Czy w świetle przepisów Konstytucji RP (wykładnia art. 124 w zw. z art. 112), ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz Regulaminu Senatu uprawniony jest zarzut postawiony przez autorów petycji ^[1], mówiący o możliwej niezgodności przepisu art. 49 Regu­laminu Senatu (instytucja oświadczenia senatorskiego) z Konstytucją?

1. Instytucja oświadczeń senatorskich została ukształtowana przez praktykę funkcjonowania drugiej izby polskiego parlamentu. Jej początków należy poszukać w atmosferze pracy Senatu pierwszej kadencji, kiedy to poparcie udzielone solidarnościowej opozycji w pełni demokra­tycznych wyborach z czerwca 1989 r. wzmacniało u ówczesnych senatorów poczucie odpo­wiedzialności za przemiany ustrojowe, co znajdowało wyraz m. in. w ich zainteresowaniach wykraczających poza zasadnicze kompetencje izby (inicjatywa ustawodawcza, rozpatrywanie ustaw sejmowych). Temu procesowi sprzyjała szczupłość unormowań regulaminowych.

Od tego czasu przedmiotowa instytucja przeszła znaczącą ewolucję; nastąpiło nie tylko doprecyzowanie jej nazwy (pierwotnie były to oświadczenia, następnie oświadczenia osobiste, w końcu - od października 1996 r - oświadczenia senatorskie), ale także została wyodręb­niona od innych bardziej formalnych senatorskich uprawnień (replika, zgłoszenie wniosku formalnego, sprostowania błędnie zrozumianej lub przytoczonej wypowiedzi); zmianie ule­gła również możliwość reagowania na oświadczenia w formie wystąpień ad vocem (zostały wyeliminowane już w II kadencji Senatu). Przede wszystkim zaś doszło do zmian w obrębie jej treści: zgodnie z art. 49 Regulaminu Senatu przedmiotem oświadczenia mogą być „spra­wy związane z wykonywaniem mandatu”, jednak z wyłączeniem tych, które znajdowały się w „porządku obrad bieżącego posiedzenia (pierwotnie oświadczenia osobiste mogły być skła­dane „w związku z debatą”). Stałym natomiast (występującym właściwie od samego początku) elementem oświadczeń jest możliwość kierowania wniosków i uwag do członków Rady Mini­strów, przedstawicieli organów i instytucji państwowych lub samorządowych, w celu zajęcia stanowiska. Regulamin Senatu wskazuje także, iż „odpowiedzi udzielane są senatorom na piśmie, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia przekazania oświadczenia” (art. 49 ust. 5). Ponadto określa on zasady składania do protokołu niewygłoszonych oświadczeń (ust. 2 i 2a).