ETPC: sala rozpraw. Foto: Archiwum ETPC

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 14 stycznia br. uznał obowiązywanie suwerennego immunitetu państwowego w sprawach cywilnych dotyczących czynów niedozwolonych, które zostały popełnione przez funkcjonariuszy państwa trzeciego przy wykonywaniu swych funkcji.

Skarga została wniesiona do Trybunału przez czterech obywateli Wielkiej Brytanii, którzy mieli być torturowani w Arabii Saudyjskiej przez saudyjskich funkcjonariuszy państwowych. Skarżący zostali w kraju tym aresztowani, i to właśnie w czasie aresztu miało dojść do nadużyć. Po powrocie do Wielkiej Brytanii skarżący poddali się badaniom lekarskim: stwierdzone u nich obrażenia ciała były spójne z przedstawionymi zarzutami. Jeden ze skarżących próbował dochodzić sprawiedliwości na drodze sądowej w Arabii Saudyjskiej - bezskutecznie. Bezskuteczne okazało się również powództwo wniesione do sądu w Wielkiej Brytanii. W 2006 r. Izba Lordów - najwyższy sąd brytyjski - stwierdziła, iż powództwo takie było niedopuszczalne, gdyż zgodnie z prawem krajowym urzędników państwa trzeciego obejmuje immunitet sądowy. Przed Trybunałem skarżący zarzucili naruszenie prawa dostępu do sądu, stanowiącego element gwarancji rzetelnego procesu z art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał nie przychylił się do stanowiska skarżących i nie stwierdził naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji. Immunitet państwa stanowi zasadę prawa międzynarodowego, a jego uwzględnienie w sprawach cywilnych ma realizować cele państwowej polityki międzynarodowej takie jak ochrona dobrych stosunków z innym państwem poprzez poszanowanie jego suwerenności. Trybunał musiał zbadać zatem, czy bezwarunkowa ochrona tego celu była proporcjonalna do interesów skarżących.

Skarżący chcieli wnieść do sądów brytyjskich roszczenie odszkodowawcze zarówno przeciwko samej Arabii Saudyjskiej, jak i przeciwko funkcjonariuszom saudyjskim, którzy mieli ich torturować. Trybunał odrzucił obie te możliwości. Jeżeli chodzi o powództwo przeciwko Arabii Saudyjskiej - Trybunał powołał się na orzecznictwo działającego przy ONZ Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z którym od zasady suwerennego immunitetu państwa nie ma wyjątków, nawet w przypadku zarzutu stosowania tortur. Jeżeli chodzi o powództwo przeciwko indywidualnym urzędnikom, Trybunał wskazał na ustaloną zasadę prawa międzynarodowego, zgodnie z którą immunitet państwa rozciąga się na funkcjonariuszy państwowych podejmujących działania w imieniu państwa. Jakkolwiek na szczeblu międzynarodowym poparcie wydaje się zdobywać idea, zgodnie z którą stosowanie tortur może stanowić wyjątek uchylający immunitet funkcjonariusza państwowego w takich sytuacjach, to trend ten nie jest jeszcze wystarczająco silny, aby uwzględnić go w omawianej sprawie. Tym samym decyzja sądów krajowych odmawiająca rozpatrzenia powództwa odszkodowawczego skarżących, wniesionego przeciwko państwu trzeciemu i przeciwko funkcjonariuszom państwa trzeciego, jest zgodna z ustalonymi zasadami prawa międzynarodowego. Ochrona dobrych stosunków międzynarodowych może w uprawniony sposób ograniczać dostęp jednostek do sądu, nawet w przypadkach skarg o stosowanie tortur. Naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji nie było.

Tak wynika z wyroku Trybunału z 14 stycznia 2014 r. w połączonych sprawach nr 34356/06 i 40528/06, Jones i inni przeciwko Wielkiej Brytanii.
Lex.pl