Siedziba TSUE w Luksemburgu

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 25 lutego 2016 potwierdził, że obywatelom innych państw członkowskich można odmówić niektórych świadczeń z zakresu pomocy społecznej w trakcie pierwszych trzech miesięcy pobytu. Taka odmowa nie wymaga indywidualnej oceny.

Dzisiejszym wyrokiem Trybunał Sprawiedliwości potwierdził swoje niedawne orzecznictwo[1], zgodnie z którym państwo członkowskie może wyłączyć z kręgu uprawnionych do niektórych świadczeń z zakresu pomocy społecznej (takich jak niemieckie świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dla osób poszukujących pracy i ich dzieci[2]) obywateli innych państw członkowskich w trakcie pierwszych trzech miesięcy ich pobytu na terytorium tego państwa.

Trybunał przypomniał, że zgodnie z dyrektywą o „obywatelach Unii”[3], obywatele Unii mają prawo pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy bez konieczności spełnienia jakichkolwiek warunków i formalności poza wymogiem posiadania ważnego dowodu tożsamości lub paszportu. Skoro w tym okresie państwa członkowskie nie mogą wymagać od obywateli Unii, by posiadali oni wystarczające środki utrzymania oraz ubezpieczenie zdrowotne, to tym samym dyrektywa zezwala im, w celu utrzymania równowagi finansowej w ramach ich systemu pomocy społecznej, na odmowę przyznania tym obywatelom jakiegokolwiek świadczenia pomocy społecznej podczas pierwszych trzech miesięcy pobytu[4]. W ocenie Trybunału, taka odmowa nie wymaga badania indywidualnej sytuacji zainteresowanego.

W wyroku tym Trybunał odpowiedział na pytania Landessozialgericht Nordrhein-Westfalen (sądu wyższej instancji właściwego w sprawach z zakresu zabezpieczenia społecznego dla kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia, Niemcy), przed którym toczy się spór[5] pomiędzy hiszpańską rodziną Pena-Garcia a niemieckim urzędem pośrednictwa pracy. Urząd pośrednictwa pracy odmówił przyznania Joelowi Peni Cuevasowi i jego synowi niemieckich świadczeń z zakresu podstawowego zabezpieczenia[6] za pierwsze trzy miesiące ich pobytu w Niemczech. Prawo niemieckie stanowi bowiem, że cudzoziemcy są co do zasady wyłączeni z kręgu uprawnionych do takich świadczeń w trakcie trzech pierwszych miesięcy swego pobytu. Joel Pena Cuevas i jego syn przybyli do Niemiec z końcem czerwca 2012 r., kilka miesięcy po Jovannie Garcii-Nieto i jej córce. W tym czasie J. Garcia-Nieto wykonywała już legalną działalność zawodową w Niemczech, z tytułu której została, począwszy od lipca, objęta obowiązkowym systemem niemieckiego zabezpieczenia społecznego. W tym samym miesiącu rodzina zaczęła pobierać dodatki rodzinne, a z końcem sierpnia 2012 r. dzieci zaczęły uczęszczać do szkoły.

UWAGA: Odesłanie prejudycjalne pozwala sądom państw członkowskich, w ramach rozpatrywanego przez nie sporu, zwrócić się do Trybunału z pytaniem o wykładnię prawa Unii lub o ocenę ważności aktu Unii. Trybunał nie rozpoznaje sporu krajowego. Do sądu krajowego należy rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z orzeczeniem Trybunału. Orzeczenie to wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które spotkają się z podobnym problemem.

[1] Wyroki Trybunału: z dnia 15 września 2015 r. Alimanovic (C-67/14, zob. również komunikat prasowy nr 101/15: państwo członkowskie może wykluczyć z kręgu beneficjentów niektórych świadczeń z zakresu pomocy społecznej o charakterze nieskładkowym obywateli Unii, którzy przyjechali na terytorium tego państwa w celu poszukiwania pracy); z dnia 11 listopada 2014 r. Dano (C-333/13, zob. również komunikat prasowy nr 146/14: można wyłączyć korzystanie z niektórych świadczeń socjalnych przez nieaktywnych zawodowo obywateli Unii, którzy udają się do innego państwa członkowskiego jedynie w celu uzyskania pomocy społecznej).
[2] Chodzi o świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania w oparciu o przepisy księgi II niemieckiego kodeksu prawa socjalnego. Inne świadczenia, takie jak zasiłki rodzinne, nie stanowią przedmiotu niniejszego wyroku.
[3] Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniając a rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.U. L 158, s. 77, oraz sprostowania Dz.U. 2004, L 229, s. 35, i Dz.U. 2005, L 197, s. 34).
[4] Zasada ta nie znajduje zastosowania wobec pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i osób, które zachowują taki status.
[5] Spór toczy się w drugiej instancji w następstwie apelacji wniesionej przez urząd pośrednictwa pracy . W pierwszej instancji Sozialgericht Gelsenkirchen (sąd właściwy w sprawach z zakresu zabezpieczenia społecznego w
Gelsenkirchen) uwzględnił powództwo rodziny Pena-Garcia.
[6] Zobacz przypis 2 powyżej.