Demonstracja Irańczyków w Amsterdamie. Foto: P. Akbarzadeh, Wikimedia Commons

W wyroku z 9 lipca Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że państwa członkowskie mogą wymagać od obywateli państw trzecich, by zdali egzamin z integracji obywatelskiej przed połączeniem rodziny. Wykonywanie prawa do łączenia rodzin nie może jednak stać się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.

Dyrektywa Unii1 określa warunki wykonywania prawa do łączenia rodzin przez obywateli państw trzecich zamieszkujących legalnie na terytorium państw członkowskich.

W Niderlandach właściwe przepisy uzależniają prawo do łączenia rodzin od zdania podstawowego egzaminu z integracji społecznej. Egzamin ten składa się z testu mówionego języka niderlandzkiego, z testu wiedzy o społeczeństwie niderlandzkim oraz z testu rozumienia tekstu pisanego. Testy te odbywają się w ambasadzie lub konsulacie generalnym Niderlandów w państwie pochodzenia lub stałego zamieszkania osoby należącej do rodziny rozdzielonej i jest przeprowadzany przez telefon połączony bezpośrednio z mówiącym komputerem. Zwolnienia przewidziane są dla wnioskodawców, którzy ze względu na niepełnosprawność fizyczną lub umysłową trwale nie są w stanie zdać egzaminu lub dla sytuacji, gdy oddalenie wniosku mogłoby prowadzić do rażącej niesprawiedliwości.

K, obywatelka Azerbejdżanu, oraz A, obywatelka Nigerii, powołały się odpowiednio na problemy zdrowotne i zaburzenia psychiczne uniemożliwiające im przystąpienie do egzaminu z integracji społecznej. Ich wnioski o tymczasowe pozwolenie na pobyt zostały jednak przez organy niderlandzkie oddalone.

Raad van State (rada stanu, Niderlandy), rozpoznająca spory dotyczące tych odmów, postanowiła zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem o zgodność tego egzaminu z integracji społecznej z dyrektywą.

Trybunał przypomniał przede wszystkim, że w przypadkach łączenia rodzin innych niż dotyczących uchodźców i członków ich rodzin dyrektywa nie stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie uzależniły udzielenie zezwolenia na wjazd i pobyt na ich terytorium od zastosowania się do określonych uprzednich środków integracji.

Skoro jednak dyrektywa2 mówi jedynie o środkach „integracji”, Trybunał stwierdził, że środki te są prawnie uzasadnione jedynie wówczas, gdy umożliwiają one ułatwienie integracji osobom należącym do rodziny rozdzielonej.

W tym kontekście Trybunał podkreślił znaczenie uzyskania zarówno znajomości języka, jak i wiedzy o społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego, w szczególności w celu ułatwienia komunikacji, interakcji i rozwoju relacji społecznych, a także dostępu do rynku pracy i kształcenia zawodowego.

Ponadto Trybunał orzekł, że z uwagi na podstawowy poziom wymaganej wiedzy obowiązek ten sam w sobie nie narusza celu dyrektywy, którym jest łączenie rodzin.

Środki integracji powinny jednak mieć na celu nie selekcję osób, które mogą wykonywać prawo do łączenia rodzin, lecz ułatwienie ich integracji w państwach członkowskich.

Ponadto powinny zostać uwzględnione szczególne okoliczności indywidualne, takie jak wiek, poziom wykształcenia, sytuacja finansowa lub stan zdrowia w celu zwolnienia zainteresowanych członków rodziny z obowiązku zdania egzaminu z integracji, jeżeli okaże się, że z powodu tych okoliczności osoby te nie są w stanie przystąpić do tego egzaminu lub go zdać. Gdyby było inaczej, to - w takich okolicznościach - tego rodzaju obowiązek mógłby stanowić trudną do pokonania przeszkodę w tym, by prawo do łączenia rodzin uczynić skutecznym.