Manifestacja pracowników wymiaru sprawiedliwości przed Ministerstwem Sprawiedliwości, wrzesień 2014. Foto: pr

Projekt nie powinien zostać uchwalony, ponieważ proponowane w nim rozwiązania są niezgodne z Konstytucją i międzynarodowym standardem wyznaczającym zakres wolności zgromadzeń – stwierdza rzecznik praw obywatelskich w opinii przedstawionej marszałkowi Sejmu Markowi Kuchcińskiemu.

Projektem mają się w tym tygodniu zająć i Sejm i Senat.

Chodzi o projekt zmian w Prawie o zgromadzeniach, a zatem w ustawie, której celem było kompleksowe i spójne uregulowanie zasad i trybu zgromadzeń, ze szczególnym uwzględnieniem standardów konstytucyjnych, a także międzynarodowych.

W swojej opinii RPO analizuje cały projekt zmian, jego konsekwencje dla obywateli i to, w jak proponowane zmiany mają się do międzynarodowych standardów, które przyjęła Polska jako należące do wspólnego europejskiego dziedzictwa.

Istota wolności zgromadzeń

Ocenę projektu RPO zaczyna od przypomnienia istoty wolności zgromadzeń, której wagę i znaczenie wielokrotnie podkreślał Trybunał Konstytucyjny:

„Zgromadzenie stanowi szczególny sposób wyrażania poglądów, przekazywania informacji i oddziaływania na postawy innych osób. Jest niezwykle ważnym środkiem komunikacji międzyludzkiej, zarówno w sferze publicznej, jak i prywatnej, oraz formą uczestnictwa w debacie publicznej, a w konsekwencji – również w sprawowaniu władzy w demokratycznym społeczeństwie. Celem wolności zgromadzeń jest nie tylko zapewnienie autonomii i samorealizacji jednostki, ale również ochrona procesów komunikacji społecznej niezbędnych dla funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa. U jej podstaw znajduje się interes publiczny. Wolność zgromadzeń stanowi warunek i konieczną część składową demokracji, a także przesłankę korzystania z innych wolności i praw człowieka związanych ze sferą życia publicznego. Zgromadzenia stanowią zasadniczy element demokratycznej opinii publicznej, stwarzając możliwość wpływu na proces polityczny, umożliwiając krytykę i protest, tworząc część składową procesu demokracji bezpośredniej” (zob. wyrok TK z 18 stycznia 2006 r. w sprawie o sygn. K 21/05).

Z tych powodów konieczna jest szczególna ochrona wolności zgromadzeń publicznych przed nadmiernymi, bezzasadnymi ograniczeniami – podkreśla RPO.

W szczególności, ustawodawca ma obowiązek stworzenia takiego prawa, które chronić będzie przed instrumentalnym ograniczaniem przez władzę publiczną możliwości organizowania i uczestniczenia w zgromadzeniach publicznych.

Należy zatem stanowczo podkreślić, że wyposażenie władzy publicznej w instrumenty ograniczające wolność zgromadzeń jest dopuszczalne wyłącznie wówczas, gdy są spełnione przesłanki wskazane w art. 31 ust. 3 Konstytucji.