ETS - foyer. Foto: archiwum ETS

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł na korzyść austriakiej organizacji zarządzającej prawami, a przeciw Amazon.com. Według Trybunału pobieranie opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny, w sposób niezróżnicowany, od każdej pierwszej sprzedaży nośników zapisu, może, pod określonymi warunkami, być zgodne z prawem Unii. Ponadto, pod pewnymi warunkami, może obowiązywać wzruszalne domniemanie, iż nośniki zapisu sprzedawane podmiotom indywidualnym będą używane do celów prywatnych.

Zgodnie z prawem Unii, państwa członkowskie przyznają, co do zasady, autorom, artystom wykonawcom, producentom i organizacjom radiowym i telewizyjnym, wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania zwielokrotniania ich utworów, utrwaleń przedstawień, fonogramów, filmów oraz transmitowanych programów. Niemniej jednak państwa członkowskie mogą ustanowić wyjątki od tych wyłącznych praw lub ich ograniczenia. Mogą bowiem dopuścić wykonywanie kopii na użytek prywatny. Państwo członkowskie, które skorzysta z tej możliwości musi jednakże zagwarantować podmiotom praw autorskich otrzymywanie „godziwej rekompensaty”. Godziwa rekompensata ma na celu wynagrodzenie podmiotom praw autorskich szkody spowodowanej przez zwielokrotnianie ich utworów lub innych chronionych przedmiotów bez ich zgody.

W Austrii godziwa rekompensata ma formę opłaty za kopię na użytek prywatny, pobieranej w momencie pierwszej sprzedaży nośników zapisu, które nadają się do zwielokrotniania utworów, takich jak czyste płyty CD i DVD, karty pamięci i czytniki MP3 (opłata nazywana „wynagrodzeniem z tytułu czystych nośników”).

Austro-Mechana, austriacka spółka zajmującą się zbiorowym zarządzaniem prawami autorskimi, pozwała Amazon przed Handelsgericht Wien (sąd ds. gospodarczych w Wiedniu) żądając zapłaty wynagrodzenia z tytułu czystych nośników za nośniki zapisu sprzedane w Austrii w latach 2002– 2004. Zażądała kwoty 1.856.275 EUR za pierwsze półrocze 2004 r. i wniosła o nakazanie Amazonowi ujawnienia informacji księgowych niezbędnych do umożliwienia jej ustalenia wysokości roszczenia za pozostałą część tego okresu. Sąd ds. gospodarczych uwzględnił wniosek o nakazanie ujawnienia informacji księgowych i postanowił wstrzymać się z wydaniem orzeczenia w przedmiocie żądania zapłaty. Wyrok ten został utrzymany w mocy w drugiej instancji. Amazon, który jest zdania, że austriackie wynagrodzenie z tytułu czystych nośników jest, z różnych powodów, niezgodne z prawem Unii, wniósł w związku z tym środek zaskarżenia do Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria). Sąd ten zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości o wykładnię mających znaczenie przepisów prawa Unii.

* * *

W przedmiocie faktu, iż wynagrodzenie z tytułu czystych nośników jest w Austrii pobierane w sposób niezróżnicowany, od każdej pierwszej sprzedaży nośnika zapisu i że w określonych przypadkach istnieje możliwość uzyskania jego zwrotu.

W kwestii tej Trybunał przypomniał, że prawo Unii nie zezwala na pobieranie opłaty za kopię na użytek prywatny w przypadkach, w których używanie nośników w sposób oczywisty nie ma na celu wykonywania tych kopii. Niemniej jednak, w określonych przypadkach, prawo Unii nie stoi na przeszkodzie takiemu ogólnemu systemowi pobierania opłaty, któremu towarzyszy możliwość uzyskania    jej    zwrotu,    gdy    używanie    nośników    nie    ma    na    celu    wykonywania    kopii    na    użytek prywatny. Do sądu najwyższego należy zweryfikowanie, czy przy uwzględnieniu okoliczności typowych dla systemu austriackiego i ograniczeń nałożonych przez prawo Unii², praktyczne trudności uzasadniają taki system finansowania godziwej rekompensaty i czy prawo do zwrotu jest skuteczne i nie czyni nadmiernie utrudnionym zwrotu uiszczonej opłaty.

* * *

W przedmiocie możliwości domniemywania użycia do celów prywatnych nośników zapisu sprzedawanych podmiotom indywidualnym Trybunał stwierdził, że może obowiązywać wzruszalne domniemanie co do używania nośników zapisu przez podmioty indywidualne do celów prywatnych, pod warunkiem, że spełnione są następujące warunki: i) praktyczne trudności związane z określeniem wykorzystywania owych nośników zapisu do celów prywatnych uzasadniają ustanowienie takiego domniemania, ii) domniemanie to nie prowadzi do pobierania opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny w przypadkach, w których użycie tych nośników w sposób oczywisty następuje do celów innych niż prywatne.

* * *

W przedmiocie faktu, iż połowa dochodu z wynagrodzenia z tytułu czystych nośników jest wypłacana nie bezpośrednio podmiotom uprawnionym do godziwej rekompensaty, lecz instytucjom społecznym i kulturalnym utworzonym w celu wspierania interesów tychże podmiotów.

Trybunał zauważył, że fakt ten nie pozwala na wykluczenie prawa do godziwej rekompensaty bądź opłaty za kopię na użytek prywatny, przeznaczonej na finansowanie tej rekompensaty, jeżeli instytucje społeczne i kulturalne rzeczywiście wspierają owe uprawnione podmioty, a warunki funkcjonowania tych instytucji nie mają charakteru dyskryminującego, czego zweryfikowanie należy do sądu najwyższego.

* * *

W przedmiocie nieuwzględniania opłaty za kopię na użytek prywatny uiszczonej już w innym państwie członkowskim Trybunał udzielił odpowiedzi, iż obowiązek uiszczenia opłaty takiej jak wynagrodzenie z tytułu czystych nośników nie może zostać wykluczony ze względu na to, iż analogiczna opłata została już uiszczona w innym państwie członkowskim. Osoba, która uiściła wcześniej tę opłatę w niewłaściwym terytorialnie państwie członkowskim, może natomiast żądać od tego państwa członkowskiego jej zwrotu na podstawie przepisów jego prawa krajowego.