Liceum i Gimnazjum im. Dantego we Florencji. Foto: Liceo-Ginnasio Dante, Wikipedia.org

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł 26 listopada, że włoskie uregulowanie dotyczące umów o pracę na czas określony w sektorze szkolnictwa publicznego jest sprzeczne z prawem Unii. Nieograniczone zawieranie kolejnych umów w celu zaspokojenia stałych i długookresowych potrzeb szkół państwowych nie jest uzasadnione.

Uregulowanie włoskie przewiduje system ustanawiania zastępstw za personel dydaktyczny i administracyjny w szkołach zarządzanych przez państwo. Stosownie do tych przepisów, stanowiska faktycznie wolne i nieobsadzone przed dniem 31 grudnia obsadza się w drodze rocznych zastępstw „w oczekiwaniu na zakończenie postępowań konkursowych”. Z zastępstw tych korzysta się w oparciu o listy rezerwy kadrowej, na które wpisani są według stażu pracy nauczyciele, którzy pomyślnie przeszli konkurs, lecz nie uzyskali stanowiska stałego, jak również osoby, które ukończyły kursy uprawniające, organizowane przez wyspecjalizowane szkoły pedagogiczne. W zależności od awansu na tych listach i dostępności stanowisk nauczyciele wykonujący pracę na zastępstwach mogą zostać mianowani. Mianowanie może również bezpośrednio wynikać z pomyślnego przejścia konkursu. Przeprowadzanie tych postępowań konkursowych było jednak w latach 1999-2011 zawieszone.

Raffaella Mascolo, Carla Napolitano i pozostałe osoby były zatrudniane w placówkach publicznych jako nauczyciele i pracownicy administracyjni na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony. Wszystkie te osoby przepracowały na rzecz swoich pracodawców różne okresy, przy czym żadna z nich nie była zatrudniona krócej niż 45 miesięcy na przestrzeni 5 lat. Podnosząc niezgodność z prawem tych umów, pracownicy ci zażądali przed sądem zmiany kwalifikacji ich umów na stosunek pracy na czas nieokreślony, mianowania oraz wypłaty wynagrodzenia odpowiadającego okresom przerwy między kolejnymi umowami, a także odszkodowania za poniesioną szkodę.

Corte costituzionale (włoski trybunał konstytucyjny) oraz Tribunale di Napoli (sąd w Neapolu) zwróciły się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy uregulowanie włoskie jest zgodne z porozumieniem ramowym w sprawie pracy na czas określony¹, a w szczególności, czy porozumienie to zezwala na zawieranie kolejnych umów o pracę na czas określony w celu obsadzenia stanowisk nieobsadzonych i wolnych w oczekiwaniu na zakończenie postępowań konkursowych mających na celu zatrudnienie personelu mianowanego w szkołach państwowych w sytuacji, gdy nie wskazuje się dokładnego terminu zakończenia tych konkursów i wyklucza się jakąkolwiek możliwość uzyskania odszkodowania za ewentualnie poniesioną z uwagi na te kolejne umowy szkodę.

W swym dzisiejszym wyroku Trybunał przypomniał w pierwszej kolejności, że porozumienie ramowe znajduje zastosowanie do wszystkich pracowników, bez rozróżnienia na to, czy pracodawca jest podmiotem publicznym czy prywatnym oraz bez rozróżnienia na sektor działalności. Porozumienie ramowe znajduje zatem zastosowanie do pracowników - nauczycieli czy pracowników administracyjnych - zatrudnionych w celu zapewnienia rocznego zastępstwa w szkołach publicznych². Aby zapobiec korzystaniu z kolejnych umów o pracę na czas określony w sposób stanowiący nadużycie, porozumienie ramowe zobowiązuje³ państwa członkowskie do wprowadzenia, po pierwsze, co najmniej jednego z następujących rozwiązań: wskazania obiektywnych powodów uzasadniających ponowne zawarcie umów lub określenia maksymalnego łącznego czasu trwania umów lub też określenia liczby ponownie zawieranych umów. Ponadto, aby zagwarantować pełną skuteczność porozumienia ramowego, w wypadku korzystania z kolejnych umów o pracę na czas określony w sposób stanowiący nadużycie powinna być stosowana sankcja. Sankcja ta powinna być proporcjonalna, skuteczna i odstraszająca.