Podobnie jak w wypadku formuły interpretacyjnej sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego również zasadność formuły o niekonstytucyjności pominięcia prawodawczego znalazła potwierdzenie we wspomnianym już przeze mnie wniosku Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego w sprawie kontroli konstytucyjności przepisów Ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jeden z przepisów został zakwestionowany „w zakresie, w jakim pomija” pewną treść normatywną¹².

Trybunał Konstytucyjny, jak powszechnie wiadomo, jest tylko sądem prawa. Aby jego wyroki wcielać w życie, tj. aby zapewnić hierarchiczną zgodność norm systemu prawnego oraz ochronę wolności i praw człowieka i obywatela, niezbędne jest działanie sądów.

To na sądach spoczywa obowiązek konstytucjonalizacji praktyki stosowania prawa, zapewnienia stanu zgodnego z Konstytucją w zakresie wiążąco rozstrzygniętym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego¹³; chodzi tu przede wszystkim o wyroki, w których Trybunał stwierdził niekonstytucyjność.

Jak słusznie podkreśla Sąd Najwyższy, niekonstytucyjne przepisy nie mogą być podstawą orzekania przez sądy, a orzeczenia wydane na ich podstawie, które zostały zaskarżone, powinny zostać uchylone w odpowiednim toku instancji, i to bez zbędnego i naruszającego zasady ekonomii procesowej odsyłania do instytucji wznowienia postępowania¹⁴. Mówiąc o konstytucjonalizacji praktyki stosowania prawa przez sądy po wyroku Trybunału, warto przypomnieć, że w okresie odroczenia utraty mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy te przepisy – jako ciągle obowiązujące – należy stosować. Temu służy instytucja odroczenia. Tak rozumiana, gwarantuje ona pewność i stabilność prawa. Tym wartościom należy niekiedy – na okres spoczywania wyroku Trybunału – przyznać pierwszeństwo przed zapewnieniem hierarchicznej zgodności norm systemu prawa.

Istotną rolę w konstytucjonalizacji prawa przez sądy – ze względu na swoją pozycję ustrojową i autorytet – odgrywa Sąd Najwyższy. Jego zrozumienie dla do wyroków interpretacyjnych oraz wyroków o pominięciu prawodawczym zwiększa siłę Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych i wojskowych w tym dziele konstytucjonalizacji prawa.

*****

Dobra współpraca to nie tylko znajdowanie lepszych dróg współdziałania, lecz także inicjowanie nowych. Dlatego z dużym zadowoleniem przyjąłem propozycję złożoną przez Pierwszą Prezes Sądu Najwyższego, Panią prof. Małgorzatę Gersdorf, na tegorocznym Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, by wspólnie przedstawiać Sejmowi oraz innym właściwym organom uwagi o stwierdzonych nieprawidłowościach lub lukach w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.