectification sur la minute de l’arrêt, signée par le président du corps statuant, et à la demande des participants à la procédure, également sur les expéditions qui leur ont été adressées.
Art. 74
1. A la requête des participants à la procédure, le corps statuant du Tribunal qui a rendu l’arrêt tranche par décision en chambre du conseil les doutes sur le contenu de cet arrêt.
2. Si la requête en résolution des doutes ne peut être instruite par le corps statuant indiqué à l’al. 1, elle doit être instruite par le même corps statuant.
Art. 75
1. Les décisions mettant fin à la procédure sont prises en chambre du conseil. Elles doivent être motivées.
2. Les décisions ne mettant pas fin à la procédure peuvent être levées ou modifiées par suite du changement de circonstances.
Art. 76
Dans les affaires liées à la préparation de l’audience ou de la séance ainsi que dans celles concernant l’ordre, le Tribunal rend des ordonnances.
Art. 77
1. L’arrêt, rédigé sous forme écrite, est publié aux participants à la procédure. Pendant la prononciation de l’arrêt, toute l’assistance dans la salle d’audience, sauf le corps statuant, reste debout.
2. Dans la motivation de l’arrêt exposée oralement, le président du corps statuant ou le juge rapporteur indiquent les principaux motifs de l’arrêt et informe des opinions dissidentes. Le juge qui a exprimé une opinion dissidente en expose les principaux motifs.
Art. 78
Les arrêts du Tribunal, prononcés de la manière définie à l’art. 77, sont signifiés aux participants à la procédure incessamment après la rédaction des motifs.
Art. 79
1. Les arrêts du Tribunal doivent être publiés, sous réserve de l’al.2, au Journal des Lois de la République Pologne.
2. Les arrêts du Tribunal, déclarant la non-conformité de l’acte normatif à la Constitution, à une convention internationale ratifiée ou à une loi, doivent être publiés sans délai dans l’organe où l’acte a été publié, et lorsque l’arrêt concerne l’acte non publié dans un tel organe, au Journal officiel de la République de Pologne «Monitor Polski».
3. La publication des arrêts dans un organe est ordonnée par le président du Tribunal.
Art. 80
Les décisions dont il est question à l’art. 70, al. 2, points 1-3, doivent être publiées au Journal officiel de la République de Pologne «Monitor Polski».
Art. 81
Le Tribunal publie un recueil de ses arrêts.
CHAPITRE 4
Modifications des dispositions en vigueur,
dispositions transitoires et finales
Art. 82
Dans la loi du 14 juin 1960 portant Code de procédure administrative (J. des L. 1980, no 9, texte 26 et no 27, texte 111; 1982, no 7, texte 55 et no45, texte 289; 1983, no 41, texte 185; 1984, no 34, texte 183; 1986, no 47, texte 228; 1987, no 21, texte 123 et no 33, texte 186; 1989, no 20, texte 107; 1990, no 34, texte 201 ; 1991, no 100, texte 442 et no119, texte 513 ; 1994, no 122, texte 593; 1995, no 1, texte 1 et no 74, texte 368; 1996, no 43, texte 189 et no 106, texte 496, et 1997, no 75, texte 471) les modifications suivantes sont apportées:
1) après l’art. 145, il est ajouté un nouvel article, art. 145a ainsi conçu:
«Art. 145a. § 1. La reprise de la procédure peut également être demandée dans le cas où le Tribunal Constitutionnel a déclaré la non-conformité de l'acte normatif à la Constitution, à une convention internationale ou à une loi, en vertu duquel la décision a été rendue.
§ 2. Dans la situation définie au § 1, l'action en reprise doit être introduite dans un mois à compter du jour de l'entrée en vigueur du Tribunal Constitutionnel»,
2) à l’art. 146, § 1, après le texte «à l’art. 145, § 1, point 3–8» sont ajouté les mots «et à l’art. 145a»;
3) à l’art. 147, après le texte «à l’art. 145, § 1, point 4» sont ajoutés les mots «et à l’art. 145a»;
4) à l’art. 151, § 1, point 1–2, après le texte «en vertu de l’art. 145, § 1», sont ajoutés les mots «ou de l’art. 145a».
Art. 83
Dans la loi du 17 novembre 1964 portant Code de procédure civile (J. des L. no 43, texte 296; 1965, no 15, texte 113; 1974, no 27, texte 157, et no 39, texte 231; 1975, no 45, texte 234; 1982, no 11, texte 82 et no 30, texte 210; 1983, no 5, texte 33; 1984, no 45, textes 241 et 242; 1985, no20, texte 86; 1987, no 21, texte 123; 1988, no 41, texte 324; 1989 no4, texte 21 et no 33, texte 175 ; 1990 no 14, texte 88, no 34, texte 198, no 53, texte 306, no 55, texte 318 et no 79, texte 464; 1991 no 7, texte 24, no 22, texte 92 et no 115, texte 496 ; 1993, no 12, texte 53; 1994 no 105, texte 509; 1995 no 83, texte 417 ; 1996 no 24, texte 110, no 43, texte 189, no 73, texte 350 et no 149, texte 703, et 1997, no 43, texte 270, no54, texte 348 et no 75, texte 471) il est ajouté un article, l’article 4011 ainsi conçu:
«Art. 4011, § 1. La reprise de la procédure peut être demandée également dans le cas où le Tribunal Constitutionnel a déclaré la non-conformité à la Constitution, à une convention internationale ou à une loi de l’acte normatif en vertu duquel le jugement a été rendu.
§ 2. Dans la situation définie au § 1er l'action en reprise doit être introduite dans un mois à compter du jour de l'entrée en vigueur de l'arrêt du Tribunal Constitutionnel».
Art. 84
Dans la loi du 19 avril 1969 portant Code de procédure pénale (J. des L. no 13, texte 96; 1982, no 16, texte 124 et no 41, texte 273; 1983, no 44, texte 203; 1985, no 23, texte 100 et no 31, texte 138; 1987, no 21, texte 123; 1988, no 20, texte 135; 1989, no 29, texte 154 et no 34, texte 180; 1990 no 34, texte 198, no 43, texte 251, no 53, texte 306 et no 72, texte 422 ; 1991, no 53, texte 371 et no 100, texte 442; 1992, no 24, texte 101; 1994, no 74, texte 332 et no 126, texte 615; 1995, no 89, textes 443 et 444, no 95, texte 475; 1996, no152, texte 270, et no 155, texte 756 et 1997, no6, texte 31, no 72, texte 449, no 75, texte 471 et no 79, texte 485) les modifications suivantes sont apportées:
1) à l’art. 474, § 1, au point 2 le point est remplacé par une virgule, et il est ajouté le point 3 ainsi conçu:
«3) le jugement de condamnation passé en force de chose jugée a été rendu en vertu de la loi que le Tribunal Constitutionnel a déclaré non-conforme à la Constitution».
2) à l’art. 476:
a) au § 1 le texte «à l’art. 474, § 2» est remplacé par les mots «à l’art. 474, § 1, 3 et § 2»,
b) il est ajouté le § 3 ainsi conçu:
«§ 3. La procédure ne peut être reprise, en relation avec l'arrêt du Tribunal Constitutionnel, qu'au profit de-l'accusé; le § 2 est applicable».
Art. 85
Dans la loi du 20 mai 1971 portant Code de procédure concernant les contraventions (J. des L. no 12, texte 116; 1972, no 49, texte 312; 1975, no16, texte 91 et no 45, texte 234; 1982, no 16, texte 125 et no 45, texte 291; 1983, no 6, texte 35 et no 44, texte 203; 1985, no 23, texte 100; 1986, no 39, texte 193; 1988, no 20, texte 135; 1989, no 34, texte 180; 1990, no20, texte 121, no 43, texte 251 et no 72, texte 422; 1991, no 32, texte 131 et no 94, texte 419; 1992, no 24, texte 101; 1994, no 27, texte 96; 1995, no 95, texte 475 et 1997, no 43, texte 272), à l’art. 112 le point est supprimé et sont ajoutés les mots suivants «ou ont été rendues en vertu de l’acte normatif que le Tribunal Constitutionnel a déclaré non conforme à la Constitution, à une convention internationale ou à une loi».
Art. 86
Dans la loi de répression fiscale du 26 octobre 1971 (J. des L. 1984, no 22, texte 103; 1985, no 23, texte 100; 1990, no 14, texte 84 et no 86, texte 503; 1991, no 100, texte 442 et no 107, texte 458; 1992, no 21, texte 85 et no 68, texte 341; 1994, no 43, texte 160, no 126, texte 615 et no 136, texte 703; 1995, no 132, texte 641; 1996, no 132, texte 621, no137, texte 640 et no 152, texte 720, et 1997, no 71, texte 449 et no 79, texte 485), à l’art. 227 au point 2, le point est remplacé par une virgule, et il est ajouté le point 3) ainsi conçu:
«3) si la décision définitive de l'organe financier a été rendue or vertu de l'acte normatif que le Tribunal Constitutionnel a déclaré non conforme à la Constitution, à une convention internationale ou à une loi. L'art. 228, § 1 n'est pas applicable».
Art. 87
Dans la loi du 28 juillet 1990 sur les partis politiques (J. des L. no 54, texte 312), à l’art. 5:
1) à l’al. 1, les mots «par suite du rapport de la Cour de voïvodie de Varsovie ou à la requête du ministre de la Justice» sont remplacés par les mots «à la requête du Procureur Général»;
2) à l’al. 2, les mots «le ministre de la Justice» sont remplacés par les mots «le Procureur Général».
Art. 88
1. Les membres du Tribunal qui en font partie le jour de l’entrée en vigueur de la loi deviennent juges au Tribunal au sens de la loi.
2. Le mandat des juges au Tribunal élus en vertu de l’art. 15, al. 2 et 4, et de l’art. 16, al. 3 de la loi du 29 avril 1985 sur le Tribunal Constitutionnel dure huit ans à compter du jour de leur élection,
3. La Diète élira les juges au Tribunal en un nombre indispensable pour adapter le Tribunal aux conditions définies à l’art. 5.
Art. 89
1. Pendant deux ans à compter de l’entrée en vigueur de la Constitution de la République de Pologne adoptée le 2 avril 1997, les arrêts du Tribunal sur la non-conformité à la Constitution des lois votées avant son entrée en vigueur ne sont pas définitifs, et sont soumis à l’examen de la Diète qui peut repousser les arrêts du Tribunal à la majorité des deux tiers des voix, en présence de la moitié au moins du nombre légal des députés. Ceci ne concerne pas les arrêts rendus sur les questions juridiques adressées au Tribunal.
2. L’arrêt dont il est question l’al. 1 est examiné par la Diète dans les six mois au plus tard à compter du jour où il a été soumis par le président du Tribunal.
3. Si elle reconnaît l’arrêt comme bien fondé, la Diète apporte des modifications utiles de la loi concernée par l’arrêt, ou l’abroge en entier ou en partie, dans le délai défini à l’al. 2.
4. L’arrêt du Tribunal sur la non-conformité de la loi à la Constitution, qui n’aura pas été examiné par la Diète dans le délai de six mois à compter du jour où il a été soumis à la Diète par le président du Tribunal, ou qui a été examiné sans que la Diète ait modifié ou abrogé les dispositions non conformes à la Constitution, est définitif et fait abroger la loi ou ces dispositions au jour la publication au Journal des Lois de la République de Pologne de l’avis du président du Tribunal annonçant que le texte concerné cesse d’être en vigueur.
Art. 90
La procédure devant le Tribunal dans les affaires engagées avant l’entrée en vigueur de la Constitution se déroule selon les dispositions qui ont force obligatoire le jour où elles sont engagées.
Art. 91
Lorsqu’il est question dans les dispositions de la loi, il y a lieu d’entendre les lois et les autres actes législatifs rendus en vertu des dispositions avant ayant force obligatoire avant l’entrée en vigueur de la Constitution de la République de Pologne votée le 2 avril 1997.
Art. 92
Cesse d’être en vigueur la loi du 29 avril 1985 sur le Tribunal Constitutionnel (J. des L. 1991, no 109, texte 470; 1993, no 47, texte 213; 1994, no 122, texte 593; 1995, no 13, texte 59; 1996, no 77, texte 367, et 1977, no 48, texte 604).
Art. 93
La loi entre en vigueur le 17 octobre 1997, à l’exception des dispositions de l’art. 5, al. 1 et de l’art. 88, al. 2 et 3, qui entrent en vigueur dans les 7 jours à compter du jour de sa publication.
Uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 3 października 2006 r.
w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 16 ust. 1 i art. 40 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) uchwala, co następuje:
§ 1
Uchwala się Regulamin Trybunału Konstytucyjnego, stanowiący załącznik do uchwały.
§ 2
Traci moc uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 1997 r. w sprawie regulaminu Trybunału Konstytucyjnego (M. P. z 2001 r. Nr 41, poz. 668 oraz z 2005 r. Nr 40, poz. 542).
§ 3
Uchwała wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Prezes Trybunału Konstytucyjnego:
Marek Safjan
Wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego:
Andrzej Mączyński
Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego:
Jerzy Ciemniewski, Teresa Dębowska-Romanowska, Marian Grzybowski, Adam Jamróz, Wiesław Johann, Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska, Ewa Łętowska, Marek Mazurkiewicz, Janusz Niemcewicz, Jerzy Stępień, Mirosław Wyrzykowski, Bohdan Zdziennicki
Załącznik
do uchwały Zgromadzenia Ogólnego
Sędziów Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 3 października 2006 r.
Regulamin Trybunału Konstytucyjnego
§ 1
Regulamin Trybunału Konstytucyjnego, zwany dalej „regulaminem”, określa wewnętrzną organizację pracy Trybunału, szczegółowe czynności jego organów oraz tryb ich wykonywania, a także wewnętrzny tok postępowania z przedkładanymi Trybunałowi wnioskami, pytaniami prawnymi i skargami konstytucyjnymi.
DZIAŁ I
Organy Trybunału Konstytucyjnego
Rozdział 1
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego
§ 2
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, zwane dalej „Zgromadzeniem Ogólnym”, wykonuje czynności przewidziane w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, zwanej dalej „ustawą”, oraz w regulaminie, a w szczególności:
1) w sprawach organizacyjnych:
a) omawia i zatwierdza coroczną informację o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału, na podstawie projektu przedłożonego przez Prezesa Trybunału,
b) na wniosek Prezesa Trybunału, powołuje i odwołuje szefa Biura Trybunału, zwanego dalej „szefem Biura”,
c) na wniosek szefa Biura, uchwala statut Biura Trybunału,
d) na wniosek Prezesa Trybunału, może określać program wykonywanych przez Biuro Trybunału zadań badawczych i analitycznych w zakresie orzecznictwa Trybunału lub orzecznictwa innych sądów, na potrzeby Trybunału,
e) na wniosek Prezesa Trybunału, może określać roczny plan wizyt oraz kontaktów roboczych z sądami konstytucyjnymi,
f) rozpatruje sprawozdanie z działalności Biura Trybunału, przedstawiane corocznie przez szefa Biura;
2) w sprawach finansowo-budżetowych:
a) na wniosek szefa Biura, zatwierdzony przez Prezesa Trybunału, uchwala – w terminie do dnia 15 września – projekt dochodów i wydatków Trybunału (projekt budżetu Trybunału) na rok następny,
b) rozpatruje, przedstawione przez szefa Biura i zatwierdzone przez Prezesa Trybunału, sprawozdanie z wykonania budżetu Trybunału za miniony rok;
3) w sprawach osobowych sędziów Trybunału:
a) stwierdza wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału, w wypadkach określonych w ustawie,
b) wyraża zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności sędziego Trybunału,
c) wykonuje określone w ustawie czynności w zakresie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziego Trybunału.
§ 3
1. Zgromadzenie Ogólne zwołuje Prezes Trybunału, przekazując każdemu sędziemu Trybunału, przed wyznaczonym terminem Zgromadzenia Ogólnego, pisemne zawiadomienie wraz z proponowanym porządkiem obrad oraz niezbędnymi materiałami.
2. W wypadkach wyznaczenia kolejnego terminu podczas obrad Zgromadzenia Ogólnego lub gdy chodzi o rozpatrzenie szczególnie pilnych spraw nie stosuje się przepisu ust. 1.
3. Jeżeli przedmiotem obrad Zgromadzenia Ogólnego mają być sprawy dotyczące projektu budżetu Trybunału lub wygaśnięcia mandatu sędziego Trybunału, zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, powinno być przekazane co najmniej 7 dni przed terminem Zgromadzenia Ogólnego.
4. Zgromadzeniu Ogólnemu, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, przewodniczy Prezes Trybunału, a w czasie jego nieobecności lub w razie innych przeszkód – Wiceprezes Trybunału.
5. Obrady Zgromadzenia Ogólnego są protokołowane przez wyznaczonego przez szefa Biura pracownika. Prezes Trybunału może zaprosić do udziału w Zgromadzeniu Ogólnym inne osoby. Zgromadzenie Ogólne może postanowić o zamkniętym charakterze obrad, bez udziału protokolanta oraz innych osób spoza grona sędziów Trybunału.
§ 4
1. W sprawach będących przedmiotem obrad Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały zwykłą większością głosów, jeżeli przepis ustawy nie stanowi inaczej.
2. Zgromadzenie Ogólne jest zdolne do podejmowania uchwał, jeżeli w obradach uczestniczy co najmniej 10 sędziów Trybunału, w tym Prezes lub Wiceprezes Trybunału.
3. W razie przeszkód w sprawowaniu obowiązków przez Prezesa i Wiceprezesa Trybunału, w odniesieniu do zwoływania Zgromadzenia Ogólnego oraz przewodniczenia jego obradom, przepis § 12 ust. 4 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.
§ 5
1. Zgromadzenie Ogólne w sprawie wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Prezes Trybunału zwołuje z odpowiednim wyprzedzeniem w odniesieniu do terminów, o których mowa w art. 15 ust. 2 ustawy.
2. Zgromadzeniu Ogólnemu w sprawie wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa i Wiceprezesa Trybunału przewodniczy najstarszy wiekiem sędzia Trybunału uczestniczący w Zgromadzeniu Ogólnym.
3. Obrady Zgromadzenia Ogólnego, o których mowa w ust. 1 i 2, mają charakter zamknięty. Obrady są protokołowane przez sędziego Trybunału, który przewodniczy Zgromadzeniu Ogólnemu.
§ 6
1. Na karcie przygotowanej w celu zgłoszenia kandydatów na Prezesa Trybunału nazwiska sędziów Trybunału umieszcza się w kolejności alfabetycznej.
2. Sędzia Trybunału może zgłosić nie więcej niż dwóch kandydatów na Prezesa Trybunału. Zgłoszenie polega na postawieniu znaku „x” w kratce obok nazwiska sędziego Trybunału. Za nieważne uważa się zgłoszenie, jeżeli znak „x” postawiono w kratkach obok nazwisk więcej niż dwóch sędziów Trybunału.
3. Sędzia Trybunału przewodniczący Zgromadzeniu Ogólnemu po ustaleniu, którzy sędziowie Trybunału zostali zgłoszeni jako kandydaci na Prezesa Trybunału, pyta każdego z nich, czy wyraża zgodę na kandydowanie, a następnie ogłasza ostateczną listę kandydatów na Prezesa Trybunału.
§ 7
1. Na karcie przygotowanej w celu wyboru kandydatów na Prezesa Trybunału nazwiska kandydatów umieszcza się w kolejności alfabetycznej.
2. Sędzia Trybunału może wskazać nie więcej niż dwóch kandydatów. Głosowanie polega na postawieniu znaku „x” w kratce obok nazwiska kandydata. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli znak „x” został postawiony w kratkach obok nazwisk więcej niż dwóch kandydatów albo nie został postawiony obok nazwiska żadnego kandydata.
3. Za wybranych uważa się dwóch kandydatów, którzy uzyskali kolejno największą liczbę ważnie oddanych głosów.
§ 8
1. Jeżeli ważne głosy oddano na więcej niż dwóch kandydatów, sędzia Trybunału przewodniczący Zgromadzeniu Ogólnemu ogłasza liczbę ważnie oddanych głosów na każdego kandydata i ustala listę kandydatów biorących udział w drugiej turze głosowania.
2. W drugiej turze głosowania pomija się nazwisko kandydata, który w pierwszej turze głosowania otrzymał najmniejszą liczbę ważnie oddanych głosów.
3. Przepisy § 7 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
§ 9
1. Jeżeli w drugiej turze głosowania ważne głosy oddano na więcej niż dwóch kandydatów, sędzia Trybunału przewodniczący Zgromadzeniu Ogólnemu ogłasza liczbę ważnie oddanych głosów na każdego kandydata i ustala listę kandydatów biorących udział w trzeciej turze głosowania.
2. W trzeciej turze głosowania pomija się nazwisko kandydata, który w drugiej turze głosowania otrzymał najmniejszą liczbę ważnie oddanych głosów.
3. Przepisy § 7 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
4. Jeżeli w trzeciej turze głosowania Zgromadzenie Ogólne nie wybierze dwóch kandydatów na Prezesa Trybunału, przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio.
§ 10
Do zgłaszania kandydatów oraz wyboru kandydatów na Wiceprezesa Trybunału przepisy § 6-9 stosuje się odpowiednio.
Rozdział 2
Prezes Trybunału Konstytucyjnego
§ 11
1. Prezes Trybunału kieruje Trybunałem i reprezentuje Trybunał na zewnątrz.
2. Prezes Trybunału wykonuje czynności przewidziane w ustawach oraz w regulaminie, a w szczególności:
1) zapewnia organizacyjne i administracyjne warunki pracy Trybunału poprzez nadzór nad działalnością szefa Biura;
2) zarządza ogłoszenie wyroków Trybunału oraz postanowień, o których mowa w art. 70 ust. 2 pkt 1-3 ustawy, w urzędowych organach publikacyjnych, a także, w miarę konieczności, sprostowań oczywistych omyłek w ogłoszonych orzeczeniach Trybunału;
3) zarządza publikację orzeczeń Trybunału w zbiorze urzędowym;
4) na wniosek lub za zgodą zainteresowanych sędziów Trybunału, po konsultacji z szefem Biura, przydziela im asystentów oraz pracowników zajmujących samodzielne stanowiska do spraw orzecznictwa;
5) umożliwia sędziom Trybunału zaznajomienie się z aktami postępowania karnego prowadzonego wobec sędziego Trybunału;
6) wykonuje czynności związane z postępowaniem z oświadczeniami o stanie majątkowym sędziów Trybunału i szefa Biura;
7) informuje Zgromadzenie Ogólne o wszystkich ważnych sprawach i wydarzeniach dotyczących Trybunału i sędziów Trybunału.
3. Prezes Trybunału, na wniosek szefa Biura, ustala w drodze zarządzenia:
1) czynności biurowe i sposób prowadzenia w Trybunale akt, repertoriów, terminarzy i ksiąg pomocniczych w sprawach rozpoznawanych przez Trybunał;
2) czynności ewidencyjne, badawcze i analityczne, prowadzone w Biurze Trybunału, związane z realizacją orzeczeń Trybunału w działalności prawodawczej właściwych organów, oraz sposób ich dokumentowania.
§ 12
1. W czasie nieobecności Prezesa Trybunału, w jego zastępstwie, Wiceprezes Trybunału kieruje pracami Trybunału oraz wykonuje zadania i czynności przewidziane przepisami prawa.
2. Z upoważnienia Prezesa Trybunału Wiceprezes Trybunału wykonuje zadania i czynności wynikające z ustalonego między nimi podziału o charakterze stałym lub czasowym.
3. Wiceprezes Trybunału zaznajamia się na bieżąco z całością spraw z zakresu kierowania pracami Trybunału.
4. Jeżeli istnieją przeszkody w sprawowaniu obowiązków przez Prezesa i Wiceprezesa Trybunału, Prezes albo zastępujący go Wiceprezes wyznacza, w formie pisemnej, zastępującego go sędziego Trybunału. W razie niewyznaczenia albo niemożności wyznaczenia sędziego Trybunału, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału zastępuje najstarszy wiekiem sędzia Trybunału.
Rozdział 3
Strój urzędowy sędziów Trybunału Konstytucyjnego
oraz pieczęcie Trybunału Konstytucyjnego
§ 13
1. Strojem urzędowym sędziego Trybunału na rozprawie jest toga i biret. Toga jest czarna, ma biało-czerwone lamówki na kołnierzu i mankietach oraz biało-czerwony żabot; biret jest czarny, bez lamówki.
2. Strój urzędowy sędziego Trybunału, który przewodniczy składowi orzekającemu Trybunału, uzupełnia łańcuch z godłem Rzeczypospolitej Polskiej, według wzoru ustalonego dla sędziów sądów powszechnych.
§ 14
1. Trybunał Konstytucyjny i Prezes Trybunału używają pieczęci urzędowych z godłem Rzeczypospolitej Polskiej i napisem odpowiadającym obowiązującym przepisom.
2. Prezes Trybunału, na wniosek szefa Biura, ustala w drodze zarządzenia wzory, sposób używania oraz przechowywania pieczęci urzędowych Trybunału i Prezesa Trybunału.
DZIAŁ II
Biuro Trybunału Konstytucyjnego
§ 15
1. Biuro Trybunału zapewnia administracyjną, organizacyjną i finansową obsługę Trybunału. Szczegółowe zadania i organizację Biura określa statut Biura.
2. Biurem Trybunału kieruje szef Biura, który podlega Prezesowi Trybunału.
3. Szef Biura jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników Biura i ponosi odpowiedzialność za ich działania. Zapewnia prawidłowe oraz sprawne funkcjonowanie Biura, a w razie potrzeby przedstawia wnioski dotyczące jego organizacji.
4. Szef Biura opracowuje projekt budżetu Trybunału, jest odpowiedzialny za wykonywanie budżetu Trybunału, a w razie potrzeby proponuje wprowadzenie zmian w układzie wykonawczym budżetu Trybunału. Odpowiada także za majątek będący w zarządzie Trybunału.
5. Szef Biura przedkłada Zgromadzeniu Ogólnemu roczne sprawozdanie z wykonania budżetu Trybunału oraz z działalności Biura, a także informuje na bieżąco Prezesa i Wiceprezesa Trybunału o problemach funkcjonowania Biura.
DZIAŁ III
Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym
Rozdział 1
Wstępne rozpoznanie skargi konstytucyjnej oraz wniosku podmiotu,
o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji
§ 16
1. Skargę konstytucyjną, z uwzględnieniem kolejności jej wpływu, Prezes Trybunału kieruje do wyznaczonego sędziego Trybunału w celu wstępnego rozpoznania.
2. Jeżeli treść lub forma pisma nie pozwalają stwierdzić, że jest ono skargą konstytucyjną w rozumieniu art. 79 Konstytucji oraz art. 46-48 ustawy, upoważniony przez Prezesa Trybunału pracownik Biura Trybunału zwraca się do nadawcy o stosowne wyjaśnienie. W piśmie wzywającym do wyjaśnienia należy jednocześnie poinformować o wymaganiach, jakie powinna spełniać skarga konstytucyjna.
§ 17
1. Jeżeli skarga konstytucyjna wymaga uzupełnienia, sędzia Trybunału zarządzeniem wzywa skarżącego do usunięcia jej braków w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia.
2. Zarządzenie sędziego Trybunału niezwłocznie doręcza się skarżącemu.
§ 18
1. Po stwierdzeniu, że:
1) skarga konstytucyjna spełnia wymogi, o których mowa w art. 79 Konstytucji, oraz warunki, o których mowa w art. 46 ust. 1, art. 47 i art. 48 ust. 1 ustawy,
2) nie zachodzą przesłanki określone w art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 ustawy, bądź gdy wynika to z konieczności, o której mowa w art. 39 ust. 3 ustawy
– sędzia Trybunału wydaje zarządzenie o przedstawieniu skargi konstytucyjnej Prezesowi Trybunału w celu wpisania jej do właściwego repertorium i wyznaczenia składu orzekającego Trybunału.
2. Jeżeli skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów i warunków, o których mowa w ust. 1, sędzia Trybunału wydaje postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
3. Postanowienie wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o możliwości wniesienia zażalenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia, niezwłocznie doręcza się skarżącemu.
§ 19
1. Zażalenie, z uwzględnieniem kolejności jego wpływu, Prezes Trybunału kieruje do wyznaczonego składu orzekającego trzech sędziów Trybunału w celu rozpoznania.
2. Postanowienie Trybunału o uwzględnieniu zażalenia, nieuwzględnieniu zażalenia lub pozostawieniu zażalenia bez rozpoznania, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie doręcza się skarżącemu.
3. Po wydaniu postanowienia o uwzględnieniu zażalenia przewodniczący składu orzekającego przedstawia Prezesowi Trybunału skargę konstytucyjną w celu wpisania jej do właściwego repertorium i wyznaczenia składu orzekającego Trybunału.
§ 20
Jeżeli w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej Trybunał wyda postanowienie, o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy, postanowienie to, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie doręcza się skarżącemu oraz właściwemu organowi.
§ 21
Jeżeli w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej Trybunał wyda postanowienie o zawieszeniu tego postępowania, postanowienie to, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie doręcza się skarżącemu.
§ 22
Do wstępnego rozpoznania wniosku podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, przepisy § 16-19 i § 21 stosuje się odpowiednio.
§ 23
Czynności biurowe, w zakresie określonym w niniejszym dziale oraz wynikające z art. 36 ustawy, wykonuje Zespół Wstępnej Kontroli Skarg Konstytucyjnych i Wniosków. W tym celu Zespół prowadzi rejestrację i dokumentację spraw według zasad ustalonych w zarządzeniu Prezesa Trybunału, wydanym na podstawie § 11 ust. 3 pkt 1.
Rozdział 2
Postępowanie z wnioskiem podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 i 2 Konstytucji, oraz pytaniem prawnym
§ 24
1. Prezes Trybunału kieruje do rozpatrzenia wniosek podmiotu, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 i 2 Konstytucji, lub pytanie prawne, jeżeli spełniają warunki formalne określone w art. 32 ust. 1 i 3 ustawy.
2. Jeżeli wniosek lub pytanie prawne zawiera braki formalne, Prezes Trybunału, w drodze zarządzenia, wzywa do ich uzupełnienia, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin.
3. Jeżeli pytanie prawne zostało przedstawione bez akt sprawy, w związku z którą zostało postawione, przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio.
§ 25
Do wniosków Prezydenta Rzeczypospolitej, zgłoszonych na podstawie art. 122 ust. 3 oraz art. 133 ust. 2 Konstytucji, a także do wniosków zgłoszonych przez uprawnione podmioty w sprawach, o których mowa w art. 131 ust. 1 oraz w art. 188 pkt 4 Konstytucji, przepisy § 24 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
Rozdział 3
Skierowanie do rozpatrzenia wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej
§ 26
1. Prezes Trybunału zarządza skierowanie wniosku lub pytania prawnego do rozpatrzenia, uwzględniając kolejność ich wpływu. W uzasadnionych wypadkach Prezes Trybunału może zarządzić rozpatrzenie wniosku lub pytania prawnego w innej kolejności.
2. W zarządzeniu, o którym mowa w ust. 1, Prezes Trybunału wyznacza również skład orzekający Trybunału, w tym przewodniczącego i sędziego sprawozdawcę. W uzasadnionych wypadkach, na wniosek przewodniczącego składu orzekającego Trybunału, Prezes Trybunału może wyznaczyć dwóch sędziów sprawozdawców.
3. Wyznaczenie, o którym mowa w ust. 2, następuje według kolejności ustalonej na podstawie alfabetycznej listy sędziów Trybunału.
4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się w razie:
1) wyłączenia sędziego Trybunału od udziału w rozstrzyganiu sprawy na podstawie art. 26 ust. 3 w związku z ust. 1 ustawy;
2) orzekania przez sędziego Trybunału w składzie wyznaczonym na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b i art. 36 ust. 1 ustawy;
3) usprawiedliwionej dłuższej nieobecności sędziego Trybunału.
5. W sprawach rozpatrywanych przez pełny skład Trybunału Prezes Trybunału może wyznaczyć dwóch sędziów sprawozdawców. Do wyznaczenia sędziego lub sędziów sprawozdawców przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.
6. Do skargi konstytucyjnej, o której mowa w § 18 ust. 1 i § 19 ust. 1 i 3, oraz wniosku, o którym mowa w § 22, przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio.
§ 27
1. Jeżeli wniosek, pytanie prawne lub skarga konstytucyjna dotyczą sprawy, która jest przedmiotem wcześniej złożonego wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej, Prezes Trybunału może zarządzić ich łączne rozpatrzenie.
2. Zarządzenie, o którym mowa w ust. 1, Prezes Trybunału wydaje po zasięgnięciu opinii przewodniczącego składu orzekającego w sprawie, z którą Prezes Trybunału zamierza połączyć inne sprawy.
§ 28
W rozpatrywaniu sprawy w pełnym składzie Trybunału powinni uczestniczyć wszyscy sędziowie Trybunału, poza wyłączonymi z orzekania na podstawie odrębnych przepisów. W wypadku zaistnienia obiektywnej przeszkody w uczestniczeniu w rozprawie (posiedzeniu), sędzia Trybunału obowiązany jest niezwłocznie powiadomić o tym fakcie przewodniczącego pełnego składu Trybunału.
§ 29
1. Prezes Trybunału zwraca się do pozostałych uczestników postępowania o zajęcie stanowiska wobec wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej i wyznacza w tym celu odpowiedni termin, biorąc pod uwagę stopień zawiłości oraz pilności sprawy.
2. Prezes Trybunału lub skład orzekający Trybunału mogą zwracać się, na każdym etapie postępowania, do innych organów lub organizacji o zajęcie stanowiska w kwestiach mogących mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
§ 30
Czynności biurowe, w zakresie określonym w rozdziale 2 i 3 niniejszego działu, wykonuje Sekretariat Trybunału. W tym celu Sekretariat Trybunału prowadzi rejestrację i dokumentację spraw według zasad ustalonych w zarządzeniu Prezesa Trybunału, wydanym na podstawie § 11 ust. 3 pkt 1.
Rozdział 4
Postępowanie z wnioskiem w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego
§ 31
Do postępowania z wnioskiem w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego, zgłoszonym na podstawie art. 192 Konstytucji, przepisy § 24 ust. 2 i § 29 stosuje się odpowiednio, przy czym wstępne czynności przygotowawcze wykonuje Sekretariatu Trybunału.
§ 32
Uchylanie się uczestnika postępowania od zajęcia stanowiska, w określonym przez Trybunał terminie, w sprawie wniosku o tymczasowe uregulowanie kwestii spornych, a w szczególności o zawieszenie czynności egzekucyjnych, nie stoi na przeszkodzie podjęcia przez Trybunał stosownego postanowienia.
DZIAŁ IV
Rozprawa i jej przygotowanie
§ 33
Na wniosek przewodniczącego składu orzekającego Trybunału, Prezes Trybunału wyznacza termin rozprawy, o czym zawiadamia uczestników postępowania.
§ 34
1. Przygotowanie rozprawy należy do składu orzekającego Trybunału. Przewodniczący składu orzekającego Trybunału wydaje w tym celu niezbędne zarządzenia. Może także przed rozprawą zwołać naradę składu orzekającego Trybunału w celu omówienia propozycji sędziego sprawozdawcy oraz występujących zagadnień prawnych.
2. Przewodniczący składu orzekającego Trybunału czuwa nad tym, aby:
1) członkowie składu orzekającego Trybunału mogli zaznajomić się z aktami sprawy przed rozprawą;
2) w toku postępowania nie pominięto okoliczności koniecznych do wyjaśnienia sprawy;
3) podczas narady omówiono wszystkie występujące zagadnienia prawne oraz wnioski uczestników postępowania.
3. W toku przygotowania rozprawy skład orzekający Trybunału może, na wniosek przewodniczącego składu orzekającego Trybunału lub sędziego sprawozdawcy, postanowić o zwróceniu się przewodniczącego składu orzekającego Trybunału do:
1) Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego o informację w sprawie sądowej wykładni określonych przepisów;
2) określonych organów lub instytucji państwowych, organizacji albo placówek naukowych o opinię we wskazanych kwestiach, dotyczących rozpatrywanej sprawy;
3) określonych organów lub instytucji państwowych albo organizacji o dostarczenie lub okazanie w toku postępowania albo na rozprawie wskazanych akt lub innych dokumentów albo aktów normatywnych.
4. Przewodniczący składu orzekającego Trybunału, z inicjatywy sędziego sprawozdawcy lub w porozumieniu z nim, może zarządzić powołanie biegłego (biegłych). Postanowienie w tej sprawie może także podjąć skład orzekający Trybunału.
§ 35
1. Jeżeli przewodniczący składu orzekającego Trybunału uzna, że złożenie do akt rozpatrywanej sprawy okazanego dokumentu, odpisu lub wyciągu z dokumentu jest zbędne, dokument ten opisuje się w protokole, wymieniając osobę, która go okazała.
2. Na dokumencie złożonym do akt na rozprawie przewodniczący składu orzekającego Trybunału zamieszcza wzmiankę o tym, przez kogo dokument został złożony.
3. Przewodniczący składu orzekającego Trybunału, po wydaniu orzeczenia w sprawie, zarządza niezwłoczny zwrot akt właściwemu organowi, który udostępnił je Trybunałowi w celu dowodowym.
§ 36
1. W dniu rozprawy przed salą rozpraw w siedzibie Trybunału umieszcza się wokandę zawierającą informacje o: składzie orzekającym Trybunału, sygnaturze sprawy, godzinie rozpoczęcia rozprawy, uczestnikach postępowania oraz przedmiocie rozpatrywanej sprawy.
2. Po wywołaniu sprawy oraz sprawdzeniu obecności uczestników postępowania przewodniczący składu orzekającego Trybunału udziela głosu uczestnikom. Pierwszy zabiera głos wnioskodawca, przedstawiciel sądu, który skierował pytanie prawne, albo skarżący, następnie organ, który wydał akt normatywny będący przedmiotem wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej, oraz Prokurator Generalny. Kolejność zabierania głosu w dalszej części rozprawy ustala przewodniczący składu orzekającego Trybunału.
§ 37
W czasie wchodzenia składu orzekającego Trybunału do sali rozpraw i wychodzenia z niej wszyscy obecni wstają. Wstaje również każda osoba, gdy podczas rozprawy zwraca się do niej sędzia składu orzekającego Trybunału, chyba że przewodniczący składu orzekającego Trybunału zwolni ją z tego obowiązku.
§ 38
1. Zarządzając przerwę w rozprawie, przewodniczący składu orzekającego Trybunału ogłasza termin, w którym będzie ona kontynuowana.
2. W razie postanowienia składu orzekającego Trybunału o odroczeniu rozprawy, przewodniczący składu orzekającego Trybunału wyznacza i ogłasza następny termin rozprawy. Jeżeli niezwłoczne wyznaczenie następnego terminu nie jest możliwe (odroczenie bez terminu), przepis § 33 stosuje się odpowiednio.
3. Zamykając rozprawę, przewodniczący składu orzekającego Trybunału informuje o udaniu się na naradę oraz o terminie i miejscu ogłoszenia orzeczenia.
§ 39
Jeżeli po zamknięciu rozprawy skład orzekający Trybunału uzna, że wydanie orzeczenia nie jest możliwe, może zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo.
§ 40
1. Przewodniczący składu orzekającego Trybunału może nie zezwolić przedstawicielom radia, telewizji oraz prasy na utrwalanie lub transmisję przebiegu rozprawy, jeżeli dokonywanie tych czynności utrudnia prowadzenie rozprawy.
2. Przewodniczący składu orzekającego Trybunału może nakazać opuszczenie sali rozpraw przez osoby spośród publiczności obserwującej rozprawę, jeżeli zachowują się w sposób nielicujący z powagą Trybunału.
§ 41
Szef Biura, za zgodą przewodniczącego składu orzekającego Trybunału, może zarządzić wydanie kart wstępu do sali rozpraw, a także wyznaczyć odpowiednie miejsca dla publiczności oraz przedstawicieli radia, telewizji i prasy, w wypadku przewidywanego zwiększenia zainteresowania daną rozprawą.
DZIAŁ V
Narada sędziowska oraz orzekanie
§ 42
1. Orzeczenie wydawane przez Trybunał w sprawach określonych w ustawie, a także ustalenie zasadniczych motywów orzeczenia i jego pisemnego uzasadnienia zapadają na naradzie sędziowskiej odbywanej bezpośrednio po przeprowadzeniu rozprawy albo na posiedzeniu niejawnym.
2. W razie odroczenia wydania orzeczenia narada sędziowska odbywa się w terminie ustalonym przez przewodniczącego składu orzekającego Trybunału.
3. W naradzie sędziowskiej, która ma charakter zamknięty i niejawny, uczestniczą wyłącznie członkowie składu orzekającego Trybunału. Naradą sędziowską kieruje przewodniczący składu orzekającego Trybunału. Projekt orzeczenia i jego zasadniczych motywów oraz pisemnego uzasadnienia przedstawia na naradzie sędziowskiej sędzia sprawozdawca.
§ 43
1. Jeżeli skład orzekający Trybunału zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie Trybunału, przedstawia Prezesowi Trybunału wniosek o rozpoznanie sprawy w pełnym składzie Trybunału.
2. Jeżeli skład orzekający Trybunału uzna, że rozpatrywana sprawa jest szczególnie zawiła, przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio.
3. Prezes Trybunału wydaje zarządzenie o przekazaniu albo o odmowie przekazania sprawy do rozpatrzenia w pełnym składzie Trybunału.
§ 44
Jeżeli podczas narady sędziowskiej w pełnym składzie Trybunału, przy parzystej liczbie sędziów Trybunału, żadne z proponowanych rozstrzygnięć nie uzyska większości głosów, o której mowa w art. 68 ust. 1 ustawy, przewodniczący składu orzekającego Trybunału otwiera zamkniętą rozprawę na nowo i odracza rozpatrzenie sprawy.
§ 45
Narada sędziowska w celu przyjęcia pisemnego uzasadnienia odbywa się w czasie umożliwiającym jego sporządzenie przed upływem 30 dni od dnia ogłoszenia orzeczenia.
§ 46
1. Zdanie odrębne sędziego Trybunału do orzeczenia może być zgłoszone bezpośrednio podczas narady sędziowskiej, a do pisemnego uzasadnienia orzeczenia w chwili jego podpisywania. Równocześnie ze zgłoszeniem zdania odrębnego do orzeczenia sędzia Trybunału przedstawia jego zasadnicze motywy.
2. W wypadku zgłoszenia zdania odrębnego do orzeczenia przez sędziego sprawozdawcę, zasadnicze motywy oraz pisemne uzasadnienie orzeczenia sporządza sędzia Trybunału wyznaczony przez przewodniczącego składu orzekającego Trybunału. Pisemne uzasadnienie orzeczenia sporządza sędzia Trybunału wyznaczony przez przewodniczącego składu orzekającego Trybunału także wówczas, gdy jego sporządzenie przez sędziego sprawozdawcę napotyka na nieprzewidzianą przeszkodę, której czasu trwania nie można przewidzieć.
3. O zgłoszeniu zdania odrębnego czyni się wzmiankę, odpowiednio w orzeczeniu lub jego uzasadnieniu, przez zamieszczenie przy podpisie sędziego Trybunału, który zgłosił zdanie odrębne, wyrazów: „zdanie odrębne” lub ich skrótu „zd. odr.” albo „cvs”.
4. Uzasadnienie zdania odrębnego dołącza się odpowiednio do orzeczenia lub uzasadnienia; podlega ono publikacji łącznie z orzeczeniem oraz jego uzasadnieniem.
§ 47
1. Orzeczenie i jego zasadnicze motywy ogłasza się w dniu rozprawy, z zastrzeżeniem ust. 2. W wypadku zgłoszenia do orzeczenia zdania odrębnego, przewodniczący składu orzekającego Trybunału informuje o tym bezpośrednio po ogłoszeniu orzeczenia, wymieniając sędziego Trybunału, który następnie ustnie przedstawia motywy zdania odrębnego.
2. W wypadkach określonych w art. 67 ust. 4 ustawy, o odroczeniu przez Trybunał ogłoszenia orzeczenia oraz o terminie i miejscu jego ogłoszenia przewodniczący składu orzekającego Trybunału informuje uczestników postępowania na rozprawie.
§ 48
Jeżeli Trybunał, działając na podstawie art. 59 ust. 2 ustawy, rozpoznał skargę konstytucyjną na posiedzeniu niejawnym, przewodniczący składu orzekającego Trybunału zawiadamia o tym skarżącego oraz uczestników postępowania, jednocześnie informując o terminie i miejscu ogłoszenia orzeczenia.
§ 49
Podczas ogłaszania orzeczenia wszyscy obecni w sali rozpraw, z wyjątkiem składu orzekającego Trybunału, stoją. W czasie ogłaszania orzeczenia sędziowie składu orzekającego Trybunału pozostają w biretach.
§ 50
1. W razie usprawiedliwionej, dłuższej nieobecności sędziego składu orzekającego Trybunału uzasadnienie orzeczenia, za nieobecnego, podpisuje przewodniczący składu orzekającego Trybunału, a w razie jego nieobecności – najstarszy wiekiem sędzia tego składu orzekającego Trybunału. O tym fakcie czyni się odpowiednią wzmiankę przez zamieszczenie przy podpisie sędziego Trybunału wyrazów „za nieobecnego sędziego”, z podaniem imienia i nazwiska tego ostatniego.
2. W wypadku gdy pisemne uzasadnienie orzeczenia sporządzone zostało przez innego niż sędzia sprawozdawca sędziego składu orzekającego Trybunału, o tym fakcie czyni się odpowiednią wzmiankę, przez zamieszczenie przy jego imieniu i nazwisku wyrazu „uzasadnienie”.
§ 51
1. Postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym nie ogłasza się ustnie, lecz doręcza uczestnikom postępowania. Sentencja i uzasadnienie stanowią integralne części postanowienia.
2. Postanowienie, wydane w toku rozprawy, niekończące postępowania, ogłaszane jest uczestnikom postępowania ustnie na rozprawie, łącznie z zasadniczymi motywami jego podjęcia. Postanowienia tego nie doręcza się uczestnikom postępowania.
3. Do postanowienia wydanego w toku rozprawy, kończącego postępowanie, przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio, z tym że postanowienie wraz z uzasadnieniem doręcza się uczestnikom postępowania.
§ 52
O sprostowaniu orzeczenia, o którym mowa w art. 73 ustawy, zamieszcza się wzmiankę na oryginale orzeczenia, podpisaną przez przewodniczącego składu orzekającego Trybunału. Odpisy orzeczenia wydaje się w brzmieniu uwzględniającym sprostowanie.
§ 53
1. Trybunał wydaje zbiór swych orzeczeń. Nazwa „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy” podlega ochronie prawnej.
2. Orzeczenia Trybunału są udostępniane w postaci elektronicznej na stronach internetowych Trybunału Konstytucyjnego.
DZIAŁ VI
Sygnalizowanie uchybień i luk w prawie
§ 54
1. Jeżeli skład orzekający Trybunału podczas rozpatrywania wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej, bez względu na etap postępowania w Trybunale, stwierdzi uchybienie lub lukę w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, może wydać postanowienie sygnalizacyjne.
2. Postanowienie sygnalizacyjne może być wydane przez skład orzekający Trybunału, o którym mowa w ust. 1, albo przez pełny skład Trybunału, a także na umotywowany wniosek Prezesa Trybunału.
§ 55
Postanowienie sygnalizacyjne Prezes Trybunału kieruje do właściwego organu prawodawczego. Prezes Trybunału może jednocześnie zwrócić się o poinformowanie Trybunału o zajętym przez ten organ stanowisku.
DZIAŁ VII
Badanie realizacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego w działalności prawodawczej właściwych organów
§ 56
1. Realizacja wyroków Trybunału w działalności prawodawczej organów właściwych ze względu na rodzaj aktu normatywnego podlega systematycznemu badaniu w Biurze Trybunału.
2. Sekretariat Trybunału prowadzi rejestr wyroków Trybunału, ze szczególnym wyróżnieniem tych, w których:
1) Trybunał określił inny niż dzień ogłoszenia termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego;
2) Trybunał, po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej, zgłoszonego na podstawie art. 122 ust. 3 Konstytucji, orzekł o niezgodności poszczególnych przepisów ustawy z Konstytucją, stwierdzając, że nie są one nierozerwalnie związane z całą ustawą.
3. W rejestrze, o którym mowa w ust. 2, Sekretariat Trybunału odnotowuje datę skierowania wyroku Trybunału do ogłoszenia, a także dzień wydania i dane dotyczące urzędowego organu publikacyjnego, w którym wyrok został ogłoszony.
4. Badania i analizy realizacji wyroków Trybunału w działalności prawodawczej prowadzi, na zasadach i w trybie określonych na podstawie § 11 ust. 3 pkt 2, Zespół Orzecznictwa i Studiów. Okresowe sprawozdania Zespołu z prowadzonych badań i analiz Prezes Trybunału przekazuje sędziom Trybunału. Może je także kierować, również w postaci odrębnych wystąpień, opracowanych na podstawie tych sprawozdań, do właściwych organów prawodawczych, zwracając się jednocześnie o poinformowanie Trybunału o zajętym stanowisku.
§ 57
Przepis § 56 stosuje się odpowiednio do postanowień sygnalizacyjnych, przy czym, w odniesieniu do postanowień sygnalizacyjnych wydanych na etapie wstępnego rozpoznania, o którym mowa w rozdziale 1 działu III, rejestr prowadzi Zespół Wstępnej Kontroli Skarg Konstytucyjnych i Wniosków.
§ 58
Prezes Trybunału może zarządzić doręczenie wyroku lub postanowienia sygnalizacyjnego Trybunału także innym organom prawodawczym niż organ, który wydał kwestionowany akt normatywny, ze wskazaniem potrzeby podjęcia stosownych prac legislacyjnych oraz ich pożądanego zakresu.
DZIAŁ VIII
Wewnętrzny tok postępowania z pismami i aktami spraw
§ 59
1. Pisma dotyczące spraw rozpatrywanych przez Trybunał przyjmuje Sekretariat Trybunału i przedstawia je Prezesowi Trybunału.
2. Prezes Trybunału może zarządzić przedstawianie pism we wszczętej sprawie bezpośrednio przewodniczącemu składu orzekającego Trybunału.
3. W sprawach innych niż wymienione w ust. 1 i 2, Prezes Trybunału może określić, w drodze zarządzenia, rodzaj pism zastrzeżonych do jego osobistego wglądu lub podpisu ze względu na osoby lub organy władzy publicznej albo charakter pisma.
§ 60
1. Pismo dotyczące spraw rozpatrywanych przez Trybunał doręcza się za zwrotnym poświadczeniem odbioru, z zaznaczoną datą odbioru. Potwierdzenie odbioru dołącza się do akt sprawy.
2. Zawiadomienie o terminie rozprawy (posiedzenia) powinno zostać wysłane z takim wyprzedzeniem, aby w razie stwierdzenia przeszkód w jego doręczeniu, można było wysłać je ponownie albo odwołać termin rozprawy (posiedzenia).
§ 61
1. Akta sprawy są dostępne dla uczestnika postępowania w godzinach pracy Sekretariatu Trybunału, co najmniej na 14 dni przed wyznaczonym terminem rozprawy (posiedzenia). Uczestnik postępowania może w Sekretariacie Trybunału przeglądać akta sprawy oraz sporządzać dla swoich potrzeb kopie, odpisy lub wyciągi z tych akt, z wyjątkiem dokumentów zawierających informacje niejawne ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę tajemnicy państwowej. Z wyjątkiem dokumentów zawierających informacje niejawne, na pisemny wniosek, uczestnik postępowania może otrzymywać odpisy i wyciągi, zgodność których potwierdza sekretarz Trybunału.
2. Za zgodą Prezesa Trybunału albo przewodniczącego składu orzekającego Trybunału, na zasadach określonych w ust. 1, na pisemny wniosek osoby trzeciej (organu) można udostępnić do przejrzenia akta sprawy, jeżeli uwiarygodni ona (on) interes prawny, o ile nie zostaną przez to naruszone interesy uczestnika postępowania.
3. Akta sprawy dotyczące skargi konstytucyjnej oraz pytania prawnego nie są udostępniane osobie trzeciej (organowi) ze względu na ochronę zawartych w nich danych osobowych. W wyjątkowym wypadku Prezes Trybunału może wyrazić zgodę na ich udostępnienie.
4. Po zakończeniu postępowania, za zgodą Prezesa Trybunału, uczestnikowi postępowania można wydać dokument złożony przez niego do akt sprawy. Wydanie dokumentu można uzależnić od złożenia odpisu lub wyciągu z tego dokumentu.
5. Akt sprawy rozpatrywanej przez Trybunał nie wydaje się sądom ani organom władzy publicznej. W wyjątkowym wypadku Prezes Trybunału, po uzgodnieniu ze składem orzekającym Trybunału w sprawie, może zezwolić na ich wydanie z zastrzeżeniem obowiązku zwrotu po wykorzystaniu.
§ 62
1. Orzeczenia, a także zarządzenia, wydawane w toku postępowania przed Trybunałem, doręcza się w odpisach, które uwierzytelnia sekretarz Trybunału; zdania odrębne do orzeczeń doręcza się w formie kserokopii.
2. Pisma wnoszone do Trybunału przez uczestników postępowania doręcza się innym uczestnikom postępowania w formie odpisu lub kserokopii.
§ 63
Do ustalenia wysokości kosztów związanych z wydaniem odpisu lub kopii dokumentu z akt sprawy stosuje się odpowiednio przepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
