Kwestionowany przepis rozumiany w ten sposób, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje tylko wtedy, kiedy niezgodność ta jest oczywista, rażąca i przybiera postać kwalifikowaną - jest zgodny z konstytucją.

27 września Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Danuty K. dotyczącą zasad wnoszenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego rozumiany w ten sposób, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje tylko wtedy, kiedy niezgodność ta jest oczywista, rażąca i przybiera postać kwalifikowaną, jest zgodny z art. 77 ust. 1 konstytucji.

Przedmiotem skargi konstytucyjnej był art. 4241 § 1 kpc, rozumiany w ten sposób, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje jedynie wtedy, gdy niezgodność ta jest oczywista, rażąca i przybiera postać kwalifikowaną. Skarżąca zarzuciła, że takie rozumienie kwestionowanego przepisu, nadane mu przez jednolitą i utrwaloną praktykę Sądu Najwyższego, narusza art. 77 ust. 1 konstytucji, gdyż ogranicza możliwość dochodzenia odszkodowania za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem działaniem władzy publicznej.

TK nie podzielił zarzutów skarżącej. Odwołując się do wcześniejszych swych orzeczeń (SK 18/00, SK 77/06, SK 49/08) oraz stanowiska doktryny wskazał, że rozwiązania prawne służące realizacji konstytucyjnego prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej, w sytuacji gdy działaniem tym jest wydanie prawomocnego orzeczenia sądowego, powinny uwzględniać takie wartości konstytucyjne, jak: ochrona zaufania jednostki do państwa i prawa, pewność prawa i bezpieczeństwo prawne, zasada stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych, będąca ważnym elementem prawa do sądu, oraz zasada swobody decyzyjnej przysługującej sądom przy rozpoznawaniu spraw i orzekaniu, która jest istotnym elementem sędziowskiej niezawisłości. Konieczne jest więc różnicowania pojęć "niezgodności z prawem" i "niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego" i - w konsekwencji - obostrzenie warunków odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone działaniem jurysdykcyjnym.

TK nie podzielił także zawartego w skardze zarzutu o braku podstaw różnicowania przesłanki "niezgodności z prawem prawomocnego wyroku" w przypadku skargi kasacyjnej i skargi na niezgodne z prawem orzeczenie. Trybunał - odwołując się do wyroku z 12 lipca 2011 r. (SK 49/08) - przypomniał, że choć oba środki prawne służą od prawomocnego orzeczenia, to inny jest ich charakter, cele i skutki ich uwzględnienia. O ile skarga kasacyjna, wykazując silny związek funkcjonalny z wcześniej toczącym się postępowaniem, stanowi jego kolejny etap, naturalną kontynuację i zmierza do korekty wyroku przez jego zmianę bądź uchylenie, o tyle skarga na niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia sytuuje się pomiędzy zakończonym prawomocnie a nowym postępowaniem, które ewentualnie toczyć się będzie między jedną ze stron pierwotnego postępowania a Skarbem Państwa w sprawie o odszkodowanie. Ostatecznym celem skargi na niezgodne z prawem prawomocne orzeczenie jest naprawienie szkody wyrządzonej przez jego wydanie, nie zaś szkody będącej podstawą pierwotnie wytoczonego powództwa. Zdaniem TK, uznanie wyroku za niezgodny z prawem, jako ocena wykonywania przez państwo jednej z jego podstawowych funkcji, a mianowicie - wymiaru sprawiedliwości, musi opierać się na innych przesłankach aniżeli orzeczenie kasatoryjne, które zmierza do skorygowania rozstrzygnięcia sporu w indywidualnej sprawie.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.