Kwestionowany przepis rozporządzenia z 2010 r. w zakresie, w jakim odnosi się do dopłaty do wypoczynku funkcjonariuszy celnych jest niezgodny z konstytucją.

23 kwietnia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone pytania prawne Sądu Rejonowego w Słubicach Wydział IV Pracy oraz Sądu Rejonowego w Olsztynie Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące dopłat do wypoczynku funkcjonariuszy celnych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2010 r. w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych i członków ich rodzin w zakresie, w jakim odnosi się do dopłaty do wypoczynku, jest niezgodny z art. 2 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Rozporządzenie z 2010 zastąpiło obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z 11 maja 2000 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń socjalnych, które mogą być przyznane funkcjonariuszom celnym i członkom ich rodzin (dalej: rozporządzenie z 2000 r.), zmieniając przy tym zasady obliczania dodatku do wypoczynku.

Źródłem wątpliwości obu sądów pytających było to, że przepis intertemporalny zawarty w § 10 rozporządzenia z 2010 r. nakazał stosowanie przepisów nowego rozporządzenia nie tylko do wniosków o dodatek do wypoczynku złożonych po dniu wejścia w życie rozporządzenia z 2010 r., ale również do wniosków w sprawach o przyznanie dopłaty do wypoczynku złożonych i nierozpatrzonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia przysługujących za 2010 r. Odmienny sposób liczenia dodatku w zależności od zastosowanego rozporządzenia z 2000 r. oraz 2010 r. doprowadził do znacznej różnicy na niekorzyść osób, którym dodatek obliczono i wypłacono w oparciu o rozporządzenie z 2010 r., pomimo tego, że wniosek o dopłatę do wypoczynku złożyli pod rządami rozporządzenia z 2000 r.

Z regulacji prawnych wynika, że do elementów konstytutywnych nabycia prawa dopłaty do wypoczynku należy pełnienie służby w danym roku kalendarzowym oraz złożenie wniosku. Bez znaczenia pozostaje przy tym, czy wypoczynek już się odbył, czy jest dopiero planowany. Z żadnego przepisu rozporządzenia ani ustawy nie wynika również obowiązek uprzedniego w stosunku do złożenia wniosku odbycia wypoczynku, czy chociażby jego rozpoczęcia. W takiej sytuacji, składając wniosek o dopłatę do wypoczynku uprawniony zasadnie miał prawo oczekiwać otrzymania dopłaty w wysokości obliczonej zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym na dzień składania wniosku. Zmiana stanu prawnego wprowadzona po złożeniu wniosku, kształtująca na nowo sytuację faktyczną uprzednio zakończoną złożeniem wniosku wymaga konfrontacji z konstytucyjną zasadą, że prawo nie działa wstecz. W rozpatrywanej sprawie, zmiana stanu prawnego doprowadziła do ograniczenia przez ustawodawcę niewadliwie nabytych praw obywateli. Jest to wprawdzie dopuszczalne, ale przede wszystkim wtedy, gdy przemawia za tym inny konstytucyjnie chroniony interes publiczny, gdy zostanie zachowana procedura umożliwiająca zainteresowanym dostosowanie się do zaistniałej sytuacji poprzez np. odpowiednie rozporządzenie swoimi sprawami. Zmiana sposobu obliczania dodatku do wypoczynku w trakcie roku kalendarzowego i objęcie nią wszystkich uprawnionych do tego dodatku w danym roku, z pominięciem faktu złożenia przez niektóre osoby wniosku o wypłatę dodatku, jest przepisem zaskakującym uprawnionych.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Zubik, sprawozdawcą był sędzia TK Zbigniew Cieślak.

Zespół Prasy i Informacji TK