Czy dla ustalenia prawdy materialnej można przyjmować przed sądem dowody zdobyte nielegalnie? Przecież jedną z konsekwencji takiego założenia jest to, że wymiar sprawiedliwości będzie opierał swojej działalności na niepraworządnym działaniu organów władzy publicznej i ich funkcjonariuszy. Jak to się ma do prawa do sądu, prawa do prywatności, prawa do ochrony tajemnicy komunikowania się, zakazu tortur, a także do  art. 3 i 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności? 

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył w Trybunale Konstytucyjnym wniosek o zbadanie z Konstytucją zgodności art. 168a Kodeksu postępowania karnego.

Po zmianie przepis ten brzmi: „Dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności” (Dz. U. poz. 437).

Doktryna owocu zatrutego drzewa

Przed zmianą Kodeksu postępowania karnego niedopuszczalne było przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego.

Sam przepis zakazujący korzystania z owoców zatrutego drzewa wprowadzono wprost do Kodeksu postępowania karnego w nowelizacji z 27 września 2013 r. Już jednak przed 2013 r. w orzecznictwie wykształciła się koncepcja nawiązująca do teorii owoców zatrutego drzewa, wedle której niedopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem dowodu, który został zdobyty w sposób niezgodny z prawem. Szczególny akcent kładziono na pozyskiwanie przez służby dowodów w sposób naruszający przepisy regulujące prowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych. Dlatego zmiana prawa z 2013 r. potwierdzała linię orzeczniczą Sądu Najwyższego.