Pociąg ÖBB Intercity. Foto: Wikimedia Commons

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 26 września uznał, że pasażerowie mają prawo do częściowego zwrotu ceny biletu kolejowego w razie znacznego opóźnienia, nawet gdy opóźnienie spowodowane jest działaniem siły wyższej. Przewoźnik nie może, w celu uwolnienia się od obowiązku zwrotu ceny biletu, powoływać się na przepisy prawa międzynarodowego zwalniające go w razie działania siły wyższej  obowiązku naprawienia szkody spowodowanej opóźnieniem.

Rozporządzenie dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym stanowi, że odpowiedzialność przedsiębiorstwa kolejowego w razie opóźnienia regulowana jest przepisami ujednoliconymi o umowie międzynarodowego przewozu osób i bagażu kolejami, o ile przepisy rozporządzenia znajdujące zastosowanie w danej dziedzinie nie stanowią inaczej.

Zgodnie ze wspomnianymi przepisami ujednoliconymi, które należą do norm prawa międzynarodowego i zamieszczone są w załączniku do rozporządzenia, przewoźnik kolejowy odpowiada za szkody, jakie poniósł podróżny, jeżeli wskutek opóźnienia pociągu podróż nie może być kontynuowana lub nie można racjonalnie wymagać jej kontynuowania tego samego dnia. Jednakże przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli opóźnienie wynika z działania siły wyższej, tj. w szczególności z zajścia okoliczności zewnętrznych w stosunku do ruchu kolei, których przewoźnik nie mógł uniknąć.

Rozporządzenie stanowi natomiast, że pasażer, którego podróż opóźniła się o godzinę lub więcej, może zażądać od przedsiębiorstwa kolejowego częściowego zwrotu ceny biletu. Takie odszkodowanie wynosi co najmniej 25% ceny biletu w przypadku opóźnienia wynoszącego od 60 do 119 minut oraz 50% ceny w przypadku opóźnienia wynoszącego 120 minut lub więcej. Rozporządzenie nie przewiduje żadnych wyjątków od tego prawa do uzyskania odszkodowania, jeżeli opóźnienie spowodowane jest działaniem siły wyższej.

W takim kontekście Verwaltungsgerichtshof (sąd administracyjny, Austria) zwrócił się do Trybunału z pytaniem, czy przedsiębiorstwo kolejowe może być zwolnione z ciążącego na nim obowiązku przyznania odszkodowania, jeżeli opóźnienie spowodowane jest działaniem siły wyższej. Sąd administracyjny musi wydać rozstrzygnięcie w sprawie skargi wniesionej przez austriackie przedsiębiorstwo kolejowe ÖBB-Personenverkehr AG na decyzję, w której austriacka komisja nadzoru kolejowego zobowiązała je do wykreślenia z jego warunków ogólnych klauzuli całkowicie wykluczającej przyznanie odszkodowania w razie działania siły wyższej.

W dzisiejszym wyroku Trybunał stwierdził przede wszystkim, że rozporządzenie nie zwalnia przedsiębiorstw kolejowych z obowiązku przyznania odszkodowania, jeżeli opóźnienie spowodowane jest działaniem siły wyższej.

Następnie Trybunał wskazał, że przepisy ujednolicone zwalniające przewoźnika z obowiązku przyznania   odszkodowania w razie działania siły wyższej dotyczą jedynie prawa pasażerów do uzyskania naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia lub odwołania pociągu. Natomiast odszkodowanie, o którym mowa w rozporządzeniu, obliczane na podstawie ceny biletu, ma zupełnie inny cel, a mianowicie ma kompensować cenę zapłaconą przez pasażera w zamian za usługę, która nie została wykonana zgodnie z umową przewozu. Chodzi tu ponadto o rodzaj rekompensaty finansowej mającej ryczałtowy i standardowy charakter, w odróżnieniu od systemu odpowiedzialności określonego w przepisach ujednoliconych, który wymaga zindywidualizowanej oceny poniesionej szkody. Ponadto, skoro oba te systemy odpowiedzialności są całkowicie inne, oprócz uzyskania odszkodowania ryczałtowego pasażerowie mogą występować ponadto z roszczeniami odszkodowawczymi na podstawie przepisów ujednoliconych.