W Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej trwają przygotowania do kolejnej nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UDPPiW). Przypomnijmy, że w 2010 roku weszły w życie przepisy rozległej nowelizacji UDPPiW; praktyczne problemy z interpretacją i stosowaniem niektórych z nich były powodem, dla którego ustawę znowelizowano ponownie w 2011 roku. Jej regulacje nadal jednak wymagają ulepszeń.

Głównym celem przygotowywanej obecnie nowelizacji jest zmodyfikowanie przepisów dotyczących zlecania realizacji zadań publicznych z pominięciem procedury otwartego konkursu ofert, gdy wymaga tego ochrona życia lub zdrowia ludzkiego albo ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny. Taki mechanizm ma ułatwiać szybkie działanie w wyjątkowych sytuacjach, kiedy konieczność zachowania procedury konkursowej uniemożliwiłaby odpowiednio prędką reakcję na pilne potrzeby. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, uprawnienie do wskazywania takich zadań i obowiązek dopełnienia kwestii proceduralnych związanych z ich zlecaniem ma Prezes Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów zgłaszała jednak praktyczne problemy związane z wykonywaniem tych czynności, dlatego w ramach nowelizacji zaproponowano rozwiązanie, na mocy którego prawo do zlecania organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert zostanie przyznane ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji, „zmiana polega na podziale zadań pomiędzy Prezesa Rady Ministrów oraz ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Element decyzyjny pozostaje nadal w gestii Prezesa Rady Ministrów, to premier bowiem przesądza o spełnieniu przesłanek wymienionych w przedmiotowym przepisie, tj. ochrona życia lub zdrowia ludzkiego albo ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny i uznając jednocześnie spełnienie ww. przesłanek zwraca się do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego o zlecenie realizacji zadania publicznego.” Jak argumentują projektodawcy, w obszarze kompetencji ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego mieści się m. in. działalność pożytku publicznego i współpraca z sektorem pozarządowym, dysponuje on też urzędem mającym doświadczenie w takiej współpracy – realizowanie czynności związanych ze zlecaniem zadań w trybie pozakonkursowym będzie więc dla niego łatwiejsze niż dla Kancelarii Premiera.

W projekcie przewidziano również inne, drobniejsze zmiany. Projektowane regulacje mają służyć uporządkowaniu kwestii związanych ze statusem organizacji pożytku publicznego i doprecyzowaniu wymogów transparentności, jakie muszą spełniać te organizacje. Między innymi, w efekcie nowelizacji zostaną wskazane informacje, jakie OPP będą obowiązane ujawniać w dokumentach wytwarzanych w związku z prowadzoną przez nie działalnością pożytku publicznego. Zostaną też ujednolicone reguły wyznaczania terminu na publikację sprawozdań organizacji, których rok obrotowy jest zbieżny z rokiem kalendarzowym i tych, które obrały sobie inny rok obrotowy, co z kolei pozwoli usprawnić tworzenie wykazu OPP uprawnionych do pozyskiwania środków z mechanizmu procentowego. Zakazane będzie przy tym przekazywanie 1% organizacjom, które utraciły w danym roku możliwość pozyskiwania tych środków samodzielnie. Ponadto, obowiązkowe będzie rachunkowe wyodrębnianie funduszy pochodzących z alokacji procentowej.

Przepisy projektu zawierają również regulacje, na podstawie których sądy będą z urzędu pozbawiać statusu OPP w przypadku otwarcia likwidacji, „kiedy to organizacja nie posiada już de facto możliwości prowadzenia działalności pożytku publicznego ani korzystania z najistotniejszych uprawnień (1%). Dotychczas było to możliwe jedynie na wniosek Ministra Pracy i Polityki Społecznej, który nie posiadał tej informacji z urzędu.” Rozszerzone, ale też uelastycznione będą przesłanki umożliwiające ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego wystąpienie do sądu o pozbawienie organizacji statusu OPP. W projekcie przewidziano poza tym ograniczenie możliwości zasiadania w Radzie Działalności Pożytku Publicznego do dwóch kadencji. Jeżeli przepisy nowelizacji wejdą w życie, zakazane stanie się korzystanie z wolontariuszy w ramach działalności leczniczej.

Od 25 kwietnia br. trwają konsultacje społeczne projektu nowelizacji. Mają się one zakończyć 25 maja.

Instytut Spraw Publicznych