2. Trybunał poddał merytorycznej kontroli zgodność art. 75 § 1 k.k. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał nie orzekał o konstytucyjności drugiego z zaskarżonych przepisów - art. 178 § 2 kodeksu karnego wykonawczego. Przepis ten został bowiem zmieniony przez art. 1 pkt 79 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw. Trybunał stanął na stanowisku, że zmiana stanu normatywnego stoi na przeszkodzie poddaniu przez Trybunał kontroli konstytucyjności art. 178 § 2 k.k.w. - orzekanie nie było konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.

3. Trybunał doszedł do wniosku, że sąd wykonawczy, wydając postanowienie na podstawie art. 75 § 1 k.k., rozstrzyga o prawach i obowiązkach skazanego. Dlatego postanowienie to dotyczy sprawy w rozumieniu art. 45 ust. 1 konstytucji.

W kontroli konstytucyjności art. 75 § 1 k.k. podstawowe znaczenie miało to, że w obszarze prawa karnego państwo prawne zapewnia bezpieczeństwo i porządek publiczny, stosując takie środki represyjne, jakie są konieczne. Realne pozbawienie wolności jest środkiem ostatecznym. Wymaga to zapewnienia sądowi wykonawczemu możliwości rozważenia wszystkich okoliczności sprawy relewantnych w dniu wydania postanowienia.

Trybunał przyjął, że sąd wykonawczy powinien móc rozważyć - gdy stwierdzi, że proces karny w kolejnej sprawie zakończył się skazaniem za podobne przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania - czy nie zachodzą okoliczności szczególne przemawiające za niezarządzeniem wobec skazanego wykonania kary. Sąd wykonawczy musi mieć możliwość procesowego badania - w okolicznościach konkretnej sprawy i przy uwzględnieniu domniemania kar wolnościowych (zob. art. 58 § 1 k.k.) - czy istnieją powody dla zarządzenia wykonania wcześniej warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności wobec osoby powtórnie skazanej na karę pozbawienia wolności. Dotyczy to wypadku, gdy w kolejnej sprawie karnej sąd prawomocnie warunkowo zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności, ale zachodzą wskazane przez skazanego i stwierdzone przez ten sąd szczególne okoliczności charakteryzujące jego prognozę kryminologiczną, które wskazują, że zarządzenie wykonania kary byłoby decyzją niemieszczącą się w kategoriach ultima ratio.