Król Kgoši Sekhukhune I. Foto: ndr.org.za

RPA: Sąd Konstytucyjny oddalił apelację króla Bapedi, Marota Mamone, w przedmiocie jego panowania.

Komisja rozstrzygajaca spory i roszczenia przywódców plemiennych w RPA, działająca na podstawie Ramowej Ustawy o Tradycji i Ładzie, odrzuciła wniosek Marota Mamone z ludu Bapedi o uznanie za władcę jego przodka Kgoši Mampuru II.
Komisja orzekła, że Kgoši Mampuru II był w połowie XIX wieku prawowitym dziedzicem królestwa w wedle ówczesnego prawa zwyczajowego plemienia Bapedi. Jednak stwierdzono, że Kgoši Mampuru II stracił panowanie w 1861 roku, kiedy obalił go Kgoši Sekhukhune i wygnał z królestwa.

Według Komisji nie było nic niezwykłego „w przywłaszczeniu sobie władzy królewskiej przemocą, drogą rozlewu krwi”.

Następnie w 1881 roku Kgoši Mampuru II powrócił i zabił króla Kgoši Sekhukhune I, jednak nie udało mu się ponownie objąć władzy, ponieważ musiał uciec i został ostatecznie schwytany i za zabicie Kgoši Sekhukhune I stracony przez rząd Burów.

Bapedi Marota Mamone (wnioskodawca), reprezentujący potomków Kgoši Mampuru II i tradycyjne społeczności Bapedi w prowincji Limpopo, zakwestionował decyzję Komisji. Skarżący twierdził, że decyzja była bezpodstawna, ponieważ nie uwzględniła faktu, że Kgoši Mampuru II legalnie objął władzę przed 1861 rokiem.

Argumentów nie przyjął ani Sąd Najwyższy, ani Najwyższy Sąd Apelacyjny RPA.

Sąd Konstytucyjny przyjął skargę do rozpoznania, ale ostatecznie odrzucił apelację. Orzeczenie większości, napisane przez sędziego Sisi Khampepe stwierdza, że decyzja Komisji nie była nieprawidłowa. W 1861 roku w starciu Kgoši Mampuru II z Kgoši Sekhukhune to Sekhukhune przejął królestwo i rządził Bapedi przez 20 lat. Natomiast Kgoši Mampuru II nigdy nie rządził Bapedi po zabiciu Kgoši Sekhukhune I w 1881 roku.

Ponadto Komisja, według Sądu Konstytucyjnego prawidłowo stwierdziła, że krótkie rządy Kgoši Mampuru II przed panowaniem Kgoši Sekhukhune I nie miały sankcji prawnej. Jego koronacja była jednostronnym aktem brytyjskiego rządu i nie ma dowodów, że została usankcjonowana zgodnie z prawem zwyczajowym ludu Bapedi.

W zdaniu odrębnym mniejszości, napisanym przez sędziego Chrisa Jaftę (do którego dołączyła sędzia Bess Nkabinde), stwierdzono, że należało uchylić decyzję Komisji, gdyż nie wzięła ona pod uwagę istotnych okoliczności faktycznych. Ponadto J. Jafta zauważył, że Komisja nie zastosowała odpowiednie ówczesnego prawa zwyczajowego, do cego była zobowiązana przez Ramową Ustawę. (pr)