I. UWAGI WSTĘPNE

W odczuciu społecznym, a często także w poglądach obecnych w nauce, rząd pozbawiony zaplecza w postaci większości parlamentarnej kojarzy się niekorzystnie, ma pejoratywny wydźwięk, jeśli chodzi o funkcjonowanie systemu politycznego. Gdy taki stan rzeczy ma charakter pierwotny, tj. gdy powstaje wskutek samego werdyktu wyborczego, często podkreśla się, iż jest to wynik nadmiernego rozdrobnienia partyjnego, które niekorzystnie wpływa na stabilność systemu i uniemożliwia sprawne rządzenie. Zgodnie z tą koncepcją, utożsamia się rząd mniejszościowy z krajami, które stawiają pierwsze kroki na drodze ku rozwiniętej demokracji i nie są w stanie zapewnić odpowiedniej stabilności politycznej. Natomiast gdy ta forma rządu powstaje w sposób pochodny, wskutek zmiany struktury politycznej izby parlamentarnej i utraty poparcia większości, podkreśla się niejednokrotnie, iż stanowi to sygnał do zakończenia kadencji izby. Dość powszechnie przyjmuje się również, iż taki rząd cechuje się „słabością polityczną”, a zaistniała sytuacja nosi cechy „kryzysu parlamentarnego”. Najczęściej istnienie rządu mniejszościowego nie jest pożądaną cechą systemu politycznego, a liczne ustawy zasadnicze wyznaczają odpowiednie konstrukcje prawne, które mają za zadanie ułatwiać zaistnienie takiej formy egzekutywy, która może uzyskać poparcie większości parlamentarnej, a tym samym z założenia efektywnie sprawować władzę. Jednocześnie istnieją instrumenty pozwalające na przeprowadzenie powtórnych wyborów powszechnych, ukierunkowane na wyłonienie nowego składu organu przedstawicielskiego, który będzie w stanie uformować większość pozwalającą powołać stabilny rząd.

Przytoczone ogólne koncepcje nie są jednak tak oczywiste, jak może się wydawać, zaś samo podejście do idei rządu mniejszościowego różni się zarówno pod względem poszczególnych systemów, jak i etapów ich rozwoju. Tytułem egzemplifikacji należy przypomnieć norweski system polityczny z ostatnich lat (w szczególności z lat 80. oraz 90.), w którym, po pierwsze, istnienie mniejszościowego rządu nie jest niczym nadzwyczajnym, po drugie natomiast, nie ma możliwości rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji. Wynika to z ukształtowanej na przestrzeni wielu lat tradycji parlamentarnej, której podstawę stanowi współpraca w unikameralnym parlamencie, Stortingu, który często musi funkcjonować z egzekutywą wyłonioną przez mniejszość parlamentarną. Nie jest zatem w tym systemie niczym niespotykanym, że rząd mniejszościowy z powodzeniem prowadzi politykę państwa, choć niewątpliwie wymaga to zdolności do wypracowywania kompromisu, jak również do osiągania konsensu przy pracach nad poszczególnymi projektami ustaw.