Wprowadzenie ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania może być niezgodne z konstytucją. Wątpliwości budzi kara w wysokości 30 proc. uszczuplenia podatku przy zastosowaniu klauzuli obejścia prawa podatkowego - uważają eksperci PwC i Konfederacji Lewiatan.

Autorzy opinii na ten temat przypominają, że w opublikowanych przez Ministerstwo Finansów założeniach do nowelizacji ordynacji podatkowej znalazła się propozycja wprowadzenia ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Zapis ten uprawniałby organy administracji podatkowej do kwestionowania czynności prawnych (np. zawieranych transakcji) podejmowanych przez podatników, jeśli fiskus stwierdziłby, że dane działania zostały zrealizowane w sposób sztuczny, a ich jedynym lub najważniejszym celem jest uzyskanie korzyści podatkowej.

- Sama idea ogólnej klauzuli obejścia prawa podatkowego jako sposobu na uszczelnienie systemu podatkowego, a także instrumentu zapewniającego uczciwą konkurencję pomiędzy podatnikami, jest jak najbardziej słuszna i zapewne nieunikniona wobec presji na zapewnienie wpływów budżetowych - stwierdza Jan Tokarski, starszy menedżer w zespole postępowań podatkowych PwC. - Niemniej jednak wprowadzenie tego instrumentu musi być poprzedzone dogłębną analizą potencjalnych skutków dla podatników, łącznie z odwołaniem się do praktyk światowych - dodaje.

Z opracowanego przez PwC raportu „Powrót klauzuli obejścia prawa podatkowego" wynika, że ta instytucja jest stosowana w systemach prawnych wielu krajów, również tak gospodarczo rozwiniętych jak Niemcy, Chiny czy Holandia. Z kolei inne (Indie, Wielka Brytania) przygotowują się do wprowadzenia klauzuli.

Eksperci PwC wskazują zestaw cech, którymi powinna się odznaczać klauzula, aby była skuteczna a jednocześnie nie nadmiernie dolegliwa dla podatników:
• Pewność prawa - jasno wskazany cel klauzuli
• Szerokie wsparcie merytoryczne i możliwość konsultacji
• Sprawiedliwość i skuteczność procedury (przejrzystość, niezależność i obiektywizm)
• Oparcie na materiale dowodowym
• Niezależny panel ekspertów zapewniających jednolitość zasad stosowania procedury
• Zapis o nadużyciu jako warunku skorzystania z procedury
• Sfery bezpieczne, w których procedura nie będzie stosowana
• Mechanizmy zabezpieczające podatnika przed wdrożeniem procedury (np. wiążące zgody, opinie i interpretacje fiskusa).

Zdaniem specjalistów PwC, porównanie tych wymogów z przygotowaną przez MF koncepcją klauzuli w Polsce budzi poważne wątpliwości. Eksperci PwC prezentują prawdopodobne problemy praktyczne, z którymi może się wiązać wprowadzenie klauzuli obejścia prawa w zakładanym kształcie:
• Potencjalna niekonstytucyjność klauzuli (poprzednio obowiązujące regulacje w tym zakresie uchylił Trybunał Konstytucyjny)
• Dolegliwa sankcja z tytułu stosowania klauzuli (30% zobowiązania podatkowego, które należy zapłacić niezależnie od samego podatku wraz z odsetkami)
• Praktyka organów podatkowych, które będą oceniać model prowadzonej działalności biznesowej podatników
• Utrudniony dostęp do mechanizmów zabezpieczających, zwłaszcza dla mniejszych firm (za wydanie wniosku o opinię zabezpieczającą trzeba będzie zapłacić co najmniej 25 tys. złotych)
• Niepewność podatników w stosowaniu prawa (przynajmniej w początkowym okresie).