W numerze 23 kwartalnika "Na wokandzie" - Organu Ministerstwa Sprawiedliwości, SSA Jacek Gołaczyński, działający jako Koordynator krajowy Ministra Sprawiedliwości ds. wdrożeń systemów informatycznych w sądach powszechnych, ogłosił kolejny sukces w usprawnianiu, ulepszaniu i w ogóle modernizacji. Tym razem było wprowadzenie możliwości wygłaszania w ramach e-protokołu ustnego uzasadnienia, by oszczędzić czas sędziów poświęcany dotąd na ich pisanie.

"Jedną z najważniejszych zmian omawianej reformy k.p.c. jest wprowadzenie możliwości sporządzenia uzasadnienia w postaci zapisu elektronicznego – zgodnie z treścią art. 328 § 11 k.p.c. Przepis ten ma brzmienie: „Jeżeli przebieg posiedzenia jest utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, uzasadnienie może być wygłoszone po ogłoszeniu sentencji wyroku i utrwalone za pomocą tego urządzenia, o czym przewodniczący uprzedza przed wygłoszeniem uzasadnienia. W razie wygłoszenia uzasadnienia na posiedzeniu nie podaje się odrębnie zasadniczych powodów rozstrzygnięcia”.
Wygłoszenie uzasadnienia nie jest obowiązkowe i jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy przebieg posiedzenia był utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, czyli wtedy, kiedy sporządzano protokół elektroniczny. Takie uzasadnienie odpowiada jednak wymogom przewidzianym w art. 328 § 2 k.p.c. Elektroniczne uzasadnienie wygłaszane jest bezpośrednio po odczytaniu sentencji wyroku i nie wymaga podpisania przez członków składu orzekającego. Stronie, która zażąda doręczenia uzasadnienia, doręczany jest odpis wyroku wraz z transkrypcją uzasadnienia. Od tego doręczenia biegnie termin do wniesienia środka zaskarżenia (np. apelacji)."

Dziś jednak dotarło do mnie drogą zwyczajową także inne pismo podpisane przez pana sędziego koordynatora, które też dotyczy nagrywania uzasadnień, ale raczej chyba nie przeczytamy go w ministerialnej gazetce. Brzmi ono bowiem (w istotnej jego części) tak:

" w przypadku uprzedniego wygłoszenia uzasadnienia możliwość sporządzania pisemnych uzasadnień nie znajduje odzwierciedlenia w żadnym przepisie kodeksu postępowania cywilnego ani kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. W przypadku wygłoszenia uzasadnienia, z którego nie jest możliwe sporządzenie transkrypcji, rozważyć należy konieczność przeprowadzenia postępowania analogicznego jak przy odtworzeniu zaginionych lub zniszczonych akt. W przedmiotowym postępowaniu dokonuje się rekonstrukcji akt lub jej części, które uległy zniszczeniu. Uzasadnienie orzeczenia, które nie zostało nagrane lub jego jakość nie pozwala na dokonanie prawidłowej transkrypcji, należy uznać za część akt, która uległa zniszczeniu.
W przypadku postępowania w sprawach o wykroczenia przed przystąpieniem przez właściwy sąd do odtwarzania akt (konkretnie odtworzenia uzasadnienia przedstawionego wyłącznie w formie ustnej), prezes sądu ma obowiązek wezwać strony do złożenia wniosków co do sposobu odtworzenia akt sprawy oraz przedstawienia dokumentów umożliwiających ich odtworzenie, wyznaczając jednocześnie na to odpowiedni termin. W celu odtworzenia akt sąd przeprowadza postępowanie, w tym również dowody, jakie uzna za konieczne. Sąd bierze pod uwagę notatki m.in. protokolantów, sędziów, którzy uczestniczyli w sprawie. W niniejszej sprawie zdaje się, że jeżeli sędzia będzie w posiadaniu notatek w zakresie wydanego uzasadnienia i będzie zdania, że są one wystarczające w celu jego odtworzenia, to zbędne będzie podejmowanie dalszych działań, które będą prowadzić tylko do przedłużenia trwania postępowania.
Po rekonstrukcji wygłoszonego orzeczenia w postępowaniu cywilnym w głównej mierze zastosowanie znajdzie art. 725 k.p.c., który obliguje przewodniczącego do wezwania stron do złożenia dokładnych oświadczeń i przedstawienia dowodów na zawarte w nich twierdzenia. Może bowiem zaistnieć sytuacja, w której to strona będzie miała dokładniejsze notatki, czy nawet nagranie, na podstawie którego będzie można dokonać rekonstrukcji wygłoszonego uzasadnienia. Wezwanie to ma na celu umożliwienie przeprowadzenia postępowania dowodowego w celu odtworzenia akt – materiał ten podlega ocenie na zasadach ogólnych (art. 233 k.p.c.) - przeprowadzanie poszczególnych środków dowodowych odbywa się na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów Księgi Pierwszej (na podstawie art. 13 § 2). Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 726 k.p.c. niezależnie od oświadczeń i wniosków stron sąd przeprowadza z urzędu dochodzenie, nie pomijając żadnej okoliczności, która może mieć znaczenie dla ustalenia treści zaginionych lub zniszczonych akt."