Odpowiedzialność karna za prowadzenie robót budowlanych bez wymaganego zezwolenia oraz bez wymaganego zgłoszenia jest zgodna z konstytucją.

9 października Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone pytania prawne Sądu Rejonowego w Janowie Lubelskim II Wydział Karny dotyczące granic odpowiedzialności prawnokarnej.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 90 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane w zakresie, w jakim przewiduje odpowiedzialność karną za prowadzenie robót budowlanych bez wymaganego zezwolenia oraz w zakresie, w jakim przewiduje prowadzenie robót budowlanych bez wymaganego zgłoszenia:
- jest zgodny z zasadą proporcjonalności wyrażoną w art. 2 konstytucji,
- jest zgodny z zasadą prawidłowej legislacji wyrażoną w art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Zgodnie z art. 2 w związku z art. 42 ust. 1 konstytucji przepis penalizujący określone zachowanie musi być na tyle precyzyjny, aby w danych, konkretnych okolicznościach nie było wątpliwości, czy aktualizuje się odpowiedzialność karna. Brak dostatecznej precyzji jest samoistną podstawą orzeczenia niekonstytucyjności przepisu tylko wówczas, jeżeli nie jest możliwe ustalenie jego treści w drodze wykładni – w tym wykładni dokonywanej w praktyce sądowej. W wypadku zaskarżonego art. 90 prawa budowlanego istnieje możliwość dokonania wykładni prowadzącej do jednoznacznego ustalenia sankcjonowanej normy prawnej.

Ustawodawca korzysta ze znacznej swobody w stanowieniu przepisów zakazujących określonych zachowań pod groźbą kary, jest w szczególności uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego założonym celom kryminalnopolitycznym.

W uzasadnieniu badanego pytania prawnego nie przedstawiono argumentów natury kryminalnopolitycznej, które przemawiałyby za koniecznością modyfikacji penalizacji tzw. samowoli budowlanej poprzez jej zawężenie.

Zgodnie z art. 1 par. 2 kodeksu karnego (dalej k.k), odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuszcza się takiego czynu realizującego znamiona typu czynu zabronionego, którego stopień społecznej szkodliwości (zdefiniowany w art. 115 par. 2 k.k.) jest wyższy niż znikomy. Czyn spełniający znamiona typu czynu zabronionego określonego w art. 90 prawa budowlanego może być uznany w określonej sytuacji za czyn zawierający znikomy ładunek społecznej szkodliwości. Taka zaś konstatacja będzie równoznaczna stwierdzeniu, że taki czyn nie stanowi przestępstwa (art. 1 par. 2 k.k). Element materialny przestępstwa pozwala zatem na odmienne traktowanie rozmaitych czynów realizujących znamiona tzw. samowoli budowlanej z uwzględnieniem stopnia społecznej szkodliwości, w szczególności zaś „dolnego progu”, jaki w tym zakresie wyznacza art. 1 par. 2 k.k. Stwierdzenie, że ładunek społecznej szkodliwości czynu jest w określonej sytuacji wyższy niż znikomy również nie oznacza takiego samego traktowania wszelkich czynów stanowiących tzw. samowolę budowlaną, bez względu na stopień ich społecznej szkodliwości. Różnicowaniu reakcji prawnokarnej służą przepisy zamieszczone w części ogólnej kodeksu karnego.