Na przełomie lutego i marca 2013 r. kilkunastu byłych już licealistów złożyło do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjne, w których domagają się zbadania zgodności przepisów dotyczących braku odwołania od decyzji o unieważnieniu egzaminu maturalnego z Konstytucją.

53 licealistom z Ostrowca Świętokrzyskiego unieważniono egzaminy maturalne z chemii w 2011 r. Zdaniem egzaminatorów, prace części zdających były rozwiązywane niesamodzielnie. Do takich wniosków egzaminatorów doprowadziło porównanie treści prac egzaminacyjnych już po zakończeniu egzaminu.

Zdający bezskutecznie próbowali odwołać się od rozstrzygnięcia do Ministra Edukacji Narodowej, próbowali także zwracać się do Dyrektora Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi. Nie uzyskali wglądu ani do protokołów oceny swoich prac, ani opisów kryteriów oceny prac, ani wewnętrznej instrukcji OKE w Łodzi określającej procedury postępowania w przypadku stwierdzenia niesamodzielności rozwiązywania prac maturalnych.

Także sądy administracyjne obu instancji odmówiły rozpoznania skarg maturzystów powołując się m.in. na przepisy ustawy o systemie oświaty – zgodnie z art. 9c tej ustawy wyniki egzaminy maturalnego są ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego. Sądy administracyjne uznały, że unieważnienie egzaminy nie jest decyzją administracyjną co sprawia, że nie mogą zajmować się jego weryfikacją.

We wniesionych do Trybunału Konstytucyjnego skargach, byli już maturzyści, domagają się stwierdzenia, że brak odwołania od unieważnienia egzaminu maturalnego narusza konstytucyjne prawo do sądu, a w konsekwencji także prawo do nauki, dobrego imienia i decydowania o swoim życiu osobistym. Skarżący wskazują też, że brak dostępu do akt sprawy dotyczącej unieważnienia egzaminu narusza m.in. konstytucyjne prawo dostępu do dokumentów urzędowych i jest sprzeczne z zasadami dobrej administracji respektującej zasady sprawiedliwości społecznej.

”Unieważnienie egzaminu maturalnego polega na stwierdzeniu zupełnie innych faktów i okoliczności, niż dokonanie oceny rozwiązań zdającego przedstawionych w arkuszu egzaminacyjnym pod kątem merytorycznej poprawności udzielnych odpowiedzi. (…) merytoryczna ocena poprawności rozwiązań, jako wynik egzaminu, zasadnie uznana jest za ostateczną i niepodlegającą zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Jednak kwalifikacja zasadności decyzji o unieważnieniu egzaminu, opartej wyłącznie na podstawie okoliczności pozamerytorycznych musi być możliwa do podważenia i dawać gwarancję wyeliminowania błędnej decyzji komisji egzaminacyjnej” – argumentują skarżący.

„Niemożność polemizowania z ustaleniami dotyczącymi prawidłowości przebiegu egzaminu maturalnego i rozwiązywania zadań egzaminacyjnych (…) i odniesienia się do zarzutów braku samodzielności, a więc uczciwości, podczas egzaminu uniemożliwiła obronę i uzyskanie jakiejkolwiek proceduralnej ochrony prawnej przed stawianymi zarzutami, a w konsekwencji przed ostatecznym i niezaskarżalnym unieważnieniem egzaminu maturalnego, a co za tym idzie niemożnością kontynuowania nauki w szkole wyższej” – dodają.

„To precedensowa sprawa, mająca ogromne znaczenie dla wszystkich przyszłych maturzystów” mówi Paweł Osik, który reprezentował HFPC w postępowaniach przed sądami administracyjnymi. „Sytuacja, w której zdający nie może odwołać się od ważnego –  pod kątem przyszłych życiowych wyborów – rozstrzygnięcia, i to bez dostępu do akt swojej sprawy narusza standardy demokratycznego państwa i sprawiedliwości proceduralnej”  – dodaje Paweł Osik.

Kilkunastu skarżących w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym reprezentuje pro bono adw. Mikołaj Pietrzak z zespołem prawników z warszawskiej Kancelarii Pietrzak & Sidor.
HFPC